چه نکاتی در آموزش به کودکان سندروم داون اهمیت دارند؟ کودکان سندروم داون، کودکانی با شرایط خاص هستند که برای آموزش به آنها باید اصول خاصی رعایت شود، مثلاً باید یک سری محرک‌های محیطی کاهش داده شوند و همچنین ذهن آنها را برای انجام کارهای گروهی، آموزش زبان و استفاده از لوازم آموزش آماده کنیم.
در ادامه قصد داریم نکات مهم در آموزش به کودکان سندروم داون را بررسی کنیم.
ویژگی‌های ظاهری و فیزیکی سندروم داون برای شناخت معلمان
بیماری سندروم داون (Down syndrome) با نام تریزومی 21 نیز شناخته می‌شود. تریزومی 21 به علت یک مشکل ژنتیکی در زمان لقاح جنین رخ می‌دهد و به همین دلیل ریشه ژنتیکی دارد.
به طور کلی، والدین 46 کروموزوم به جنین و نوزاد منتقل می‌کنند که پس زمینه ژنتیکی ما را تشکیل می‌دهند. زمانی که این کروموزوم‌ها در زمان ترکیب به 23 جفت کروموزوم تبدیل می‌شوند؛ که اگر یک کروموزوم به جفت 21 اضافه شود، کودک دچار سندروم داون خواهد شد.
بنابراین دلیل اینکه به این بیماری تریزومی 21 گفته می‌شود همین است. انواع دیگری از تریزومی هم وجود دارد که در آنها، کروموزوم اضافه به جفت‌های دیگر چسبیده‌اند؛ مثل تریزومی 18 که معمولاً در آن نوزاد قبل از به دنیا آمدن متاسفانه میمیرد.
سندروم داون ممکن است با طیف وسیعی از ویژگی‌های فیزیکی، ذهنی و رفتاری همراه باشد که از فردی به فرد دیگر متفاوت است. اگرچه این سندرم با چالش‌هایی همراه است، اما افراد مبتلا به سندرم داون توانایی‌های منحصر به فردی دارند و با حمایت مناسب می‌توانند زندگی شاد و پرباری داشته باشند. در ادامه به برخی از شایع‌ترین علائم سندرم داون می‌پردازیم:
ویژگی‌های ظاهری
- چشم‌ها: چشم‌های بادامی شکل، چین‌های اضافی در گوشه داخلی چشم، و احتمال ابتلا به آب مروارید
- گوش‌ها: گوش‌های کوچک و با شکل غیرعادی
- دهان: زبان بزرگ‌تر از حد معمول، دهان باز، و دندان‌های نامرتب
- دست‌ها: یک خط عرضی در کف دست به جای دو خط، انگشتان کوتاه و پهن، و فاصله زیاد بین انگشت شست و انگشت اشاره
- قلب: شکل غیرعادی قلب و نقص‌های قلبی مادرزادی
ویژگی‌های فیزیکی
- قد کوتاه‌تر از حد متوسط
- گردن کوتاه
- تون عضلانی کم
- مفاصل شل
- خطوط کف دست: اغلب یک خط عرضی در کف دست به جای دو خط وجود دارد.
- اندازه کوچک سر
تأخیرهای رشدی
- تاخیر در رشد جسمانی: کودکان مبتلا به سندرم داون ممکن است در رشد قد و وزن کندتر از سایر کودکان باشند.
- تاخیر در رشد ذهنی: این تأخیر در همه افراد مبتلا یکسان نیست و شدت آن متفاوت است.
- تاخیر در رشد زبانی: مشکلات در تلفظ کلمات، درک زبان و استفاده از زبان برای ارتباط برقرار کردن.
- تاخیر در مهارت‌های حرکتی: مشکل در راه رفتن، دویدن، پریدن و انجام فعالیت‌های ظریف مانند بستن دکمه‌ها.
سایر مشکلات سلامتی
-
- مشکلات قلبی: نقص‌های قلبی مادرزادی یکی از شایع‌ترین مشکلات سلامتی در افراد مبتلا به سندرم داون است.
- مشکلات گوارشی: مشکلات گوارشی مانند انسداد روده، بیماری کرون و سلیاک.
- مشکلات تیروئید: کم‌کاری تیروئید در افراد مبتلا به سندرم داون شایع است.
- مشکلات شنوایی و بینایی: عفونت‌های گوش میانی، مشکلات بینایی مانند آب مروارید و نزدیک‌بینی.
- افزایش خطر ابتلا به برخی بیماری‌ها: مانند لوسمی، بیماری آلزایمر و چاقی.
اصول آموزش کودکان مبتلا به سندرم داون
کودکان مبتلا به سندرم داون نیازمند معلمانی هستند که بتوانند با شناخت دقیق مهارت‌ها، توانایی‌ها، نقاط قوت و علایق این کودکان، به بهترین شکل آنها را در مسیر یادگیری هدایت کنند. این معلمان باید قادر باشند که با فعالیت‌های جذاب و انگیزشی، مراحل بعدی یادگیری را به گونه‌ای قابل درک برای این کودکان آموزش دهند.
