آزمایش اسپرم یکی از آزمایش‌های مهم در بررسی سلامت باروری مردان است. این آزمایش به بررسی حجم و کیفیت اسپرم مردان می‌پردازد و نقش حیاتی در تشخیص مشکلات باروری ایفا می‌کند. همچنین برای اطمینان از موفقیت‌آمیز بودن عمل وازکتومی، این آزمایش توصیه می‌شود. آزمایش تجزیه و تحلیل اسپرم شامل جمع‌آوری نمونه‌ای از مایع منی و ارزیابی آن در آزمایشگاه است.
با بررسی پارامترهایی نظیر تعداد اسپرم‌ها، تحرک، شکل و سایر ویژگی‌های آنها، پزشکان می‌توانند اطلاعات دقیقی درباره توانایی باروری فرد به دست آورند. انجام این آزمایش نه‌تنها به شناسایی مشکلاتی نظیر تعداد کم اسپرم یا کاهش تحرک کمک می‌کند، بلکه می‌تواند در تشخیص اختلالات هورمونی و مشکلات دیگر تأثیرگذار باشد. در ادامه این مقاله از تهران لب، در مورد اسپرموگرام و نحوه آنالیز آن توضیح می‌دهیم.
آزمایش اسپرم چیست؟
آزمایش اسپرم (یا آزمایش مایع منی) یک تحلیل آزمایشگاهی است که در آن نمونه‌ای از مایع منی تحت میکروسکوپ بررسی می‌شود. این آزمایش به ارزیابی موارد زیر می‌پردازد:
- تعداد اسپرم‌ها در مایع منی (تعداد اسپرم)
- تحرک اسپرم‌ها (میزان حرکت اسپرم)
- شکل اسپرم‌ها (مورفولوژی اسپرم)
مایع منی چیست؟
مایع منی یک مایع سفید مایل به خاکستری است که معمولا پس از رسیدن به اوج لذت جنسی (ارگاسم) از آلت تناسلی آزاد می‌شود. این مایع شامل موارد زیر است:
- اسپرم: اسپرم‌ها سلول‌های تولیدمثل مردانه هستند که ظاهری شبیه به بچه قورباغه دارند. سر اسپرم حاوی مواد ژنتیکی (DNA) است که می‌تواند تخمک زن را بارور کند و دم آن به حرکت اسپرم در دستگاه تناسلی زنانه کمک می‌کند.
- مایعات: این مایعات به روان کردن مجرای ادرار کمک می‌کنند و باعث می‌شوند اسپرم‌ها به سمت انتهای واژن حرکت کنند.
- پروتئین‌ها، ویتامین‌ها و مواد معدنی: این ترکیبات باعث تقویت و انرژی‌بخشی به سلول‌های اسپرم می‌شوند. کمبود میزان ویتامین‌ها و پروتئین‌ها در مایع منی نشانه ضعف اسپرم بوده و ممکن است دلیل ناباوری در مردان باشد.
آزمایش اسپرم چه زمانی انجام می‌شود؟
پزشک ممکن است آزمایش تحلیل مایع منی را در شرایط زیر توصیه کند:
- بررسی ناباروری مردان: اگر در تلاش برای بارداری طبیعی موفق نیستید، ممکن است مشکلی در مایع منی وجود داشته باشد. آزمایش اسپرم به بررسی سلامت اسپرم‌ها و احتمال باروری شما کمک می‌کند. این آزمایش می‌تواند به تشخیص مشکلاتی مانند تعداد کم اسپرم، کاهش تحرک یا اشکالات در شکل اسپرم کمک کند.
- پیگیری پس از وازکتومی: وازکتومی یک روش دائمی جلوگیری از بارداری است که با مسدود کردن ورود اسپرم به مایع منی، از خروج اسپرم از بدن جلوگیری می‌کند. آزمایش تحلیل مایع منی پس از وازکتومی انجام می‌شود تا اطمینان حاصل شود که عمل به درستی انجام شده و هیچ اسپرمی در مایع منی وجود ندارد.
