کلسترول یکی از مواد ضروری برای بدن است که به ساخت سلول‌ها، تولید هورمون‌ها و سایر عملکردهای حیاتی کمک می‌کند. با این حال، سطح بالای کلسترول در خون می‌تواند باعث بروز مشکلاتی مانند بیماری‌های قلبی و عروقی شود. آزمایش کلسترول شامل اندازه‌گیری سه مقدار اصلی است: HDL یا کلسترول خوب، LDL یا کلسترول بد و کلسترول کل. هریک از این پارامترها در آزمایش چربی خون مورد سنجش قرار می‌گیرد. در ادامه این مقاله از تهران لب، در مورد آزمایش چربی خون و تفسیر آن بیشتر توضیح می‌دهیم.
کلسترول خون و اهمیت سنجش میزان آن
سطح کلسترول خون اهمیت زیادی دارد؛ زیرا به شما کمک می‌کند میزان خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را ارزیابی کنید. کلسترول در واقع یک نوع چربی است که برای بسیاری از عملکردهای حیاتی بدن لازم است. اما اگر کلسترول در خون بیش از حد بالا باشد، می‌تواند وارد دیواره شریان‌ها شود، به آن‌ها آسیب برساند و به ایجاد پلاک‌های آترواسکلروتیک (رسوبات سخت) منجر شود. این فرآیند که به نام آترواسکلروز شناخته می‌شود، می‌تواند مشکلات جدی مانند موارد زیر را به همراه داشته باشد که عبارتند از:
- بیماری عروق کرونری: مسدود شدن جریان خون به قلب
- بیماری عروق محیطی: مسدود شدن جریان خون به پاها و دست‌ها
- بیماری عروق کاروتید: مسدود شدن جریان خون به مغز
کلسترول به صورت نامحسوس و بدون علایم خاصی از طریق خون حرکت می‌کند و به تدریج پلاک ایجاد می‌کند. این تجمع پلاک تا زمانی است که ناگهان علائمی مانند حمله قلبی یا سکته بروز کنند. در آن زمان، پلاک‌ها به شدت به بدن شما آسیب می‌رسانند.
ممکن است سال‌ها با کلسترول بالا زندگی کنید بدون آن که متوجه شوید. به همین دلیل، ضروری است که به‌طور منظم سطح کلسترول خود را از طریق آزمایش چربی خون چک کنید. اگر اعداد کلسترول شما بیش از حد بالا باشند (هیپرلیپیدمی)، این یک زنگ خطر برای شما و البته پزشکتان خواهد بود.
اگر کلسترول بالا زود تشخیص داده شود، می‌توانید با تغییرات لازم، به اعداد سالم‌تری دست یابید و از خطرات احتمالی پیشگیری کنید.
آزمایش چربی خون چه چیزی را اندازه‌گیری می‌کند؟
پزشک شما در آزمایش چربی خون (یا همان آزمایش کلسترول) چند پارامتر دخیل در رابطه با چربی خون را مورد سنجش قرار می‌دهد. مهمترین مواردی که در آزمایش چربی خون بررسی می‌شوند عبارتند از:
- کلسترول کل: میزان کل کلسترول در گردش خون شما را نشان می‌دهد.
- LDL یا لیپوپروتئین کم‌چگال: همان کلسترول بد است که به تشکیل پلاک در شریان‌ها کمک می‌کند و خطر حمله قلبی و سکته را افزایش می‌دهد.
- HDL یا لیپوپروتئین پرچگال: این کلسترول خوب است که به پاک‌سازی کلسترول اضافی از بدن کمک می‌کند.
- تری‌گلیسریدها: نوعی چربی که می‌تواند خطر حمله قلبی و سکته را افزایش دهد.
آمادگی برای آزمایش چربی خون
پزشک با انجام یک آزمایش خون که به نام پنل لیپیدی یا پروفایل لیپیدی شناخته می‌شود، سطح کلسترول شما را بررسی می‌کند. در این روش، مقداری خون از رگ بازوی شما گرفته می‌شود مورد آزمایش قرار می‌گیرد. برای اینکه نتیجه دقیق‌تری به دست آید، باید دستورالعمل‌های پزشک را درباره آماده‌سازی برای آزمایش دقیقا رعایت کنید. معمولا لازم است که ۱۲ ساعت قبل از آزمایش ناشتا باشید؛ به این معنی که باید از خوردن غذاها و نوشیدنی‌ها (به‌جز آب) خودداری کنید.
واحد اندازه‌گیری کلسترول در آزمایش چربی خون
پزشکان سطح کلسترول خون را بر حسب میلی‌گرم کلسترول در هر دسی‌لیتر خون اندازه‌گیری می‌کنند که با علامت اختصاری mg/dL نشان داده می‌شود. این واحد به طور استاندارد برای تعیین میزان کلسترول و تری‌گلیسرید در خون استفاده می‌شود و به متخصصان سلامت کمک می‌کند تا سطح این مواد را با مقادیر توصیه‌شده مقایسه کرده و وضعیت سلامت شما را به دقت ارزیابی کنند.
دانستن میزان کلسترول بر اساس mg/dL، نه تنها برای تشخیص وضعیت فعلی بلکه برای پیگیری تغییرات کلسترول و اثربخشی درمان‌ها نیز اهمیت دارد. رعایت این واحد اندازه‌گیری و دقت در تحلیل آن، یکی از گام‌های مهم در پیشگیری و مدیریت بیماری‌های قلبی و عروقی است.
سطح نرمال کلسترول در آزمایش چربی خون
در جدول زیر مقادیر نرمال کلسترول را نشان داده‌ایم. پزشکان این اعداد را برای بیشتر افراد به‌عنوان سطوح مناسب کلسترول در نظر می‌گیرند. اگر به بیماری قلبی مبتلا هستید یا عوامل خطر زیادی دارید، ممکن است میزان LDL شما متفاوت باشد. در این موارد، پزشک ممکن است بخواهد که سطح LDL شما کمتر از ۷۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر باشد. بنابراین مهم است که پس از دریافت نتایج آزمایش چربی خون، با پزشک صحبت کنید تا از معنای آن برای وضعیت سلامتی خود مطلع شوید.
| سن | کلسترول کل | تری‌گلیسرید | LDL | HDL |
| کمتر از 19 سال | زیر 170 | کمتر از 150 | کمتر از 110 | بالای 45 |
| 20 سال و بالاتر؛ مردان | 125 تا 200 | کمتر از 150 | کمتر از 100 | 40 یا بیشتر |
| 20 سال و بالاتر؛ زنان | 125 تا 200 | کمتر از 150 | کمتر از 100 | 50 یا بیشتر |
نکته مهم هنگام تفسیر نتایج آزمایش چربی خون، این است که سطح LDL (کلسترول بد) باید پایین و سطح HDL (کلسترول خوب) باید بالا باشد. به‌طور ایده‌آل، HDL شما باید بالای ۶۰ باشد تا از شما در برابر بیماری‌های قلبی محافظت کند.
تفاوت کلسترول خون در مردان و زنان
سطح نرمال کلسترول بدون توجه به جنسیت تقریبا یکسان است اما یک تفاوت مهم در میان بزرگسالان وجود دارد: سطح HDL. همان‌طور که در جدول بالا مشاهده می‌شود، زنان نیاز به سطح بالاتری از HDL دارند (حداقل ۵۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر)، در حالی که این مقدار برای مردان حداقل ۴۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر است.
این تفاوت به این دلیل است که HDL به حذف کلسترول اضافی از خون کمک می‌کند و سطح بالاتر آن برای سلامت قلبی و عروقی زنان حیاتی‌تر است. این موضوع نشان‌دهنده اهمیت شخصی‌سازی هدف‌های کلسترول بر اساس ویژگی‌های فردی و مشورت با پزشک است تا بهترین سطح برای حفظ سلامت به دست آید.
آیا سطح کلسترول می‌تواند بیش از حد کم یا زیاد باشد؟
بله، سطح کلسترول می‌تواند بیش از حد بالا باشد، اما برای LDL (کلسترول بد) حد پایین خاصی تعیین نشده است؛ هر چه سطح LDL پایین‌تر باشد، بهتر است. LDL پایین باعث کاهش خطر تجمع پلاک در رگ‌ها و مشکلات قلبی می‌شود؛ بنابراین کاهش آن تا حد ممکن مفید است.
در مورد HDL (کلسترول خوب)، هر چه عدد بالاتر باشد بهتر است؛ زیرا HDL به پاک‌سازی کلسترول اضافی از خون کمک کرده و از بیماری‌های قلبی محافظت می‌کند. بنابراین سطح HDL نمی‌تواند بیش از حد بالا باشد و هرچه بالاتر باشد، به نفع سلامت شما است.
با این حال، برای کلسترول کل معمولا حد بالایی وجود دارد. اگر سطح کلسترول کل به بیش از ۲۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر برسد، به عنوان بالا در نظر گرفته می‌شود و ممکن است نیاز به مدیریت و کنترل داشته باشد.
کلسترول بالا چیست؟
کلسترول بالا معمولا به این معنی است که سطح کلسترول کل شما ۲۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر (mg/dL) یا بیشتر است. اما پزشکان برای ارزیابی دقیق‌تر از دسته‌بندی‌های دیگری نیز استفاده می‌کنند؛ مانند مرز بالا یا نزدیک به بهینه که کمک می‌کند وضعیت شما دقیق‌تر مشخص شود. اگر سطح کلسترول شما به اعداد نرمال نزدیک باشد، احتمالا می‌توان آن را با تغییرات در سبک زندگی و رژیم غذایی بهتر مدیریت کرد.
دسته‌بندی‌های رایج شامل موارد زیر هستند:
- مرز بالا: سطح کلسترول بین ۲۰۰ تا ۲۳۹ mg/dL
- بالا: سطح کلسترول ۲۴۰ mg/dL و بیشتر
اگر سطح کلسترول شما در این محدوده‌ها قرار دارد، بهتر است با پزشک خود درباره برنامه‌های کاهش کلسترول صحبت کنید که می‌تواند شامل رژیم غذایی سالم‌تر، افزایش فعالیت بدنی و در صورت نیاز مصرف داروها باشد.
انجام آزمایش چربی خون در منزل و شرایط آن
آزمایش چربی خون، شامل اندازه‌گیری سطح کلسترول کل، LDL (کلسترول بد)، HDL (کلسترول خوب) و تری‌گلیسریدها، یکی از آزمایش‌های اساسی برای ارزیابی سلامت قلب و عروق است. انجام این آزمایش در منزل با استفاده از کیت‌های تست چربی خون یا دستگاه‌های پرتابل (مانند گلوکومترهای پیشرفته) امکان‌پذیر شده است. در این روش، چند قطره خون از نوک انگشت گرفته شده و با کمک کیت یا دستگاه، مقادیر مختلف چربی خون ارزیابی می‌شود. برای دقت بیشتر در نتایج، لازم است که فرد پیش از آزمایش، حداقل 8 تا 12 ساعت ناشتا باشد. رعایت بهداشت، استفاده از تجهیزات استریل و پیروی دقیق از دستورالعمل‌های کیت ضروری است. با وجود این که آزمایش در منزل راحتی را فراهم می‌کند، نتایج آن باید توسط پزشک بررسی شود تا در صورت نیاز، اقدامات درمانی مناسب انجام گیرد.
هر چند وقت یک بار باید آزمایش چربی خون انجام شود؟
پزشک شما به شما می‌گوید که چه مدت یک‌بار نیاز به آزمایش کلسترول دارید. دوره انجام آزمایش چربی خون بستگی به موارد زیر دارد:
- سن: هرچه سن شما بیشتر می‌شود، نیاز به انجام آزمایش‌های کلسترول هم به طور منظم بیشتر می‌شود.
- سابقه خانوادگی: اگر یکی از اعضای نزدیک خانواده شما سابقه بیماری قلبی داشته باشد، شما نیز در معرض خطر بیشتری برای مشکلات قلبی هستید. در صورتی که فرد خانواده شما سطح کلسترول بالا یا سابقه حمله قلبی یا سکته مغزی داشته باشد، نیاز به آزمایش‌های مکرر خواهید داشت.
- عوامل خطر بیماری‌های قلبی: اگر تشخیص بیماری قلبی یا عوامل خطر برای آن را داشته باشید، باید آزمایش‌های کلسترول بیشتری انجام دهید.
- جنسیت: مردان نسبت به زنان از سنین پایین‌تری نیاز به آزمایش چربی خون دارند.
- کودکان: کودکان باید اولین آزمایش خود را در سنین ۹ تا ۱۱ سالگی انجام دهند و سپس هر پنج سال یک‌بار آزمایش کلسترول داشته باشند. در صورتی که تاریخچه خانوادگی در بیماری‌های قلبی وجود داشته باشد، ممکن است پزشک توصیه کند آزمایش از سنین پایین‌تر آغاز شود.
در جداول زیر راهنمایی‌های عمومی برای بزرگسالان بر اساس سن و جنسیت آورده شده است:
چربی خون مردان:
| دوره بررسی کلسترول خون | سن |
| هر 5 سال | 20 تا 44 |
| هر یک تا دو سال | 45 تا 65 |
| هر سال | 65+ |
چربی خون زنان:
| دوره بررسی کلسترول خون | سن |
| هر 5 سال | 20 تا 54 |
| هر یک تا دو سال | 54 تا 65 |
| هر سال | 65+ |
برای درخواست هرگونه مشاوره ژنتیکی تلفنی و نمونه‌گیری در آزمایشگاه جهت انجام آزمایش چربی خون، با تلفن 1650 آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک پزشکی تهران لب تماس بگیرید.
آنچه از مقاله «آزمایش چربی خون + تفسیر» آموختیم
آزمایش چربی خون و دانستن سطح کلسترول به شما کمک می‌کند تا از خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی مطلع شوید. اما باید توجه داشته باشید که نتیجه سطح کلسترول خون تنها بخشی از وضعیت سلامت شما را نشان می‌دهند. پزشک شما سایر جنبه‌های سلامتی‌تان را نیز بررسی می‌کند تا تصویر کامل‌تری از خطرات احتمالی به دست آورد. بنابراین اگر سطح کلسترول شما خارج از محدوده نرمال باشد، نگران نباشید. با پزشک خود در مورد تفسیر نتایج آزمایش‌ها در زمینه سلامت کلی‌تان صحبت کنید و با همکاری او برای بهبود سطح کلسترول به یک سطح سالم‌تر تلاش کنید. برای انجام آزمایش چربی خون می‌توانید به آزمایشگاه تهران لب مراجعه کرده و در سریع‌ترین زمان ممکن و با دقت بالا نتیجه آزمایش خود را تحویل بگیرید.
منبع:
