روش Fish در ژنتیک
آزمایش FISH در ژنتیک که با نام تکنیک هیبریداسیون در محل هم شناخته میشود، یک تکنیک پیشرفته در سیتوژنتیک پزشکی و ژنتیک مولکولی است. روش تشخیصی fish نقش بسیار مهمی در تشخیص و شناسایی بیماری های مختلف از جمله اختلالات ژنتیکی و سرطان ها دارد. هیبریداسیون فلورسانس درجا، به ما این امکان را می دهد تا با استفاده از رنگ آمیزی، نقاط خاصی از کروموزوم ها و ژن ها را شناسایی کنیم. به این ترتیب روش رنگ آمیزی FISH میتواند تغییرات ناشی از نقص های ژنتیکی و اختلالات مولکولی را تشخیص دهد.
تکنیک فیش در تشخیص دقیق تر بیماری ها و طراحی هدفمند‌تر روش های درمانی، کاربردهای گسترده ای دارد. تکنیک FISH به عنوان یک ابزار تشخیصی، مورد اعتماد بسیاری از پزشکان می باشد و مراحل روش FISH باعث میشود بیماری های ژنتیکی تا حد زیادی تشخیص داده شوند.
FISH یا (fluorescent in situ hybridization) در تشخیص بیماری های ژنتیکی، برخی از اختلالات سرطانی و بررسی نقص های کروموزومی استفاده می شود. از این رو، فهم بهتر از این تکنیک و کاربردهای آن می تواند تاثیرات مثبت و قابل توجهی بر روی بهبود سلامتی و زندگی افراد داشته باشد.
در ادامه میپردازیم به اینکه روش FISH چیست، چه کاربردهایی دارد و چه بیماری هایی را میتوان با آن تشخیص داد.
برای درخواست هرگونه مشاوره، انجام آزمایش و ثبت درخواست تلفنی نمونه‌گیری (در آزمایشگاه، منزل، محل کار)
با تلفن 1650 برای استان تهران و تلفن 88709970-021 برای دیگر استان‌ها
با آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک پزشکی تهران لب تماس بگیرید.
روش FISH چیست؟
تکنیک FISH یک روش پیشرفته تجزیه و تحلیل ژنتیکی است که به صورت مستقیم روی کروموزوم ها انجام می شود. در این تکنیک، از پروب هایی استفاده می شود که به صورت خاص، به ناحیه های مشخصی از DNA متصل می شوند. این پروب ها با رنگ های خاصی علامت گذاری می شوند تا بتوان آنها را با استفاده از میکروسکوپ فلوئورسانس مشاهده کرد.
این میکروسکوپ، استفاده های گسترده ای در تکنیک های ژنتیکی دارد و علت استفاده از آن در تکنیک فیش، این است که با این روش می توان نقاط خاصی که پروب ها به آن متصل شده اند را از طریق این میکروسکوپ و با استفاده از نور فلوئورسانس مشاهده کرد.
همچنین با استفاده از این روش، می توان نقص های کروموزومی مثل نقص های تعدادی یا تغییرات ساختاری را تشخیص داد. علاوه بر آن، این تکنیک در تشخیص برخی از اختلالات سرطانی نیز مورد استفاده قرار می گیرد.
تحقیقات نشان می دهد که کروموزوم ها علت اصلی ایجاد برخی از سرطان ها هستند که ممکن است تغییر شکل داده باشند یا تعداد آنها افزایش بیابد. خوشبختانه با استفاده از تکنیک FISH در ژنتیک، این ناهنجاری ها قابل تشخیص خواهند بود.
بنابراین می توان گفت آزمایش FISH در تشخیص بیماری ها از اهمیت بسزایی برخوردار است. این تکنیک ما را قادر میسازد تا به صورت سریع و دقیق، اطلاعات مربوط به وضعیت ژنتیکی فرد را بدست آوریم و با تغییرات موجود در DNA و کروموزوم ها بهتر مقابله کنیم.
این اطلاعات می تواند به بهترین شکل برای تشخیص بیماری ها و همچنین تعیین روش های بهتر و هدفمندانه تر درمانی به ما کمک کنند.
کاربردهای تکنیک FISH در ژنتیک
تکنیک هیبریداسیون در محل برای طیف وسیعی از بیماری های غیر ژنتیکی از جمله سرطان سینه و یا بیماری های ژنتیکی نظیر سندرم پرادرویلی و عفونت های خاص به کار برده می شود، ضمن اینکه محققان و پزشکان نیز هر روزه یافته های بیشتری درباره تاثیرات کروموزوم و ژنتیک در پیشرفت سرطان به دست می آورند.
در ادامه برخی از بیماری هایی که آزمایش FISH در تشخیص آنها موثر است را بررسی می کنیم.
1. تکنیک FISH در تشخیص سرطان های خونی
سرطان‌های خونی مجموعه ای از بیماری ها هستند که مرتبط با اختلالات ژنتیکی و نقص های سلول های خونی می باشند و از تست FISH به عنوان یک ابزار مهم در تشخیص این بیماری ها استفاده می شود. اهمیت این آزمایش در تشخیص نقص های ژنتیکی موجود در سلول ها و تعیین دقیق نوع سرطان خون است.
با مراحل روش FISH می توان با دقت بالا و سریع، نمونه های خونی را بررسی کرده و به تشخیص صحیح و درمان مناسب آنها پرداخت.
نحوه انجام آزمایش FISH شامل جمع آوری نمونه خونی، استفاده از پروب های خاص فلوئورسانت برای تشخیص نقص های ژنتیکی و مشاهده نتایج تحت میکروسکوپ فلوئورسانس می باشد.
2. روش تشخیصی FISH برای لوسمی ALL
لوسمی از نوع ALL (Acute Lymphoblastic Leukemia) یکی از شایع ترین انواع سرطان های خونی در کودکان است. این بیماری با نقص های ژنتیکی در سلول های لنفوبلاستی مرتبط است که به عنوان سلول های سرطانی فعالیت می کنند. آزمایش FISH به عنوان یک روش تشخیصی دقیق، می تواند با کمک پروب های فلوئورسانت، تغییرات ژنتیکی موجود در نمونه های خونی کودکان را تشخیص دهد.
از آزمایش FISH استفاده های بسیاری در تشخیص لوسمی می شود و با استفاده از این روش، پزشکان می توانند نوع سرطان خون را به صورت دقیق تر تعیین کنند و برنامه های درمانی هدفمندانه ای را برای کودکان تحت درمان ارائه دهند.
3. روش FISH برای لوسمی از نوع CML
لوسمی از نوع CML (Chronic Myeloid Leukemia) یکی دیگر از انواع سرطان های خونی است که بیشتر در بزرگسالان دیده می شود. این نوع لوسمی نیز با تغییرات ژنتیکی در ژن BCR-ABL مرتبط است که موجب ایجاد سلول های سرطانی غیرطبیعی در خون می شود.
آزمایش FISH به عنوان یک روش تشخیصی مؤثر و دقیق، می تواند این تغییرات ژنتیکی را تشخیص داده و بیماری را به صورت دقیق تر تعیین کند. این آزمایش در تشخیص زودرس لوسمی از نوع CML و ارائه برنامه های درمانی بهینه برای بیماران، اهمیت فراوانی دارد.
4. آزمایش FISH Her 2 برای تشخیص سرطان پستان
ژن HER2 ژنی است که در از سلول های سرطان پستان وجود دارد و باعث افزایش رشد و تقسیم آنها می شود. آزمایش HER2 یک روش تشخیصی است که با استفاده از پروب های فلوئورسانت، تعداد کپی های ژن HER2 یا مقدار پروتئین HER2 را در نمونه بافت سینه اندازه گیری می کند.
آزمایش FISH هِر2 در کمک به پزشکان برای تعیین نوع و مرحله سرطان پستان استفاده میشود تا از این طریق درمان مناسب را تجویز کنند. برای مثال، برخی از داروها مثل تراستوزوماب، فقط برای بیماران با سرطان پستان HER2 مثبت مناسب می باشند.
نحوه انجام آزمایش HER2 به این شکل است که پس از برداشتن نمونه بافت از تومور سینه، آزمایشگاه آسیب شناسی آن را با روش های مختلف مورد آزمایش قرار می دهد. این روش ها شامل FISH (Fluorescence in situ hybridization)، IHC (Immunohistochemistry) وCISH (Chromogenic in situ hybridization) هستند.
مزایای روش FISH چیست؟
استفاده گسترده از تکنیک هیبریداسیون در محل نشان می دهد که مزایای بسیاری در استفاده از این روش وجود دارد. این آزمایش به عنوان یک ابزار کارآمد و دقیق در تشخیص بیماری های ژنتیکی و سرطانی مورد استفاده قرار می گیرد.
در ادامه برخی از مزایای روش رنگ آمیزی FISH را بررسی می کنیم.
· دقت بالا
آزمایش FISH با استفاده از پروب های فلوئورسانت و تعیین کمیت، محل و تائید وجود یا عدم وجود ناهنجاری ژن ها، قدرت دقت بالایی در تشخیص تغییرات ژنتیکی فراهم می کند. این دقت بالا موجب می شود که تغییرات کوچک در DNA قابل تشخیص باشند.
· تشخیص زودرس
آزمایش FISH قابلیت تشخیص زودرس بیماری های ژنتیکی و سرطانی را فراهم می کند. این امر امکان درمان به موقع و اجرای برنامه های مناسب درمانی را بهبود می بخشد.
· اطلاعات تکمیلی
این آزمایش قادر است به صورت همزمان معلومات تکمیلی از مورفولوژی و کروموزوم سلول ها را فراهم کند و اطلاعات اضافی برای تشخیص و درمان بیماری ها ارائه می دهد.
· تعیین نوع بیماری
با توجه به اینکه برخی بیماری ها به صورت مولکولی شبیه به هم هستند، انجام آزمایش FISH می تواند به تعیین نوع دقیق بیماری کمک کند و از اشتباهات در تشخیص جلوگیری نماید.
· هدفمندی درمان
تشخیص دقیق تغییرات ژنتیکی با استفاده روش FISH موجب هدفمندی و دقت بیشتر در برنامه های درمانی می شود و می تواند به بهبود نتایج درمان و افزایش شانس بهبودی بیماران کمک کند.
· سرعت اجرا
تکنیک فیش به صورت نسبتاً سریع انجام می شود و جواب آزمایش FISH در زمان کوتاهی قابل دریافت است. این امر برای بیماران مهم است و می تواند در تصمیم گیری سریع تر برای تشخیص و درمان بیماری، مؤثر باشد.
در کل، آزمایش FISH با دقت و قابلیت تشخیص بالا، تعیین نوع بیماری، تشخیص زودرس و هدفمندی درمان، ابزاری قدرتمند و اساسی در تشخیص بیماری های ژنتیکی و سرطانی به شمار می آید و تاثیر بسیار مثبتی در بهبود و کیفیت زندگی بیماران می گذارد.
چه کسانی باید آزمایش FISH بدهند؟
با توجه به اینکه تست FISH یک ابزار تشخیصی بسیار کارآمد در زمینه ژنتیک مولکولی است، برای افرادی که شرایط خاص خود را دارند و نیاز به تشخیص دقیق و سریع دارند، بسیار حیاتی می باشد. در ادامه می پردازیم به اینکه چه کسانی باید آزمایش FISH بدهند.
· بیماران مشکوک به سرطان
آزمایش FISH برای افرادی که علائم و نمونه های غیرطبیعی سرطانی نشان می دهند، می تواند بسیار مفید باشد. این آزمایش با تشخیص دقیق تغییرات ژنتیکی مرتبط با سرطان، به پزشکان کمک می کند تا نوع سرطان را شناسایی کنند و برنامه های درمانی بهینه تری ارائه دهند. از جمله سرطان هایی که آزمایش FISH برای تشخیص آنها استفاده می شود، میتوان به سرطان پستان، سرطان ریه، سرطان پروستات و سرطان کلیه اشاره کرد.
· افراد مبتلا به بیماری های ژنتیکی
بیمارانی که مبتلا به بیماری های ژنتیکی هستند نیز می توانند از تکنیک FISH در ژنتیک استفاده کنند. تشخیص دقیق تغییرات ژنتیکی مرتبط با این بیماری ها، به پزشکان اطلاعات ارزشمندی در مورد ماهیت و تراژدی بیماری ها ارائه می کند. این آزمایش برای تشخیص بیماری های ژنتیکی مانند سندرم مارافان و بیماری های کروموزومی مانند سندرم داون و سندرم پاتو مورد استفاده قرار می‌گیرد.
· بیمارانی که به دیگر روش های تشخیصی پاسخ نمی دهند
در برخی موارد، بیماران به روش های تشخیصی دیگر پاسخ نمی دهند و نتایج تشخیصی آنها مبهم است. در این شرایط، آزمایش FISH به عنوان روش تشخیصی جایگزین مورد استفاده قرار می گیرد. این روش، تشخیص دقیق تری ارائه می دهد و برنامه های درمانی مناسب تری را برای بیماران به ارمغان می آورد.
به عنوان مثال، در مواقع ابتلای افراد به لوسمی، می توان تشخیص بهینه ای را از طریق آزمایش FISH می تواند فراهم کرد.
· نیاز به تشخیص زودرس
تشخیص زودرس در برخی بیماری ها و وضعیت های پزشکی بسیار اهمیت دارد. افرادی که به تشخیص زودرس نیاز دارند، مانند بیماران مبتلا به سرطان پستان و لوسمی های خونی، از آزمایش FISH استفاده می کنند تا تشخیص دقیق تر و سریعتری به دست بیاورند.
بنابراین تفسیر آزمایش FISH می تواند برای تعیین وضعیت بیماری بسیار مهم باشد. با تشخیص زودرس، برنامه های درمانی می توانند بلافاصله آغاز شوند و بهبود سریع تر و بهتری را به دنبال داشته باشد.
در نتیجه، آزمایش FISH برای بیماران مشکوک به سرطان، افراد مبتلا به بیماری های ژنتیکی، بیمارانی که به روش های تشخیصی دیگر پاسخ نمی دهند و افرادی که به تشخیص زودرس نیاز دارند، بسیار ارزشمند و ضروری است. این آزمایش به پزشکان و بیماران کمک می کند تا از دقت و قدرت تشخیصی آن بهره مند شوند و بهبود وضعیت سلامتی خود را بهبود ببخشند.
نحوه انجام و مراحل روش FISH
آزمایش FISH یک روش تشخیصی پیشرفته در زمینه ژنتیک مولکولی است که به کمک پروب های DNA، تغییرات موجود در کروموزوم ها را شناسایی می کند. این آزمایش به پژوهشگران و پزشکان امکان می دهد تا در تشخیص بیماری ها و بررسی اختلالات ژنتیکی دقت و قدرت بالایی داشته باشند.
نحوه انجام هیبریداسیون فلورسانس درجا شامل مراحل زیر است:
- نمونه گیری – ابتدا نمونه ای از بافت یا سلول های بدن جمع آوری میشود. این نمونه می تواند نمونه بافتی، خون، مایع منوژنیتال، بافت مرده (نمونه پاتولوژی) یا نمونه های دیگر باشند که بستگی به هدف آزمایش دارد.
- آماده سازی – نمونه ها باید ابتدا به درستی آماده سازی شوند تا بتوانند توسط پروب های FISH تشخیص داده شوند. این مرحله شامل فرآیندهایی مانند تثبیت، کشش و آماده سازی می شود.
- لوسیون پروب ها – در این مرحله، پروب های DNA خاص که به کروموزوم ها وصل شده اند، به نمونه اضافه می شوند. این پروب ها قادر به اتصال به ناحیه خاصی از ژنوم هستند و به این ترتیب، اجزای خاص کروموزوم مورد نظر توسط آنها تشخیص داده می شود.
- رنگ آمیزی – پس از لوسیون پروب ها، نمونه با استفاده از رنگ های فلوئورسنت رنگ آمیزی می شود. این رنگ ها با تشخیص و اتصال به پروب ها، به تشخیص دقیق تر تغییرات کروموزوم ها کمک می کنند.
- تصویربرداری و تحلیل – نمونه های رنگ آمیزی شده توسط میکروسکوپ مشاهده می شوند و تصاویر آنها ثبت می شود. پس از تصویربرداری، تحلیلگران با استفاده از نرم افزارهای ویژه، تغییرات کروموزوم ها را مورد بررسی قرار می دهند و نتایج را تحلیل می کنند.
- نتیجه آزمایش – نتایج آزمایش FISH به پزشک ارائه می شود تا بتواند به درستی تغییرات ژنتیکی را شناسایی کند و برنامه های درمانی مناسب را تجویز کند. این نتایج اطلاعات ارزشمندی را در مورد وضعیت ژنتیکی فرد ارائه می دهند و می توانند به عنوان مبنایی برای برنامه ریزی درمان های سازگار و موثر عمل کنند.
