آزمایش شمارش کامل سلول‌های خون یا CBC (Complete Blood Count)، یکی از اساسی‌ترین و جامع‌ترین آزمایش‌های خون است که به طور معمول در چکاپ‌های سالیانه و برای ارزیابی سلامت کلی افراد انجام می‌شود و نقش حیاتی در تشخیص بیماری‌ها و اختلالات خونی مانند کم خونی و سرطان خون دارد. اگر به دنبال کسب اطلاعات جامع در مورد این آزمایش و نحوه تفسیر نتایج آن هستید، در ادامه با تهران لب همراه باشید.
آزمایش CBC چیست و چه هدفی دارد؟
آزمایش CBC یا شمارش کامل سلول‌های خون، یک نوع آزمایش خون است که برای ارزیابی وضعیت کلی سلامت و همچنین تشخیص بیماری‌ها و اختلالات مختلف به کار می‌رود. این تست اطلاعاتی در مورد سلول‌های مختلف خونی از جمله گلبول‌های قرمز (RBC)، گلبول‌های سفید (WBC) و پلاکت‌ها (PLT) ارائه می‌دهد و به پزشک کمک می‌کند تا شرایطی مانند کم خونی، عفونت‌ها و حتی برخی انواع سرطان را شناسایی کند.
در این آزمایش، حدود ۱۰ تا ۱۱ پارامتر مختلف اندازه‌گیری می‌شود که از مهم‌ترین آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- شمارش گلبول‌های سفید (WBC): برای ارزیابی سیستم ایمنی بدن و تشخیص عفونت‌ها.
- شمارش گلبول‌های قرمز (RBC): برای بررسی میزان اکسیژن رسانی به بافت‌ها.
- میزان پلاکت خون (PLT): برای ارزیابی توانایی لخته شدن خون و پیشگیری از خونریزی.
این پارامترها به پزشک کمک می‌کنند تا تصویری جامع از وضعیت سلامت بیمار داشته باشد و در صورت نیاز، اقدامات تشخیصی و درمانی مناسب را انجام دهد. به همین دلیل، آزمایش CBC یکی از مهم‌ترین آزمایش‌های خون است و نقش بسیار مهمی در مراقبت‌های پزشکی دارد.
علت تجویز آزمایش CBC چیست؟
آزمایش CBC یا شمارش کامل سلول‌های خون یکی از متداول‌ترین و روتین‌ترین آزمایشاتی است که پزشکان در بسیاری از موارد تجویز می‌کنند. هدف اصلی این آزمایش، بررسی و ارزیابی وضعیت سلول‌های مختلف خون شامل گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها است.
تغییرات در تعداد یا ویژگی‌های این سلول‌های خونی می‌تواند نشان دهنده‌ی طیف وسیعی از شرایط و بیماری‌های مختلف باشد. برای مثال:
- کاهش یا افزایش گلبول‌های قرمز: می‌تواند نشانه‌ای از کم خونی، کمبود ویتامین‌ها یا مشکلات مغز استخوان باشد.
- تغییر در تعداد گلبول‌های سفید: ممکن است به عفونت‌ها، التهابات، بیماری‌های سیستم ایمنی یا برخی انواع سرطان مانند لوسمی اشاره داشته باشد.
- تغییرات در پلاکت‌ها: می‌تواند نشان دهنده اختلالات خونی باشد که بر لخته شدن خون تاثیر می‌گذارند.
پارامترهای آزمایش CBC
در آزمایش CBC یا شمارش کامل سلول‌های خون، چندین پارامتر مهم مورد بررسی قرار می‌گیرد که اطلاعات زیادی درباره وضعیت سلامت خون و سیستم ایمنی بدن ارائه می‌دهند. در ادامه به توضیح هر یک از این پارامترها پرداخته شده است:
گلبول‌های قرمز (RBC)
گلبول‌های قرمز وظیفه حمل و نقل اکسیژن از ریه‌ها به سایر نقاط بدن و انتقال دی اکسیدکربن از بافت‌ها به ریه‌ها را بر عهده دارند. در آزمایش CBC، موارد زیر مربوط به گلبول‌های قرمز بررسی می‌شوند:
- هماتوکریت(HCT): نسبت حجم گلبول‌های قرمز به حجم کل خون (پلاسما) که می‌تواند نشان‌دهنده غلظت خون و وضعیت هیدراتاسیون بدن باشد.
- هموگلوبین(Hgb): مقدار پروتئین هموگلوبین در گلبول‌های قرمز که نقش اصلی در حمل اکسیژن را دارد.
- میانگین حجم گلبول‌های قرمز (MCV): میانگین اندازه گلبول‌های قرمز، که به تشخیص انواع کم خونی کمک می‌کند.
- میانگین هموگلوبین سلولی (MCH): میانگین مقدار هموگلوبین در یک گلبول قرمز که نشان دهنده ظرفیت حمل اکسیژن توسط هر گلبول است.
- میانگین غلظت هموگلوبین سلولی (MCHC): غلظت هموگلوبین در هر گلبول قرمز، که می‌تواند به تشخیص شرایطی مانند کم خونی کمک کند.
- قطر توزیع گلبول قرمز :(RDW) میزان تغییرات در اندازه گلبول‌های قرمز که می‌تواند نشان دهنده مشکلاتی مانند کم خونی‌های مختلف باشد.
گلبول‌های سفید (WBC)
گلبول‌های سفید بخش مهمی از سیستم ایمنی بدن هستند و نقش اصلی آنها مبارزه با عفونت‌ها و بیماری‌هاست. افزایش یا کاهش تعداد این سلول‌ها می‌تواند نشان دهنده وجود عفونت، التهاب، یا اختلالات ایمنی باشد. پارامترهای مرتبط با WBC شامل موارد زیر است:
- نوتروفیل‌ها: نشان دهنده عفونت‌های باکتریایی هستند.
- لنفوسیت‌ها: افزایش آنها می‌تواند به عفونت‌های ویروسی اشاره داشته باشد.
- بازوفیل‌ها: در واکنش‌های آلرژیک و برخی شرایط التهابی نقش دارند.
- ائوزینوفیل‌ها: در واکنش‌های آلرژیک و برخی عفونت‌های انگلی نقش دارند.
- مونوسیت‌ها: در مبارزه با عفونت‌ها و تمیز کردن بافت‌ها از سلول‌های مرده شرکت می‌کنند.
پلاکت‌ها (PLT)
پلاکت‌ها یا ترومبوسیت‌ها، قطعات سلولی کوچکی هستند که نقش اصلی در لخته شدن خون و جلوگیری از خونریزی دارند. پارامترهای مرتبط با پلاکت‌ها شامل موارد زیر است:
- تعداد پلاکت‌ها: تعداد کلی پلاکت‌ها در خون که در ارزیابی سیستم انعقاد خون و تشخیص اختلالات خونی کمک می‌کند.
- میانگین حجم پلاکت(MPV): اندازه متوسط پلاکت‌ها که می‌تواند به تشخیص بیماری‌های مرتبط با تولید پلاکت یا عملکرد آنها کمک کند.
آزمایش CBC با بررسی دقیق این پارامترها، به پزشکان کمک می‌کند تا به سرعت شرایط مختلف سلامتی و بیماری‌ها را شناسایی و درمان مناسب را تجویز کنند.
تفاوت آزمایش CBC با آزمایش CBC Diff
آزمایش CBC diff مشابه آزمایش CBC است، اما علاوه بر شمارش کلی گلبول‌های سفید، انواع مختلف این گلبول‌ها و درصد هر یک را نیز مشخص می‌کند. برای مثال، در یک آزمایش CBC ممکن است تعداد گلبول‌های سفید ۸۰۰۰ گزارش شود اما در آزمایش CBC diff، این تعداد به تفکیک نوع گلبول سفید بیان می‌شود؛ به طوری که از این ۸۰۰۰ گلبول سفید، ۵۰ درصد نوتروفیل، ۳۸ درصد لنفوسیت، ۵ درصد ائوزینوفیل و ۷ درصد بازوفیل هستند.
پزشک با توجه به اینکه کدام نوع از گلبول‌های سفید افزایش یافته است، می‌تواند به احتمال نوع عفونت پی ببرد. برای مثال، در عفونت‌های باکتریایی معمولاً تعداد نوتروفیل‌ها بیشتر می‌شود، در حالی که در عفونت‌های ویروسی معمولاً تعداد لنفوسیت‌ها افزایش می‌یابد. البته باید توجه داشت که این الگوها قطعا استثناهایی هم دارند.
جدول تفسیر آزمایش CBC
نتایج آزمایش CBC می‌تواند بسته به آزمایشگاه، سن، جنسیت و وضعیت کلی سلامت فرد متفاوت باشد. بسیار مهم است که نتایج این آزمایش‌ها را با یک پزشک متخصص در میان بگذارید تا بتوانند تفسیر درستی از آنها ارائه دهند و در صورت نیاز، اقدامات بعدی را توصیه کنند.
