آزمایش کراتین کیناز (CK MB) یکی از آزمایش‌های مهم برای ارزیابی سلامت عضلات بدن، به‌ویژه عضله قلب، است. کراتین کیناز آنزیمی است که در ماهیچه‌های اسکلتی، قلب و مغز وجود دارد و در صورت آسیب این بافت‌ها، وارد جریان خون می‌شود. افزایش سطح CK در خون می‌تواند نشانه‌ای از آسیب عضلانی یا بیماری‌های مرتبط باشد. این آزمایش به‌طور ویژه در تشخیص حملات قلبی و برخی بیماری‌های عضلانی اهمیت دارد. در این مقاله از تهران لب به توضیح کامل آزمایش CK MB، تفسیر نتایج و شرایط انجام آن می‌پردازیم تا به درک بهتری از این آزمایش برسید.
کراتین کیناز (CK) چیست؟
کراتین کیناز (CK) یک نوع آنزیم است که عمدتا در عضلات قلب و اسکلتی وجود دارد و مقدار کمی نیز در مغز یافت می‌شود. زمانی که سلول‌های عضلات اسکلتی، عضلات قلب یا مغز آسیب ببینند، این آنزیم را به خون آزاد می‌کنند.
تعریف: آنزیم نوعی پروتئین است که به‌عنوان کاتالیزور عمل کرده و یک واکنش بیوشیمیایی خاص را تسریع می‌کند.
مقدار کمی از CK که به‌طور طبیعی در خون وجود دارد، عمدتا از عضلات اسکلتی (عضلات متصل به استخوان‌ها و تاندون‌ها) تأمین می‌شود. هر شرایط، آسیب یا رخدادی که باعث آسیب عضلات و یا اختلال در تولید یا استفاده از انرژی عضلات شود، سطح CK در خون را افزایش می‌دهد. به‌عنوان مثال، ورزش شدید می‌تواند سطح CK را بالا ببرد. همچنین بیماری‌های عضلانی (میوپاتی‌ها) مانند دیستروفی عضلانی نیز می‌توانند منجر به افزایش CK شوند.
سه نوع از آنزیم‌های CK وجود دارند که عبارتند از:
- CK-MM: عمدتا در عضلات اسکلتی یافت می‌شود.
- CK-MB: عمدتا در عضله قلب وجود دارد.
- CK-BB: عمدتا در بافت مغز یافت می‌شود.
آزمایش کراتین کیناز (CK) برای چه مواردی استفاده می‌شود؟
آزمایش کراتین کیناز (CK) میزان کراتین کیناز موجود در خون را اندازه‌گیری می‌کند. سطوح بالای CK ممکن است نشان‌دهنده آسیب یا تحلیل عضلات اسکلتی، قلب یا مغز باشد که می‌تواند مزمن (بلندمدت) یا حاد (کوتاه‌مدت) باشد.
نام‌های دیگر آزمایش کراتین کیناز عبارتند از:
- CK total
- CK creatine
- فسفوکیناز CPK
پزشکان معمولا از آزمایش کراتین کیناز (CK) برای تشخیص و پایش مشکلات عضلانی زیر استفاده می‌کنند:
- بیماری‌های عضلانی
- آسیب‌های عضلانی
- التهاب عضلانی (میوزیت)
از آنجایی که علائم مربوط به عضلات می‌تواند نشان‌دهنده شرایط مختلفی باشد، پزشک ممکن است آزمایش‌های دیگری را همراه با آزمایش CK درخواست کند، از جمله:
- الکترولیت‌ها
- BUN (نیتروژن اوره خون)
- کراتینین
- میوگلوبین ادرار
عملکرد کراتین کیناز (CK) چیست؟
عملکرد معمول کراتین کیناز (CK) مستقیما با آنچه که سطوح بالای آن در آزمایش خون نشان می‌دهد، مرتبط نیست. وظیفه CK این است که یک گروه فسفات (مجموعه‌ای از مواد شیمیایی طبیعی) را به کراتین، ماده‌ای در سلول‌های عضلانی، اضافه کند. کراتین به عضلات شما کمک می‌کند انرژی تولید کنند. زمانی که CK فسفات‌ها را به کراتین اضافه می‌کند، کراتین به مولکول پرانرژی فسفوکراتین تبدیل می‌شود که بدن شما برای تولید انرژی از آن استفاده می‌کند.
CK زمانی وارد جریان خون می‌شود که عضلات، قلب یا مغز شما دچار آسیب حاد یا تحلیل مزمن شوند. در صورت آسیب عضلات، سلول‌های عضلانی باز شده و محتویات آن‌ها، از جمله کراتین کیناز، به جریان خون نشت می‌کند.
بیماری‌های عضلانی
بیماری‌های عضلانی (میوپاتی‌ها) شامل موارد زیر هستند:
- دیستروفی عضلانی دوشن (DMD): یک بیماری نادر ارثی که باعث ضعف، تخریب و از دست رفتن عملکرد عضلات اسکلتی می‌شود. این بیماری عمدتا در افرادی که در زمان تولد به‌عنوان مرد تعیین شده‌اند، مشاهده می‌شود.
- رابدومیولیز: این وضعیت شامل تخریب سریع بافت عضلانی است. علت آن می‌تواند یک آسیب جدی، بیماری عضلانی یا شرایط دیگر باشد.
آسیب‌های عضلانی
آسیب‌های عضلانی می‌توانند در نتیجه شرایط زیر رخ دهند:
- له‌شدگی، فشار، پارگی یا کشیدگی عضلات به دلیل تصادفات یا ورزش شدید.
- سوختگی‌های درجه سه.
- برق‌گرفتگی.
التهاب عضلانی
انواع التهاب عضلانی (میوزیت) شامل موارد زیر هستند:
- پلی‌میوزیت: یک بیماری التهابی عضلانی که باعث ضعف عضلانی می‌شود، معمولا در عضلات نزدیک به تنه بدن.
- درماتومیوزیت: یک بیماری نادر که باعث ضعف عضلانی و بثورات پوستی می‌شود.
- پیومیوزیت: یک عفونت باکتریایی نادر در عضله که معمولا منجر به تشکیل آبسه می‌شود.
آزمایش کراتین کیناز و حملات قلبی
پزشکان گاهی از آزمایش کراتین کیناز (CK) برای کمک به تشخیص حمله قلبی استفاده می‌کنند، اگرچه این مورد کمتر رایج است. آزمایش CK در گذشته به‌عنوان یک آزمایش رایج برای حملات قلبی استفاده می‌شد، اما اکنون پزشکان از آزمایش دیگری به نام تروپونین استفاده می‌کنند که در تشخیص آسیب قلبی دقت بیشتری دارد.
چرا آزمایش کراتین کیناز (CK) تجویز می‌شود؟
پزشک ممکن است آزمایش کراتین کیناز (CK) را در صورتی برای شما تجویز کند که علائم یک اختلال عضلانی داشته باشید، از جمله:
- درد و یا گرفتگی عضلات
- ضعف عضلانی
- مشکلات در حفظ تعادل
- بی‌حسی یا سوزن‌سوزن شدن
- ادرار تیره
همچنین اگر دچار آسیب عضلانی یا سکته شده باشید، پزشک ممکن است این آزمایش را تجویز کند. سطح CK ممکن است تا دو روز پس از برخی آسیب‌ها به اوج برسد، بنابراین ممکن است نیاز باشد این آزمایش را بیش از یک بار انجام دهید.
چه کسی آزمایش کراتین کیناز (CK) را انجام می‌دهد؟
معمولا یک ارائه‌دهنده خدمات بهداشتی (فلبوتومیست) آزمایش خون، از جمله آزمایش کراتین کیناز (CK) را انجام می‌دهد. با این حال، هر ارائه‌دهنده‌ای که در خون‌گیری آموزش دیده باشد، می‌تواند این کار را انجام دهد. سپس نمونه‌ها به آزمایشگاه ارسال می‌شوند، جایی که یک متخصص علوم آزمایشگاهی نمونه‌ها را آماده کرده و آزمایش‌ها را روی دستگاه‌هایی به نام آنالایزر انجام می‌دهد.