در حالی که همه والدین خواستار موفقیت فرزندانشان در مدرسه هستند، باید به یاد داشت که موفقیت تحصیلی به تنهایی ضامن یک زندگی موفق و معمولی نیست. بسیاری از جوانان با مهارت‌های تحصیلی محدود، از مدرسه فارغ التحصیل می‌شوند اما همچنان به خوبی آماده زندگی شاد، رضایت بخش و مستقل به عنوان اعضای فعال جامعه هستند.
روان شناسی کودکان مبتلا به سندرم داون
یک تصور غلط و رایج درباره کودکان مبتلا به سندرم داون این است که این افراد همیشه شاد و خوشحال هستند. اما واقعیت این است که این سندرم هیچ محدودیتی بر روی تجربه احساسات مختلف نمی‌گذارد.
خانواده‌ها، مربیان و پزشکان آگاهند که افراد مبتلا به سندرم داون همان احساسات طبیعی دیگران، از خوشحالی تا ناراحتی، را تجربه می‌کنند. علاوه بر این، این افراد ممکن است با مشکلات سلامت روانی مانند افسردگی، اضطراب و اختلال وسواس فکری-اجباری نیز روبرو شوند.
آموزش موسیقی به کودکان مبتلا به سندرم داون
موسیقی یکی از ابزارهای مؤثر در آموزش و بهبود مهارت‌های کودکان مبتلا به سندرم داون است. این کودکان، مانند سایرین، می‌توانند از فواید موسیقی بهره مند شوند، به شرطی که موسیقی به صورت ساده، تکراری و با آهنگ‌های گروهی ارائه شود.
مزایای موسیقی درمانی برای کودکان مبتلا به سندرم داون:
- موسیقی به تقویت حافظه، ارتباطات و مهارت‌های اجتماعی کمک می‌کند.
- موسیقی فضایی سرگرم کننده و انگیزشی برای انجام کارهای چالش برانگیز یا تکراری فراهم می‌کند.
- آواز خواندن و ریتم می‌تواند به بهبود سرعت و وضوح بیان گفتاری کمک کند.
- موسیقی فرصت‌هایی برای استفاده بهینه از اوقات فراغت، کشف استعدادها و معاشرت با دیگران فراهم می‌کند.
- الگوهای ریتمیک موجود در موسیقی می‌توانند به بهبود مهارت‌های حرکتی از طریق زمان بندی مناسب کمک کنند.
آموزش آواز خواندن به کودکان مبتلا به سندرم داون
آواز خواندن یکی از روش‌های بسیار مفید برای کودکان با قدرت یادگیری پایین، از جمله کودکان مبتلا به سندرم داون است. این روش به ساختن جملات و عبارات درست کمک زیادی می‌کند. تکنیک‌های صوت درمانی نیز که از روش‌های سنتی آموزش صدا برگرفته‌اند، به ارتقای کنترل صوت و کاهش فشار صوتی کمک می‌کنند.
البته، تعداد کمی از کودکان مبتلا به سندرم داون قادر به اجرای آواز هستند و این روش برای همه کاربردی نیست.
آموزش نواختن ساز به کودکان مبتلا به سندرم داون
کودکان مبتلا به سندرم داون دارای حافظه شنوایی قوی و استعداد تقلید هستند. نواختن ساز به آنها کمک می‌کند، هرچند رسیدن به نتایج مطلوب ممکن است زمان‌بر باشد. موسیقی یک ابزار انگیزشی برای بهبود مهارت‌های حرکتی ظریف محسوب می‌شود.
به‌طور مثال، کودک می‌تواند با استفاده از دستان خود به صفحه‌کلید یا طبل ضربه بزند تا علت و معلول را بهتر درک کند، بدون اینکه نیاز به مهارت‌های حرکتی پیچیده داشته باشد. استفاده از یک چوب برای ضربه زدن به طبل نیز یکی از راه‌های مؤثر برای تمرین و تقویت مهارت‌های حرکتی این کودکان است.
ورزش برای کودکان مبتلا به سندرم داون
ورزش علاوه بر تقویت قدرت بدنی و استقامت، می‌تواند به افزایش عزت‌نفس و اعتماد به نفس کودکان مبتلا به سندرم داون کمک کند. برای این کودکان، ورزش نه تنها بهبود فیزیکی به همراه دارد، بلکه یک فعالیت سرگرم‌کننده و لذت‌بخش نیز محسوب می‌شود.
اگرچه اکثر کودکان مبتلا به سندرم داون مهارت راه رفتن را می‌آموزند، اما بسیاری از آنها با فعالیت‌های ورزشی پیچیده‌تر که نیاز به هماهنگی و مهارت‌های بیشتر دارد دست و پنجه نرم می‌کنند. به همین دلیل، برخی ممکن است از شرکت در این فعالیت‌ها خودداری کنند.
آشنایی با ورزش‌های جذاب از سنین پایین می‌تواند به بهبود مهارت‌های حرکتی، هماهنگی و اعتماد به نفس کودک کمک کند و علاقه‌مندی آنها به ورزش را در طول زمان افزایش دهد.
در ادامه چند پیشنهاد برای ورزش‌های خانگی مناسب کودکان مبتلا به سندرم داون آورده شده است که به بهبود توانایی‌های حرکتی و هماهنگی آنها کمک می‌کند:
- والیبال
- بولینگ
- بوچیا (Boccia)
- هاکی
- تنیس در خانه
- کریکت روی میز
- فوتبال
بازی برای کودکان مبتلا به سندرم داون
بازی‌های مختلفی برای کودکان مبتلا به سندرم داون وجود دارد که می‌تواند به رشد مهارت‌های یادگیری و حرکتی آنها کمک کند. بسیاری از این کودکان از فعالیت‌هایی مانند بازی با خمیر، ساختن با بلوک‌ها، نقاشی و حل پازل لذت می‌برند.
در ادامه به چندین بازی مناسب اشاره می‌شود:
آموزش نقاشی به کودکان مبتلا به سندرم داون
فعالیت‌های هنری نیازمند حرکات دقیق هستند که می‌تواند مهارت‌های حرکتی ظریف کودکان مبتلا به سندرم داون را بهبود بخشد. نقاشی و طراحی به آنها کمک می‌کند تا کنترل بهتری روی دستان و انگشتان خود داشته باشند. با نقاشی آزاد شروع کنید و سپس به بازی‌های نقطه به نقطه یا تکمیل و رنگ‌آمیزی تصاویر بپردازید. با پیشرفت کودک، می‌توانید از ابزارهای دقیق‌تری مانند مدادهای نازک‌تر استفاده کنید. این فرایند به زمان نیاز دارد و هر مرحله باید با توجه به توانایی کودک به طور کامل طی شود.
حل پازل برای کودکان مبتلا به سندرم داون
پازل‌ها به تقویت مهارت‌های حافظه، برنامه ریزی، حل مسئله و هماهنگی در کودکان مبتلا به سندرم داون کمک می‌کنند. هنگام حل پازل، کودکان باید اشکال، رنگ‌ها و موقعیت‌ها را به خاطر بسپارند و آنها را با دقت کنار هم قرار دهند. این فعالیت مهارت‌های حرکتی و عضلات کودکان را نیز تقویت می‌کند. بهتر است با پازل‌های ساده شروع کنید و سپس به تدریج از قطعات کوچک‌تر و پیچیده‌تر استفاده کنید.
کتاب برای کودکان مبتلا به سندرم داون
کودکان مبتلا به سندرم داون مانند سایر کودکان توانایی یادگیری خواندن را دارند، اما از حافظه بصری خود بهتر استفاده می‌کنند و ممکن است در تلفظ صداهای حروف با چالش مواجه شوند. تحقیقات نشان داده است که این کودکان از مطالعه و خواندن در سنین پایین بهره مند می‌شوند، زیرا این فعالیت‌ها به تقویت مهارت‌های زبانی و حافظه آنها کمک می‌کند.
آموزش ریاضی به کودکان مبتلا به سندرم داون
کودکان مبتلا به سندرم داون یادگیری بصری بهتری دارند و این روش به ویژه برای آموزش مفاهیم ریاضی مانند اعداد، جدول ضرب، تقویم و کامپیوتر بسیار موثر است. این کودکان ممکن است با چالش‌هایی در یادگیری ریاضی روبرو شوند که بر زندگی روزمره آنها تأثیر می‌گذارد، بنابراین استفاده از ابزارهای بصری و آموزش‌های گام به گام می‌تواند به بهبود این مهارت‌ها کمک کند.
برای درخواست هرگونه مشاوره تلفنی و نمونه‌گیری در آزمایشگاه جهت تشخیص سندرم داون با آزمایش ژنتیک غیرتهاجمی (NIPT و سل‌فری)، با تلفن 1650 آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک پزشکی تهران لب تماس بگیرید.
آموزش به کودکان سندروم داون
سندرم داون یک وضعیت ژنتیکی است که با ویژگی‌های خاص و چالش‌های منحصر به فردی همراه است. با این حال، با آموزش مناسب، حمایت خانواده و جامعه، کودکان مبتلا به سندرم داون می‌توانند توانایی‌های خود را توسعه دهند و زندگی شاد و پرباری داشته باشند. آموزش این کودکان نیازمند رویکردی جامع و فردی است که در آن به نیازهای خاص هر کودک توجه شود. همکاری بین والدین، معلمان و متخصصان مختلف می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی این کودکان کمک شایانی کند.
علاوه بر این، تحقیقات نشان داده است که مداخلات زودهنگام و مداوم آموزشی می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر رشد و توسعه کودکان مبتلا به سندروم داون داشته باشد. بنابراین، تشخیص زودهنگام و شروع آموزش‌های تخصصی در سنین پایین بسیار مهم است.
منبع:
https://www.positiveaction.net/blog/teaching-students-with-down-syndrome-strategies
