بیماری‌های گوارشی از جمله بیماری‌هایی هستند که افراد زیادی را درگیر می‌کنند و متاسفانه با توجه به شرایط زندگی امروزی، امروزه این بیماری شیوع زیادی در جوامع مختلف دارد. یکی از بیماری‌های رایج گوارشی، التهاب معده است که با نام گاستریت شناحته می‌شود. التهاب یا ورم معده علل و شرایط مختلفی دارد و ممکن است با شدت‌های متفاوتی در افراد مختلف ظاهر شود. بر همین اساس هم درمان التهاب معده با توجه به شرایط هر فرد ممکن است متفاوت باشد. در ادامه در مورد اینکه التهاب معده چیست، چرا به وجود می‌آید و همچنین روش‌های درمان التهاب معده توضیح می‌دهیم.
گاستریت یا التهاب معده چیست؟
گاستریت در واقع التهاب در پوشش داخلی معده است. این پوشش (بافت نرمی به نام مخاط) از معده شما در برابر اسیدها، آنزیم‌ها و میکروارگانیسم‌هایی که هر روز از آن عبور می‌کنند محافظت می‌کند. گاستریت زمانی اتفاق می‌افتد که سیستم ایمنی بدن شما تهدیدی را برای این سد تشخیص دهد. سیستم ایمنی بدن شما باعث ایجاد التهاب در بافت‌ها می‌شود تا به مبارزه با عفونت‌ها و بهبودی شرایط کمک کند.
انواع مختلف التهاب معده
همانطور که اشاره کردیم، گاستریت یا التهاب معده را می‌توان از جنبه‌های مختلفی دسته‌بندی کرد. این دسته‌بندی‌ها به پزشکان کمک می‌کنند تا نوع دقیق گاستریت را تشخیص داده و درمان مناسب را تجویز کنند. در ادامه، هر یک از این دسته‌بندی‌ها را به طور مفصل‌تری بررسی می‌کنیم:
انواع التهاب معده بر اساس فرسایش دیواره معده
ورم معده می‌تواند فرسایشی یا غیر فرسایشی باشد:
- گاستریت فرسایشی به این معنی است که عامل ایجادکننده گاستریت در واقع از بین‌برنده‌ی پوشش معده شما است و زخم بر جای می‌گذارد. این عامل اغلب یک ماده شیمیایی مانند اسید، صفرا، الکل یا مواد مخدر است.
- گاستریت غیر فرسایشی تغییرات فرسایشی بر جای نمی‌گذارد اما ممکن است باعث تحریک شود؛ مانند قرمز شدن پوشش معده. شکل خاصی از گاستریت غیر فرسایشی، گاستریت آتروفیک است که می‌تواند باعث شود که پوشش معده شما با نازک شدن یا تحلیل رفتن (آتروفی) واکنش نشان دهد. این بیماری می‌تواند باعث مشکلات گوارشی شود.
التهاب معده حاد و مزمن
التهاب معده ممکن است حاد یا مزمن باشد:
- گاستریت حاد: ناگهانی و موقتی است و شرایط ایجاد کننده آن نیز حاد است.
- گاستریت مزمن: یک بیماری طولانی‌مدت است، اگرچه ممکن است همیشه (یا اصلاً) متوجه این نوع ورم معده نشوید. گاستریت مزمن معمولاً به تدریج در نتیجه یک بیماری مزمن دیگر ایجاد می‌شود.
انواع التهاب معده بر اساس عامل ایجاد التهاب
در بعضی از منابع التهاب معده را بر اساس علت ایجاد التهاب نام‌گذاری می‌کنند. بر این اساس، انواع ورم معده را می‌توان به شکل زیر دسته‌بندی کرد:
- گاستریت عفونی
- التهاب معده ناشی از دارو
- التهاب معده ناشی از الکل
- التهاب معده ناشی از استرس
- التهاب معده خودایمنی
- التهاب معده ائوزینوفیلیک
التهاب معده چقدر شایع است؟
بیماری گاستریت در سراسر جهان بسیار شایع است. به عنوان مثال، گاستریت حاد در ایالات متحده حدود 8 نفر از هر 1000 نفر را تحت تاثیر قرار می‌دهد. تحقیقات نشان داده است که معمولاً عفونت‌های کوتاه‌مدت رایج، مصرف الکل و دارو علل اصلی شیوع گاستریت در یالات متحده بوده است.
گاستریت مزمن هم حدود 2 نفر از هر 10000 نفر را در ایالات متحده تحت تأثیر قرار می‌دهد اما در سراسر جهان تقریبا نیمی از جمعیت به گاستریت مزمن مرتبط با عفونت باکتریایی گسترده و مزمن به نام هلیکوباکتر پیلوری مبتلا هستند!
علائم و نشانه‌های هشدار دهنده گاستریت چیست؟
گاستریت ممکن است علائم قابل توجهی ایجاد نکند؛در این حالت معمولاً برای مدت طولانی ادامه خواهد داشت. علائم ممکن است زمانی رخ دهد که پوشش معده شما به اندازه کافی فرسوده شده باشد که دیگر نتواند از خود در برابر اسیدها و آنزیم‌های معده دفاع کند. اسیدها ممکن است باعث علائم سوء‌هاضمه شوند یا ممکن است باعث زخم معده شوند که با درد و خونریزی همراه است.
علائم هشداردهنده در مورد التهاب معده معمولاً شامل موارد زیر می‌شود:
- از دست دادن اشتها یا احساس سیری بلافاصله بعد از شروع غذا خوردن
- معده درد و نفخ
- حالت تهوع و/یا استفراغ
اگر زخم با خونریزی دارید، ممکن است موارد زیر را هم مشاهده کنید:
- خون سیاه در مدفوع شما
- خون سیاه در استفراغ شما
چگونه درد گاستریت را تشخیص دهیم؟
درد گاستریت در واقع در معده شماست که در قسمت میانی بالای شکم (ناحیه اپی گاستر) حس می‌شود. درد عمومی ناشی از التهاب در جایی در این ناحیه احساس می‌شود (درد بالای شکم)، اما ممکن است نتوانید نقطه دقیق آن را مشخص کنید. اگر زخم دارید، شاید بتوانید محل درد را با دقت بیشتری مشخص کنید. درد التهاب در بعضی از موارد شبیه درد سوزش یا جویدن است. در بعضی از موارد ممکن است هنگام غذا خوردن احساس بهتری داشته باشید.
فرق التهاب معده با زخم معده و نفخ
معمولا دردهای ناشی از التهاب معده با زخم معده مشابه است و به همین دلیل ممکن است بسیاری از افرد فرق التهاب معده با زخم معده و حتی نفخ را تشخیص ندهند. در مورد التهاب معده توضیح دادیم. خوب است بدانید که زخم معده به حالتی گفته می‌شود که معده مانند دیگر اندام‌های بدن دچار زخم شود. علت اصلی این زخم معمولاً ترشح بیش از اندازه اسید معده است که دیواره معده را زخم می‌کند.
چه چیزی باعث گاستریت می‌شود؟
گاستریت پاسخی از سیستم ایمنی بدن شما به چیزی است که از قبل در معده شما اتفاق می‌افتد. سیستم ایمنی بدن شما سلول‌های التهابی را به پوشش معده می‌فرستد تا با عفونت‌ها مبارزه کند و به ترمیم بافت‌ها کمک کند. این درمان باعث ایجاد علائم التهاب معده می‌شود. هرچند درد و التهاب مربوط به مبارزه سلول‌های ایمنی بدن با عامل تهدیدکننده معده است، اما در واقع علت اصلی عاملی است که این مشکل را به وجود آورده است. اصلی‌ترین عوامل ایجاد التهاب معده عبارتند از:
- عفونت: عفونت‌ها از شایع ترین علل گاستریت به ویژه گاستریت حاد هستند. عفونت‌های باکتریایی و عفونت‌های ویروسی مرتبط با آنفولانزای معده می‌توانند واکنش کوتاه مدتی ایجاد کنند که معمولا خود به خود از بین می‌رود. عفونت هلیکوباکتر پیلوری یک عفونت باکتریایی شایع و مزمن است که می‌تواند باعث گاستریت مزمن شود.
- مواد شیمیایی و داروها: الکل و برخی داروها (مانند ایبوپروفن) بسته به مقدار و تعداد دفعات مصرف آنها می‌توانند باعث گاستریت حاد یا مزمن شوند. این مواد می‌توانند باعث فرسایش شیمیایی پوشش معده شما شوند (گاستریت فرسایشی).
- بیماری خودایمنی: بیماری‌های خود ایمنی باعث التهاب مزمن می‌شوند. در بیماری خودایمنی، سیستم ایمنی بدن شما به اشتباه با ایجاد التهاب به سلول‌های بدن شما حمله می‌کند.
- نرسیدن خون کافی به دستگاه گوارشی: یک جراحی بزرگ، ضربه یا بیماری خاص می‌تواند باعث گاستریت حاد شود. استرس شدید فیزیولوژیکی باعث می‌شود که بدن شما جریان خون را از سیستم گوارشی شما خارج کند تا آن را به سمت اندام‌های حیاتی شما هدایت کند. این سیستم دفاعی مخاط معده شما را کاهش می‌دهد و آن را در برابر مواد شیمیایی داخل آن آسیب پذیرتر می‌کند.
- علل دیگر شامل پرتودرمانی، شیمی درمانی، رفلکس صفرا
عوارض التهاب معده چیست؟
اغلب اوقات، التهاب معده موقتی است و جدی نیست. اما اگر ورم معده برای مدتی ادامه پیدا کند، در نهایت می‌تواند به پوشش معده شما آسیب برساند. در این حالت ممکن است عوارض زیر را مشاهده کنید:
- گاستریت فرسایشی و در نتیجه عوارض زخم معده مانند خونریزی و کم‌خونی و انسداد خروجی معده.
- گاستریت غیر فرسایشی و عوارض آتروفی و متاپلازی و مشکل در جذب بعضی از ویتامین‌ها.
گاستریت یا التهاب معده چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پزشک معمولاً با سوال پرسیدن از شما در مورد علائم و سابقه بیماری شما شروع می‌کند. ممکن است بر اساس پاسخ‌های شما به گاستریت مشکوک شود اما مطمئناً بدون انجام آزمایش متوجه نمی‌شود که آیا شما التهاب معده دارید یا خیر.
برای تشخیص دقیق‌تر نیاز به آزمایش و تصویربرداری خواهید داشت. این آزمایش‌ها می‌تواند زخم‌ها یا فرسایش را در پوشش معده شما تشخیص دهند.
سری فوقانی دستگاه گوارش (GI) یا بلع باریم
این یک عکس‌برداری با اشعه ایکس است که به پزشک امکان می‌دهد قسمت بالایی دستگاه گوارش شما را مشاهده کند. قبل از عکس‌برداری، شما یک مایع سفیدرنگ و چسبناک به نام باریم می‌بلعید که به ارگان‌های شما پوشش می‌دهد تا پزشک بتواند آنها را بهتر ببیند. این آزمایش می‌تواند نشان دهد که آیا در پوشش معده شما فرسایش وجود دارد یا خیر.
آندوسکوپی فوقانی
در این روش، یک آندوسکوپ، که لوله‌ای نازک حاوی دوربینی کوچک است، از طریق دهان وارد معده می‌شود تا پوشش معده را برای نشانه‌های التهاب بررسی کند. در حین این عمل، ممکن است بیوپسی نیز انجام شود، که در آن یک نمونه کوچک از بافت برداشته شده و برای تجزیه و تحلیل به آزمایشگاه ارسال می‌شود.
آزمایش‌های خون
آزمایش‌های خون برای تشخیص ورم معده (گاستریت) نقش مهمی دارند و می‌توانند اطلاعات ارزشمندی درباره وضعیت سلامتی فرد ارائه دهند. پزشک ممکن است از آزمایش‌های زیر استفاده کند:
شمارش کامل خون (CBC)
این آزمایش به بررسی تعداد گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها می‌پردازد. در صورتی که تعداد گلبول‌های قرمز کم باشد، ممکن است نشانه‌ای از کم‌خونی ناشی از خونریزی در معده باشد. همچنین تعداد گلبول‌های سفید می‌تواند به وجود عفونت یا التهاب اشاره کند.
آزمایش برای هلیکوباکتر پیلوری
این آزمایش به تشخیص عفونت باکتریایی هلیکوباکتر پیلوری کمک می‌کند که می‌تواند عامل اصلی ورم معده باشد. آزمایش خون می‌تواند آنتی‌بادی‌های مربوط به این باکتری را شناسایی کند.
آزمایش عملکرد کبد
این آزمایش‌ها سطح آنزیم‌های کبدی و دیگر مواد را بررسی می‌کنند. تغییرات در نتایج این آزمایش‌ها می‌تواند به وجود مشکلاتی در کبد، که می‌تواند به طور غیرمستقیم بر معده تأثیر بگذارد، اشاره کند.
آزمایش ویتامین B12
کمبود ویتامین B12 می‌تواند به دلیل کم‌خونی پرنیشیوس ناشی از اختلال در جذب این ویتامین باشد. این اختلال ممکن است در نتیجه التهاب مزمن معده ایجاد شود.
آزمایش‌های سطح آهن و فریتین
این آزمایش‌ها برای بررسی وضعیت آهن در بدن و ذخایر آن انجام می‌شوند. کمبود آهن ممکن است نشان‌دهنده کم‌خونی ناشی از خونریزی‌های جزئی در معده باشد.
آزمایش‌های التهابی (مانند CRP و ESR)
این آزمایش‌ها سطح التهاب در بدن را بررسی می‌کنند. افزایش در این نشانگرها می‌تواند به وجود التهاب در معده یا سایر نواحی اشاره کند.
نکته: در آزمایش خون مخفی در مدفوع (آزمایش مدفوع) وجود خون در مدفوع شما را بررسی می‌کند که می‌تواند نشانه‌ای از گاستریت باشد.
آزمایش تنفسی برای هلیکوباکتر پیلوری
ممکن است این آزمایش را در صورت مشکوک بودن پزشک به عفونت با باکتری هلیکوباکتر پیلوری انجام دهید. در این آزمایش، شما یک ماده به نام اوره می‌بلعید که باکتری‌ها آن را به دی‌اکسید کربن تجزیه می‌کنند. شما به یک کیسه نفس می‌زنید و نمونه‌ی تنفس برای بررسی سطح دی‌اکسید کربن اضافی آزمایش می‌شود.
به این ترتیب، پزشک می‌تواند با استفاده از ترکیبی از تاریخچه پزشکی، معاینه فیزیکی و آزمایشات مختلف، به تشخیص دقیق ورم معده بپردازد.
درمان التهاب معده
گاستریت حاد پس از برطرف شدن علت حاد آن برطرف می‌شود. اگر عفونت داشته باشید، در بیشتر موارد سیستم ایمنی بدن شما به زودی آن را از بین می‌برد و سپس التهاب کاهش می‌یابد. اگر برای مدت کوتاهی الکل یا قرص بیش از حد مصرف کرده‌اید، پوشش معده شما به زودی خود را ترمیم می‌کند. اگر جریان خون به معده شما به طور موقت کاهش یافته بود اما اکنون بازسازی شده است، پوشش معده شما روند بهبودی خود را آغاز می‌کند.
اما گاستریت مزمن به خودی خود از بین نمی‌رود و درمان می‌تواند به رفع آن کمک کند. گاستریت مزمن معمولا با بیماری مزمن دیگری که دارید مرتبط است و لازم است که این بیماری قبلی هم درمان شود. گاستریت مزمن ممکن است آسیب عمیق‌تری به بافت‌های شما وارد کرده باشد، بنابراین ممکن است بهبودی طولانی‌تر طول بکشد.
بهترین قرص برای التهاب معده
می‌توانید علائم التهاب معده خود را با داروهای بدون نسخه (OTC) که تحریک را تسکین می‌دهند و اسید معده را خنثی می‌کنند درمان کنید؛ مانند مهارکننده‌های پمپ پروتون مثل امپرازول یا رابپرازول. این داروها می‌توانند تسکین موقتی برای التهاب معده و دردهای آن باشند. با این حال، باید مطمئن شوید که علت گاستریت شما از بین رفته است. بنابراین حتی اگر در حال خوددرمانی هستید، حتماً به یک پزشک متخصص مراجعه کنید.
بهترین درمان التهاب معده چیست؟
بهترین درمان التهاب معده این است که عامل ایجادکننده و عوارض ایجاد شده را از بین ببرید. درمان گاستریت مزمن نیاز به مراقبت حرفه‌ای دارد. بهترین درمان التهاب معده در واقع به علت ایجاد آن بستگی دارد. بنابراین درمان‌های زیر را می‌توان برای ورم معده مناسب دانست:
- آنتی بیوتیک‌ها برای درمان هلیکوباکتر پیلوری
- خدمات درمان اعتیاد برای اختلال مصرف الکل یا اعتیاد به کوکائین
- داروهای هدفمند برای بیماری‌های خودایمنی
- در موارد نادر، جراحی برای رفع خونریزی گوارشی (GI)، ایسکمی یا رفلاکس صفرا
- تجویز داروهای مسدودکننده اسید برای تقویت بهبودی
برای درخواست هرگونه مشاوره تلفنی و نمونه‌گیری در آزمایشگاه جهت انجام آزمایش H pylori (هلیکوباکتر پیلوری)، با تلفن 1650 آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک پزشکی تهران لب تماس بگیرید.
آنچه از مقاله «التهاب معده چیست؟ علل، علائم، تشخیص و درمان ورم معده» آموختیم
التهاب معده یکی از بیماری‌های رایج دستگاه گوارشی است که افراد زیادی را درگیر می‌کند. ایجاد التهاب و ورم معده علل مختلفی می‌تواند داشته باشد. در مکان التهاب معده هم با توجه به علت ایجاد آن انجام می‌شود. در حالت کلی اصلاح روش زندگی و تغذیه یک راه بسیار موثر و دائمی برای درمان التهاب معده است. همچنین توصیه می‌شود که در صورت ابتلا به ورم معده یا گاستریت، حتماً به پزشک مراجعه کنید تا با انجام آزمایش‌های مورد نیاز، نوع گاستریت شما تشخیص داده شده و بهترین درمان التهاب معده را متناسب با علت ایجاد آن دریافت نمایید.
منبع:
https://www.webmd.com/digestive-disorders/digestive-diseases-gastritis