چطور برای آزمایش کراتین کیناز (CK) آماده شویم؟
در بیشتر موارد، شما نیازی به انجام کار خاصی برای آماده شدن برای آزمایش خون کراتین کیناز (CK) ندارید.
اگر پزشک شما آزمایش CK را برای تشخیص اختلال عضلانی احتمالی تجویز کرده باشد، باید تمرینات ورزشی خود را به فعالیت‌های معمول محدود کنید، زیرا فشار عضلانی ناشی از ورزش می‌تواند به طور موقت سطح CK خون شما را افزایش دهد.
روند آزمایش کراتین کیناز
شما می‌توانید انتظار تجربه‌ی موارد زیر را در طول آزمایش خون یا کشیدن خون داشته باشید:
- شما روی صندلی خواهید نشست و یک ارائه‌دهنده خدمات بهداشتی، بازوهای شما را برای پیدا کردن یک رگ قابل دسترس بررسی خواهد کرد. معمولا این رگ در قسمت داخلی بازوی شما، در سمت مقابل آرنج قرار دارد.
- پس از پیدا کردن رگ، منطقه را تمیز و ضدعفونی خواهند کرد.
- سپس یک سوزن کوچک را به داخل رگ شما وارد کرده و نمونه خون را جمع‌آوری می‌کنند. این ممکن است مانند یک نیش زدن کوچک احساس شود.
- پس از وارد کردن سوزن، مقداری خون در لوله آزمایش جمع می‌شود.
- زمانی که مقدار کافی خون برای آزمایش جمع شد، سوزن را خارج کرده و یک توپ پنبه‌ای یا گاز در محل قرار داده تا خونریزی متوقف شود.
- سپس یک باند بر روی محل قرار می‌دهند و آزمایش تمام می‌شود. این فرآیند معمولا کمتر از پنج دقیقه طول می‌کشد.
پس از آزمایش کراتین کیناز چه اقداماتی انجام می‌شود؟
پس از جمع‌آوری نمونه خون شما، ارائه‌دهنده خدمات بهداشتی نمونه را به آزمایشگاه ارسال خواهد کرد. زمانی که نتایج آزمایش آماده شد، پزشک نتایج را با شما به اشتراک خواهد گذاشت.
تفسیر آزمایش کراتین کیناز
گزارش‌های آزمایش خون، از جمله گزارش‌های آزمایش کراتین کیناز، معمولا اطلاعات زیر را ارائه می‌دهند:
- نام آزمایش خون یا آنچه در خون شما اندازه‌گیری شده است
- عدد یا مقدار نتیجه آزمایش خون شما
- دامنه مقدار نرمال برای آن آزمایش
- اطلاعاتی که نشان می‌دهند نتیجه شما نرمال است یا غیر نرمال، بالا یا پایین یا مثبت یا منفی.
سطوح نرمال کراتین کیناز (CK) چقدر است؟
در یک فرد بالغ سالم، سطوح نرمال کراتین کیناز (CK) ممکن است به دلیل چند عامل متفاوت باشد، از جمله:
- جنسیت
- نژاد
- سطح فعالیت
- دامنه‌ها همچنین از آزمایشگاه به آزمایشگاه متفاوت است (به دلیل روش‌های مختلف آزمایش)؛ همیشه دامنه مرجع داده شده در گزارش آزمایشگاه خود را بررسی کنید. سطوح نرمال کراتین کیناز (CK) معمولا در مردان بیشتر از زن‌ها تعیین شده است.
نکته: افرادی که توده عضلانی بیشتری دارند معمولا سطوح CK بالاتری نسبت به کسانی که توده عضلانی کمتری دارند، دارند.
بالا بودن آزمایش کراتین کیناز
داشتن سطح بالای کراتین کیناز (CK) یا افزایش سطح آن در آزمایشات CK بعدی، معمولا نشان می‌دهد که شما اخیرا آسیب عضلانی دیده‌اید. آزمایش CK نمی‌تواند نشان دهد که کدام عضله‌ها آسیب دیده‌اند یا علت آسیب چه بوده است.
پزشکان معمولا از شما می‌خواهند که آزمایش‌های متعدد CK انجام دهید تا پیشرفت سطح آن‌ها را بررسی کنند. اگر نتایج آزمایش‌های شما ابتدا بالا رفته و سپس شروع به کاهش کند، معمولا به این معنی است که آسیب عضلانی شما کاهش یافته است. اگر سطوح CK شما افزایش یابد یا به طور مداوم در سطح بالایی باقی بماند، ممکن است نشان‌دهنده آسیب یا تحلیل عضلات در حال پیشرفت باشد.
اگر نتایج شما نشان دهد که سطح CK شما بالاتر از حد نرمال است، پزشک ممکن است آزمایش‌هایی برای بررسی سطح آنزیم‌های خاص CK تجویز کند تا نوع عضلات آسیب‌دیده را تعیین کند، از جمله:
- آنزیم‌های CK-MM: سطوح بالای CK-MM ممکن است به این معنی باشد که شما آسیب یا بیماری عضلانی دارید، مانند دیستروفی عضلانی یا رابدومیولیز.
- آنزیم‌های CK-MB: سطوح بالای CK-MB ممکن است به این معنی باشد که شما التهاب در عضله قلب دارید یا در حال تجربه حمله قلبی یا اخیرا حمله قلبی داشته‌اید.
- آنزیم‌های CK-BB: سطوح بالای CK-BB ممکن است نشان‌دهنده سکته مغزی یا آسیب مغزی باشد.
علل دیگر افزایش سطوح کراتین کیناز (CK)
برخی شرایط و آسیب‌هایی که مستقیما به عضلات شما مربوط نمی‌شوند می‌توانند باعث افزایش سطح CK شوند، از جمله:
- اختلالات هورمونی (غدد درون‌ریز) مانند بیماری تیروئید، بیماری آدیسون یا سندروم کوشینگ
- جراحی‌های طولانی مدت
- تشنج‌ها
- عفونت‌ها (ویروسی، باکتریایی، قارچی یا انگلی)
- اختلالات بافت همبند، مانند لوپوس و آرتریت روماتوئید
- بیماری سلیاک
- نارسایی کلیه (کلیوی)
- تب شدید همراه با لرز
- لخته خون
- هر دارو یا سمومی که با تولید انرژی عضلانی تداخل کند یا نیاز به انرژی را افزایش دهد.
- تزریق‌های دارویی
آزمایش کراتین کیناز در منزل و شرایط انجام این آزمایش در منزل
آزمایش کراتین کیناز در منزل توسط آزمایشگاه تهران لب این امکان را به شما می‌دهد که بدون نیاز به مراجعه حضوری، آزمایشات خود را انجام دهید. تکنسین‌های مجرب ما در محیطی امن و با رعایت کامل استانداردهای بهداشتی، نمونه‌گیری را در منزل شما انجام می‌دهند. نتایج آزمایش به‌طور دقیق و سریع به شما ارائه می‌شود و در صورت نیاز، مشاوره‌های پزشکی نیز برای شما فراهم خواهد شد. برای راحتی بیشتر، خدمات ما در دسترس شماست.
برای درخواست هرگونه مشاوره تلفنی و نمونه‌گیری در آزمایشگاه جهت انجام آزمایش کراتین کیناز، با تلفن 1650 آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک پزشکی تهران لب تماس بگیرید.
آنچه از مقاله «آزمایش کراتین کیناز (CK MB) چیست؟ | تفسیر و شرایط» آموختیم
آزمایش کراتین کیناز (CK MB) یکی از روش‌های مهم برای ارزیابی سلامت عضلات، به‌ویژه عضله قلب است. این آنزیم در صورت آسیب عضلانی وارد خون شده و سطح بالای آن می‌تواند نشانه‌ای از مشکلاتی مانند حمله قلبی، بیماری‌های عضلانی یا التهاب باشد. آزمایش CK به تشخیص و پایش این شرایط کمک کرده و در کنار سایر تست‌های تشخیصی، تصویر دقیقی از سلامت عضلات ارائه می‌دهد. اگرچه افزایش CK همیشه نشان‌دهنده یک بیماری جدی نیست، اما تفسیر دقیق آن توسط پزشک ضروری است.
منبع:
