شایع‌ترین علائمی که ممکن است نشان بدهد که شما دیابت دارید یا نه؟ می‌توان به علائمی چون؛ خشکی دهان، گرسنگی بیش از حد، افزایش یا کاهش وزن و احساس گزگز یا سوزش‌‌های خفیف در نوک انگشت‌ها اشاره کرد. اگر شما هم این علائم را تجربه کرده‌اید، در این مقاله با ما همراه باشید تا آزمایش FBS (Fasting Blood Sugar) یا آزمایش قند خون ناشتا را بررسی کنیم.
آزمایش FBS چیست؟
در آزمایش قند خون FBS، میزان گلوکز (Glucose) خون را که یک نوع قند ساده (مونوساکارید) است اندازه‌گیری می‌شود. در بدن، هورمون انسولین وظیفه انتقال این قند به سلول‌های بدن و تأمین انرژی آن‌ها را بر عهده دارد. این دقیقاً کاری است که در بدن مبتلایان دیابتی به درستی انجام نمی‌شود!
در نتیجه‌ی این اتفاق، گلوکز در خون جمع می‌شود و فرد به دیابت مبتلا می‌شود. در چنین مواقعی نتیجه آزمایش FBS نشان میدهد که قند خون فرد بالاست.
چرا آزمایش FBS تجویز می‌شود؟
آزمایش FBS معمولاً برای تشخیص دیابت به کار می‌رود. پزشکان همچنین از این آزمایش برای ارزیابی اثربخشی درمان‌‌های مختلف استفاده می‌کنند. در آزمایشگاه‌هایی که نتایج فوری ارائه می‌‌دهند، این آزمایش میتواند به شما کمک کند تا موارد زیر را بررسی کنید:
- آیا نیاز به تغییر در رژیم غذایی یا فعالیت های ورزشی دارید؟
- آیا داروهای دیابت مؤثر بوده‌اند؟
- آیا سطح قند خون شما در محدوده نرمال است؟
پزشکان همچنین در شرایط زیر ممکن است آزمایش FBS را تجویز کنند، زیرا این شرایط می‌توانند خطر ابتلا به دیابت را افزایش دهند:
- سن بالای ۴۵ سال
- داشتن اضافه وزن یا چاقی
- کم تحرکی و نداشتن فعالیت بدنی کافی
- فشار خون بالا، تری‌گلیسیرید بالا و کلسترول خوب (HDL) پایین
- سابقه دیابت بارداری
- سابقه مقاومت به انسولین
برای آزمایش FBS چه نکاتی را رعایت کنیم؟
آزمایش قند خون، آزمایش حساسی است و برای به دست آمدن دقیق‌‌ترین نتایج می‌بایست برخی نکات را رعایت کنید، از جمله اینکه:
- ابتدا، باید ۸ تا ۱۲ ساعت قبل از آزمایش ناشتا بمانید. شب قبل از آزمایش، یک شام سبک میل کنید و سعی کنید در رژیم غذایی خود تغییری ایجاد نکنید.
- اگر داروی خاصی مصرف می‌کنید، حتماً قبل از انجام آزمایش با پزشک خود مشورت کنید تا مطمئن شوید که این داروها بر نتایج آزمایش تأثیر نمی گذارند.
- در طول مدت ناشتایی، نوشیدن آب برای رفع تشنگی مجاز است، اما باید از مصرف چای، قهوه و آبمیوه پرهیز کنید.
- سعی کنید که مدت زمان ناشتایی را به درستی رعایت کنید. اگر کمتر یا بیشتر از زمان تعیین شده برای آزمایش مراجعه کنید، ممکن است نتایج آزمایش دچار خطا شود.
- همچنین، بهتر است هنگام مراجعه به آزمایشگاه، یک خوراکی همراه داشته باشید تا بعد از نمونه‌گیری از آن استفاده کنید و از احساس ضعف احتمالی جلوگیری کنید.
آزمایش قند خون ناشتا چطور انجام می‌شود؟
برای انجام آزمایش خون، بعد از مراجعه به آزمایشگاه و دریافت قبض، تکنسین آزمایشگاه باندی به نام گارو را روی بازوی شما می‌بندد تا رگ دست را پیدا کند. سپس با استفاده از سرنگ خونگیری را انجام میدهد.
در صورتی که این آزمایش برای اطفال انجام شود، نمونه خون از پاشنه پای نوزاد گرفته می‌شود که این کار آزمایشگاه تهران لب توسط بهترین متخصصین اطفال انجام می‌شود.
پس از انجام خونگیری، به مراجعه‌کننده توصیه می‌شود که چند لحظه در آزمایشگاه و صندلی خود باقی بمانند تا در صورت بروز عوارضی مثل سرگیجه و افت فشار خون، کارشناسان به شما رسیدگی کنند.
دلایل و علائم بالا بودن FBS آزمایش خون
بالا بودن سطح FBS در آزمایش خون به معنای افزایش قند خون یا هیپرگلیسمی است که می تواند به دلایل مختلفی رخ دهد. برخی از شایع‌ترین علل افزایش قند خون عبارتند از:
- وجود بیماری‌های زمینه‌ای مانند مشکلات پانکراس یا غدد فوق کلیوی
- استرس و فشار روانی
- مصرف بیش از حد مواد غذایی حاوی نشاسته و قند
- نداشتن فعالیت بدنی کافی
- عدم مصرف صحیح داروهای دیابت
نشانه‌هایی که ممکن است با افزایش میزان FBS در آزمایش خون همراه باشد، شامل موارد زیر است:
- تکرر ادرار
- احساس تشنگی بیش از حد
- ضعف و خستگی مداوم
- کاهش وزن غیرعادی
- مشکلات بینایی مانند تاری دید
این علائم می توانند نشانه‌ای از عدم کنترل مناسب قند خون باشند و نیاز به بررسی و مدیریت دقیق تر دارند، به هیچ عنوان داروهای دیابت را بدون تجویز پزشک مصرف نکنید.
علائم و دلایل پایین بودن FBS در آزمایش خون چیست؟
پایین بودن سطح FBS در آزمایش خون نشان دهنده هیپوگلیسمی یا کاهش قند خون است. این حالت معمولاً در افرادی که انسولین مصرف می‌کنند دیده می‌شود و اگر سریعاً درمان نشود، میتواند خطرات جدی برای سلامتی به همراه داشته باشد.
از جمله دلایل رایج افت قند خون می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مصرف بیش از حد انسولین
- عدم توجه به وعده‌های غذایی یا نخوردن غذا به موقع
- انجام فعالیت‌های ورزشی شدید بدون تغذیه مناسب
علائم کاهش FBS در آزمایش خون ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- احساس گرسنگی و ضعف شدید
- تعریق بیش از حد
- لرزش بدن یا عضلات
- احساس سوزن سوزن شدن در ناحیه لب ها
- تپش قلب سریع
- تاری دید
- خواب آلودگی
گاهی این علائم ممکن است در خواب نیز بروز کنند. در این شرایط، فرد ممکن است با سردرد، احساس خستگی شدید، و تعریق زیاد از خواب بیدار شود. تشخیص و درمان به موقع هیپوگلیسمی برای جلوگیری از عوارض جدی ضروری است.
میزان نرمال و بحرانی قند خون در آزمایش FBS چقدر است؟
به طور معمول، میزان قند خون ناشتا در افرادی که دیابت ندارند و سالم هستند باید بین 70 تا 100 میلی گرم بر دسی لیتر (mg/dL) باشد. برای بررسی بهتر، جدول زیر به شما کمک می‌کند:
| وضعیت دیابت | رنج FBS |
| سالم و فاقد دیابت | 70 تا 100 میلی گرم بر دسی لیتر |
| پِری دیابت (Prediabetes) یا پیش دیابتی | 100 تا 125 میلی گرم بر دسی لیتر |
| مبتلا به دیابت | 126 میلی گرم بر دسی لیتر و بالاتر |
چه داروهایی روی میزان FBS اثر می‌گذارند؟
مصرف برخی داروها ممکن است قبل از آزمایش FBS روی میزان قند خون اثر بگذارند و باعث نتایج غیرنرمال آزمایش شوند. برخی از این داروها شامل:
- داروهای ضد افسردگی
- داروهای حاوی کافئین
- آنتی بیوتیک‌هایی مثل ریفامپین و داپسون
- قرص‌های ضد بارداری
- محرک‌های بتا ۲
- کورتیکواستروئیدها مانند پردنیزون، دپومدرول و دکادرون
- داروهای ضد صرع مثل دیلانتین
- داروهای استروژنی
- نیاسین یا اسید نیکوتینیک
- مهارکننده‌های پروتئاز (داروهای ایدز)
- مصرف نیکوتین
- داروهای تیروئیدی مثل سینتروئید
- داروهای قلب و فشار خون
چه بیماری هایی روی قند خون اثر می‌گذارند؟
شاید جالب باشد که بدانید بیماری دیابت تنها بیماری نیست که باعث افزایش قند خون بدن می‌شود. برخی از بیماری های دیگر هم می‌توانند میزان قند خون را افزایش دهند، از جمله:
- اختلالات پانکراس مانند سرطان پانکراس، تومورها، و التهاب پانکراس (پانکراتیت)
- سندروم کوشینگ
- اختلالات تیروئید مانند هیپرتیروئیدی (تیروئید پرکار)
- شرایط استرس زا مانند سوختگی، جراحی، تروما، سکته مغزی و قلبی
- تغذیه وریدی یا TPN
- عفونت‌ها
- افزایش هورمون رشد و آکرومگالی
آیا آزمایش FBS در بارداری انجام می‌شود؟
دیابت بارداری کمی داستان متفاوتی از دیابت‌های نوع 1 و 2 دارد. برای تشخیص آن هم نه از طریق تست FBS بلکه از طریق تست تحمل گلوکز یا GTT (Glucose Tolerance Test) انجام می‌شود. زمان انجام آزمایش قند خون بارداری نیز حدوداً هفته های 26 تا 28 می‌باشد.
همچنین مادرانی که در سن بالاتر از 30 هستند یا در بارداری قبلی خود به دیابت بارداری مبتلا شده‌اند، باید حتماً از این تست استفاده کنند چرا که شدیداً در معرض بیماری دیابت بارداری قرار دارند.
برای درخواست هرگونه مشاوره تلفنی و نمونه‌گیری در آزمایشگاه جهت انجام آزمایش FBS (آزمایش قند خون ناشتا)، با تلفن 1650 آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک پزشکی تهران لب تماس بگیرید.
آزمایش FBS در تهران لب
دیابت یک بیماری خاموش است که بسیاری از افراد ممکن است بدون علائم خاصی به آن مبتلا باشند. آزمایش FBS یا قند خون ناشتا یکی از ابزارهای مهم برای تشخیص دیابت و ارزیابی سطح قند خون است. فراموش نکنید که رعایت نکات پیش از آزمایش و مشورت با پزشک برای به دست آوردن نتایج دقیق و شروع به موقع فرایند درمان بسیار مهم است.
منبع:
https://my.clevelandclinic.org/health/diagnostics/21952-fasting-blood-sugar
