بیماری‌های تاثیرگذار در بارداری و حاملگی (مادر و جنین) + تفسیر

دوران بارداری یکی از مهم‌ترین و حساس‌ترین مراحل زندگی هر مادر است که در آن سلامت او و جنین به عوامل متعددی وابسته است. در این میان، برخی بیماری‌ها می‌توانند تأثیرات جدی بر روند بارداری گذاشته و سلامت مادر و جنین را به خطر بیندازند. این بیماری‌ها ممکن است از قبل از بارداری وجود داشته باشند یا در طول دوران حاملگی بروز کنند. از جمله این بیماری‌ها می‌توان به دیابت بارداری، فشار خون بالا، کم‌خونی، عفونت‌ها، مشکلات تیروئیدی و برخی اختلالات خودایمنی اشاره کرد.

شناخت این بیماری‌ها، علائم آن‌ها و تأثیری که بر مادر و جنین دارند، می‌تواند نقش مؤثری در پیشگیری و مدیریت بهتر بارداری ایفا کند. همچنین، آگاهی از روش‌های تشخیص و درمان این بیماری‌ها می‌تواند به مادران کمک کند تا دوران حاملگی سالم‌تری را تجربه کرده و خطرات احتمالی را کاهش دهند. در این مقاله از تهران لب، به بررسی مهم‌ترین بیماری‌های تأثیرگذار در بارداری پرداخته و با ارائه تفسیرهای علمی، راهکارهای مناسب برای پیشگیری و درمان آن‌ها را مورد بحث قرار خواهیم داد.

بیماری‌های دوران بارداری چیست؟

دوران بارداری همراه با تغییرات گسترده‌ای در بدن، ذهن و احساسات مادر است. در این دوره، ممکن است نگرانی‌هایی درباره احتمال ابتلا به برخی بیماری‌های مرتبط با بارداری داشته باشید. هرچند که بسیاری از عوارض بارداری خفیف بوده و به مرحله بیماری جدی نمی‌رسند، اما برخی از آن‌ها می‌توانند سلامت مادر و جنین را تهدید کنند. خوشبختانه، تنها حدود ۸٪ از بارداری‌ها با بیماری‌های جدی همراه هستند، اما در صورت عدم درمان، این شرایط می‌توانند عوارض جبران‌ناپذیری به همراه داشته باشند.

اگر قبل از بارداری دچار بیماری خاصی بوده‌اید، ممکن است در این دوره علائم آن شدت یابد. در برخی موارد نیز، بیماری‌های جدید و غیرمنتظره‌ای بدون ارتباط با سابقه پزشکی فرد ظاهر می‌شوند.

در صورت مشاهده علائم مشکوک یا تشخیص هرگونه مشکل در آزمایش‌های بارداری، مراجعه سریع به متخصص زنان و زایمان ضروری است. تشخیص و درمان به‌موقع می‌تواند از بروز مشکلات جدی برای مادر و جنین جلوگیری کند. در ادامه، به معرفی و بررسی انواع بیماری‌های دوران بارداری و نحوه مدیریت آن‌ها می‌پردازیم.

دیابت بارداری و علائم آن

دیابت بارداری یکی از انواع دیابت است که در دوران حاملگی بروز می‌کند و ناشی از اختلال در پردازش و تنظیم قند خون توسط بدن است. این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که هورمون‌های بارداری عملکرد انسولین را مختل کرده و موجب افزایش سطح گلوکز در خون شوند. دیابت بارداری می‌تواند خطراتی برای مادر و جنین ایجاد کند که از مهم‌ترین آن‌ها ماکروزومی (رشد بیش از حد جنین) است. در این شرایط، نوزاد بزرگ‌تر از حد طبیعی شده و ممکن است هنگام زایمان طبیعی با مشکلاتی مانند گیر کردن شانه‌ها مواجه شود، در نتیجه پزشک ممکن است زایمان سزارین را توصیه کند.

علائم و تشخیص دیابت در بارداری

دیابت بارداری معمولاً بدون علامت مشخصی است، به همین دلیل تشخیص زودهنگام از طریق آزمایشات ضروری است. بین هفته ۲۴ تا ۲۸ بارداری، آزمایش قند خون (تست چالش گلوکز) انجام می‌شود تا وضعیت مادر بررسی گردد. زنانی که دارای عوامل خطر مانند اضافه‌وزن، سابقه خانوادگی دیابت نوع ۲، سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) یا سابقه دیابت بارداری در حاملگی‌های قبلی هستند، باید تحت نظارت دقیق‌تری قرار گیرند.

پره‌اکلامپسی در بارداری چیست؟

پره‌اکلامپسی، که به آن مسمومیت بارداری نیز گفته می‌شود، یکی از بیماری‌های جدی دوران بارداری است که معمولاً پس از هفته ۲۰ بارداری ظاهر می‌شود. این بیماری با افزایش شدید فشار خون و اختلال در عملکرد کلیه و کبد همراه است و در صورت عدم کنترل، می‌تواند خطرات جدی برای مادر و جنین به همراه داشته باشد. در موارد شدید، پره‌اکلامپسی می‌تواند منجر به اختلالات مغزی، آسیب اندام‌های حیاتی، زایمان زودرس و حتی مرگ مادر یا جنین شود.

علائم و تشخیص پره‌اکلامپسی در بارداری

برخی از مادران باردار ممکن است علائم مشخصی نداشته باشند و تنها در معاینات دوره‌ای بارداری متوجه فشار خون بالای خود شوند. بااین‌حال، از مهم‌ترین علائم پره‌اکلامپسی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سردردهای شدید و مداوم
• تغییرات بینایی مانند تاری دید یا حساسیت به نور
• درد شدید در ناحیه زیر دنده‌ها، به‌ویژه در سمت راست
• تورم ناگهانی در دست‌ها و صورت
• افزایش ناگهانی وزن به دلیل احتباس مایعات

برای تشخیص قطعی، پزشک آزمایش‌هایی برای بررسی عملکرد کلیه و کبد و همچنین اندازه‌گیری میزان پروتئین در ادرار انجام می‌دهد. این آزمایش‌ها مشخص می‌کنند که آیا مادر مبتلا به پره‌اکلامپسی است یا صرفاً فشار خون بالایی دارد.

چه کسانی در معرض خطر پره‌اکلامپسی هستند؟

برخی از زنان باردار بیشتر از دیگران در معرض این بیماری قرار دارند. عوامل خطر شامل موارد زیر است:

• چاقی یا اضافه‌وزن پیش از بارداری
• سابقه فشار خون بالا قبل از بارداری
• بارداری در سنین بالا (بیش از ۴۰ سال)
• بارداری چندقلویی
• سابقه خانوادگی پره‌اکلامپسی

بیماری های گوارشی در بارداری

بیماری‌های دستگاه گوارش در دوران بارداری می‌توانند مشکلات متعددی برای مادر ایجاد کنند. شایع‌ترین آنها شامل سوزش سر دل (ریفلاکس معده)، یبوست، هموروئید (بواسیر)، و آبسه‌های روده‌ای است. افزایش هورمون پروژسترون در بارداری باعث کاهش حرکت عضلات دستگاه گوارش می‌شود که به یبوست منجر می‌شود. همچنین، فشار رحم بر معده موجب سوزش سر دل و ریفلاکس می‌شود. هموروئید نیز به دلیل افزایش حجم خون و فشار روی رگ‌های مقعد ایجاد می‌شود. در موارد شدید، برخی زنان ممکن است به کبد چرب بارداری یا کولیت اولسراتیو دچار شوند که نیاز به درمان فوری دارند. پیگیری پزشکی و اصلاح رژیم غذایی می‌تواند به مدیریت این مشکلات کمک کند.

فشار خون بالا در بارداری چیست؟

فشار خون بالا یکی از مشکلات شایع دوران بارداری است که در صورت عدم کنترل، می‌تواند خطرات جدی برای مادر و جنین ایجاد کند. این وضعیت ممکن است به‌صورت مزمن (پیش از بارداری وجود داشته باشد) یا بارداری‌محور (در طول بارداری ایجاد شود) رخ دهد.

عوارض فشار خون بالا در بارداری شامل:

• افزایش خطر پره‌اکلامپسی (مسمومیت بارداری)
• جداشدگی جفت (اختلال در تأمین اکسیژن و مواد مغذی به جنین)
• دیابت بارداری
• افزایش احتمال زایمان زودرس و تولد نوزاد با وزن کم
• افزایش خطر سقط جنین در موارد شدید

کبد چرب در بارداری

کبد چرب یکی از بیماری‌های نادر دوران بارداری است که معمولاً در ماه‌های آخر حاملگی رخ می‌دهد. در این وضعیت، چربی بیش از حد در سلول‌های کبد تجمع یافته و عملکرد طبیعی آن را مختل می‌کند. این بیماری تقریباً ۵ نفر از هر ۱۰۰,۰۰۰ زن باردار را تحت تأثیر قرار می‌دهد و می‌تواند عوارض جدی برای مادر و جنین ایجاد کند.

علائم کبد چرب بارداری

از نشانه‌های این بیماری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• افزایش آنزیم‌های کبدی در آزمایش خون
• تهوع و استفراغ شدید
• سردرد و خستگی مفرط
• زردی پوست و سفیدی چشم (یرقان)
• درد در قسمت فوقانی شکم، به‌ویژه سمت راست

پرکاری تیروئید در بارداری

در دوران بارداری، برخی زنان ممکن است به پرکاری تیروئید دچار شوند. این بیماری نسبتاً نادر است، اما در برخی موارد مشاهده می‌شود. از علائم رایج آن می‌توان به احساس گرما، خستگی، اضطراب، کاهش وزن غیرطبیعی، و افزایش ضربان قلب اشاره کرد. مهم‌ترین علت پرکاری تیروئید در بارداری، بیماری گریوز است. در این بیماری، سیستم ایمنی بدن آنتی‌بادی‌هایی تولید می‌کند که به غده تیروئید حمله کرده و موجب فعالیت بیش از حد آن می‌شود. معمولاً این وضعیت پس از زایمان به‌طور طبیعی برطرف می‌شود.

کم‌کاری تیروئید در بارداری

برخی زنان باردار ممکن است به کم‌کاری تیروئید دچار شوند یا از قبل سابقه این بیماری را داشته باشند. از علائم کم‌کاری تیروئید می‌توان به خستگی، تورم صورت، افزایش وزن، یبوست، خشکی پوست، و گرفتگی عضلات اشاره کرد. این بیماری می‌تواند در ماه‌های اول بارداری تأثیر منفی بر رشد جنین، به‌ویژه رشد مغزی او داشته باشد. در صورت عدم درمان، کم‌کاری تیروئید می‌تواند خطراتی مانند سقط جنین، نارسایی زایمان، و اختلالات رشد جنین را به همراه داشته باشد.

علت اصلی کم‌کاری تیروئید در بارداری معمولاً بیماری هاشیموتو است که یک بیماری خودایمنی است. این بیماری در حدود ۲ تا ۳ نفر از هر ۱۰۰ زن باردار مشاهده می‌شود. درمان مناسب و پیگیری منظم در دوران بارداری می‌تواند از عوارض جدی جلوگیری کرده و به سلامت مادر و جنین کمک کند.

عفونت‌های ادراری، واژن و دیگر عفونت‌های دوران بارداری

در دوران بارداری، زنان ممکن است به انواع مختلفی از عفونت‌ها از جمله عفونت‌های ادراری، واژنی و مقاربتی دچار شوند. این عفونت‌ها نه تنها برای سلامت مادر بلکه برای سلامت جنین نیز خطرناک هستند و می‌توانند آسیب‌هایی به نوزاد وارد کنند، حتی در زمان زایمان و پس از تولد. به‌عنوان مثال، ویروس HIV می‌تواند از طریق بارداری، زایمان یا شیردهی به نوزاد منتقل شود.