| پارامتر آزمایش CBC | محدوده | اثرات بالاتر از محدوده | اثرات پایین‌تر از محدوده |
| MCH (میانگین هموگلوبین کورپوسکولار) | 27 تا 31 pg/cell | کم خونی ماکروسیتیک | کم خونی فقر آهن، بیماری تالاسمی |
| MCV (میانگین حجم گلبول‌های قرمز) | 80 تا 95 fl (فمتولیتر) | کم خونی ماکروسیتیک | کم خونی فقر آهن، تالاسمی |
| RBC (تعداد گلبول‌های قرمز) | مردان: 4.7 تا 6.1 میلیون سلول/µl، زنان: 4.7 تا 6.1 میلیون سلول/µl | پلی سیتمی ورا، کم آبی بدن | کم خونی، از دست دادن خون |
| HCT (هماتوکریت) | مردان: 42 تا 52 درصد، زنان: 37 تا 47 درصد | پلی سیتمی ورا، کم آبی بدن | کم خونی، از دست دادن خون |
| MCHC (متوسط غلظت هموگلوبین کورپوسکولار) | 32 تا 36 درصد | اسفروسیتوز | کمبود آهن |
| WBC (تعداد گلبول‌های سفید) | 4000 تا 11000 | عفونت، التهاب | اختلالات مغز استخوان، اختلالات خود ایمنی |
| HB/HGB (هموگلوبین) | مردان: 14 تا 18 گرم در دسی لیتر، زنان: 12 تا 16 گرم در دسی لیتر | پلی سیتمی ورا، کم آبی بدن | کم خونی، از دست دادن خون |
شرایط انجام آزمایش CBC
برای انجام این آزمایش، معمولاً شرایط خاصی نیاز نیست، اما برخی توصیه‌ها و شرایط عمومی ممکن است به دقت نتایج کمک کنند که عبارتند از:
- ناشتا بودن: معمولاً برای انجام آزمایش CBC نیاز به ناشتا بودن نیست. با این حال، در صورتی که همزمان با این آزمایش، سایر آزمایش‌های خون (مانند قند خون ناشتا) که نیاز به ناشتا بودن دارند انجام شود، ممکن است پزشک توصیه کند که ناشتا باشید.
- آرامش و استراحت: بهتر است قبل از انجام آزمایش، استراحت کافی داشته باشید و از انجام فعالیت‌های سنگین بدنی خودداری کنید، زیرا استرس و فعالیت شدید می‌تواند بر نتایج آزمایش تأثیر بگذارد.
- پرهیز از مصرف برخی داروها: برخی داروها ممکن است بر نتایج آزمایش CBC تأثیر بگذارند. به عنوان مثال، داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAIDs)، داروهای ضد انعقاد (مانند وارفارین)، داروهای ضد سرطان و برخی آنتی‌بیوتیک‌ها، پس اگر داروی خاصی مصرف می‌کنید، حتماً با پزشک خود در میان بگذارید تا در صورت نیاز، مصرف آن داروها را متوقف یا به تعویق بیندازید.
- پرهیز از مصرف الکل: توصیه می‌شود از مصرف الکل حداقل 24 ساعت قبل از آزمایش خودداری کنید.
- تأثیر بیماری‌های حاد: اگر در زمان انجام آزمایش مبتلا به یک بیماری حاد مانند عفونت ویروسی یا باکتریایی هستید، ممکن است نتایج CBC به طور موقت تغییر کند. پزشک شما ممکن است توصیه کند که آزمایش را در زمان بهبودی انجام دهید تا نتایج دقیق‌تری به دست آید.
- زمان‌بندی مناسب: اگر دستورالعمل خاصی از پزشک دریافت نکرده‌اید، می‌توانید در هر زمانی از روز آزمایش را انجام دهید.
بهتر است قبل از انجام آزمایش با پزشک خود مشورت کنید تا از رعایت تمامی شرایط و دریافت بهترین نتیجه ممکن اطمینان حاصل کنید.
مراحل انجام آزمایش CBC
متخصص معمولاً از رگ ساعد یا پشت دست برای گرفتن خون استفاده می‌کند. این فرایند تنها چند دقیقه زمان می‌برد و به صورت زیر انجام می‌شود:
- پاکسازی پوست
- بستن شریان بند برای پیدا کردن رگ
- گرفتن نمونه خون
- باز کردن شریان بند
- چسباندن چسب زخم
- برچسب گذاری و ارسال به آزمایشگاه
نتایج آزمایش CBC معمولاً ظرف چند ساعت تا یک روز پس از انجام آزمایش آماده می‌شود.
آزمایش CBC نوزادان
برای انجام این آزمایش روی نوزادان، پرستار پاشنه‌ی پای نوزاد را ضدعفونی کرده و با استفاده از سوزن کوچکی به نام لنست، سوراخ کوچکی ایجاد می‌کند. سپس پاشنه‌ی پا به آرامی فشرده می‌شود تا مقدار کافی از خون برای آزمایش در لوله‌ی مخصوص جمع آوری شود.
برای درخواست هرگونه مشاوره تلفنی و نمونه‌گیری در آزمایشگاه جهت انجام آزمایش CBC (شمارش کامل خون)، با تلفن 1650 آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک پزشکی تهران لب تماس بگیرید.