تبخال تناسلی در بارداری

تبخال تناسلی یکی از عفونت‌های مقاربتی خطرناک است که ممکن است در دوران بارداری بر سلامت مادر و جنین تأثیر بگذارد. اگر مادر مبتلا به تبخال تناسلی باشد، ویروس ممکن است در زمان زایمان به نوزاد منتقل شود. این بیماری باعث ایجاد تاول و زخم در نواحی تناسلی و گاهی در دهان می‌شود.
این بیماری درمان قطعی ندارد و گاهی زخم‌های دردناک در ناحیه تناسلی ایجاد می‌کند. اگر تبخال تناسلی در زمان زایمان فعال باشد، می‌تواند موجب عفونت‌های شدید و کشنده در نوزاد شود. به همین دلیل، در این شرایط، پزشکان اغلب زایمان سزارین را توصیه می‌کنند که احتمال انتقال عفونت به نوزاد را به طور قابل توجهی کاهش می‌دهد.

عفونت ادراری در دوران بارداری

عفونت‌های ادراری در دوران بارداری شایع هستند و به دلیل تغییرات فیزیکی مانند بزرگ شدن رحم و تولید هورمون‌های بارداری، جریان ادرار در مجاری ادراری کاهش می‌یابد. این وضعیت باعث تجمع باکتری‌ها در مجاری ادراری می‌شود و خطر ابتلا به عفونت را افزایش می‌دهد. این نوع عفونت ممکن است منجر به زایمان زودرس یا پارگی زودهنگام غشاهای اطراف جنین شود.

علائم این عفونت شامل سوزش هنگام ادرار، تب، خستگی، احساس فشار در شکم و بوی بد ادرار است، اما در بسیاری از زنان باردار هیچ علائم مشهودی وجود ندارد. به همین دلیل، ضروری است که نمونه ادرار برای بررسی وجود باکتری‌ها گرفته شود.

عفونت واژن در بارداری

زنان باردار ممکن است به انواع مختلف عفونت‌های واژن دچار شوند. از جمله شایع‌ترین آن‌ها می‌توان به واژینوز باکتریال و عفونت باکتریایی استرپتوکوکوس اشاره کرد. این عفونت‌ها می‌توانند هیچ علامتی نداشته یا با ترشحات غیرطبیعی و بوی نامطبوع همراه باشند. در بعضی موارد، این عفونت‌ها می‌توانند موجب زایمان زودرس شوند.

واژینوز باکتریال زمانی رخ می‌دهد که باکتری‌های طبیعی واژن به‌طور غیرمعمولی رشد کنند و منجر به عفونت شوند. علائم این بیماری شامل سوزش ادرار، خارش واژن و بوی بد واژن است. این مشکل نه تنها در دوران بارداری بلکه در زنان غیر باردار نیز ممکن است رخ دهد.

آنچه از مقاله «بیماری‌های تاثیرگذار در بارداری و حاملگی (مادر و جنین) + تفسیر» آموختیم

در دوران بارداری، سلامت مادر و جنین تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار دارد و آگاهی از بیماری‌های شایع این دوره می‌تواند نقش مهمی در پیشگیری و مدیریت آن‌ها ایفا کند. دیابت بارداری، پره‌اکلامپسی، فشار خون بالا، بیماری‌های گوارشی و مشکلات تیروئیدی از جمله مشکلاتی هستند که در صورت عدم کنترل، می‌توانند عوارض جدی به همراه داشته باشند. با این حال، تشخیص زودهنگام، رعایت نکات بهداشتی، تغذیه سالم و مراجعه منظم به پزشک می‌تواند از بسیاری از این خطرات جلوگیری کند. بنابراین، آگاهی و پیگیری‌های پزشکی از ضروری‌ترین اقدامات برای داشتن یک بارداری سالم و ایمن محسوب می‌شود.

منبع:

https://my.clevelandclinic.org/health/articles/24442-pregnancy-complications