آزمایش اسپرم چگونه انجام می‌شود؟
برای انجام آزمایش اسپرم ابتدا باید با در دست داشتن یک مدرک شناسایی به کلینیک باروری یا آزمایشگاه تهران لب مراجعه کنید. کلینیک‌های باروری مراکز پزشکی هستند که آزمایش‌ها و گاهی درمان‌های مربوط به باروری را برای افرادی که قصد دارند صاحب فرزند شوند، ارائه می‌دهند. از آنجایی که تعداد اسپرم‌ها ممکن است روز به روز متفاوت باشد، ممکن است نیاز به ارائه بیش از یک نمونه در بازه‌های زمانی چند هفته‌ای داشته باشید.
روش جمع‌آوری نمونه مایع منی
بهترین روش برای تهیه نمونه مایع منی در این آزمایش، استمنا است. این کار معمولا در خانه انجام می‌شود، اما می‌توانید نمونه را در یک محل مناسب در آزمایشگاه نیز ارائه دهید. قبل از استمنا، مطمئن شوید که دست‌ها و آلت تناسلی‌تان تمیز است. یک ظرف استریل با دهانه پهن و برچسب‌دار (شامل نام و شماره نمونه) به شما داده می‌شود تا مایع منی را در آن جمع‌آوری کنید. توجه داشته باشید که نباید به داخل ظرف دست بزنید. اگر مقداری از مایع منی به بیرون از ظرف ریخت، از جمع‌آوری آن خودداری کنید؛ زیرا ممکن است نمونه شما آلوده شود.
نحوه انتقال نمونه به آزمایشگاه
اگر نمونه را در خانه تهیه کرده‌اید، باید آن را ظرف یک ساعت به کلینیک یا آزمایشگاه منتقل کنید. نمونه باید در دمای اتاق (حدود ۲۰ درجه سانتی‌گراد) نگهداری شود؛ تغییر دما می‌تواند بر کیفیت اسپرم تأثیر بگذارد.
آزمایش اسپرم (اسپرموگرام) شامل چه مواردی است؟
آزمایش اسپرم بسته به دلیل درخواست پزشک متفاوت است. برای بررسی باروری، این آزمایش معمولا به ارزیابی موارد زیر می‌پردازد:
- مقیاس pH
- حجم مایع منی
- تراکم اسپرم (غلظت اسپرم)
- مورفولوژی اسپرم (بررسی شکل و اندازه اسپرم‌ها)
- تحرک اسپرم (موتیلیتی)
- زمان مایع شدن (لیکوئفکشن)
- شادابی (ویتالیتی یا درصد اسپرم‌های زنده در نمونه)
- سلول‌های سفید خون (وجود تعداد زیادی از سلول‌های سفید در مایع منی می‌تواند نشانه‌ای از عفونت یا التهاب باشد).
نتایج آزمایش اسپرم پس از وازکتومی
پس از انجام وازکتومی، ممکن است چندین هفته طول بکشد تا مایع منی شما کاملا بدون اسپرم (آزواسپرمی) شود یا تنها تعداد بسیار کمی اسپرم غیرمتحرک در آن باقی بماند. تا زمانی که آزمایش نشان دهد مایع منی شما عاری از اسپرم است؛ باید از روش‌های پیشگیری از بارداری جایگزین استفاده کنید. نتایج مطلوب پس از وازکتومی نشان‌دهنده عدم وجود اسپرم یا وجود تعداد کمی اسپرم غیرمتحرک است. نتایج غیرطبیعی ممکن است به معنای وجود اسپرم‌های متحرک باشد که نشان‌دهنده عدم موفقیت کامل وازکتومی است.
نتایج آزمایش باروری مردان
برای آزمایش باروری، آزمایشگاه ویژگی‌های مایع منی شما را با مقادیر استاندارد مقایسه می‌کند. نتایج مطلوب در آزمایش تحلیل اسپرم شامل موارد زیر است:
- اسپرم فعال: اسپرم‌ها باید فعال و دارای سر گرد و دمی سالم برای حرکت باشند.
- تعداد مناسب اسپرم: تعداد اسپرم‌ها باید به حد استاندارد برسد تا احتمال باروری را افزایش دهد. حداقل تعداد مناسب برای باروری، ۱۵ میلیون اسپرم در هر میلی‌لیتر منی است یا حداقل ۳۹ میلیون اسپرم در کل نمونه منی.
- pH مناسب: مایع منی نباید بیش از حد اسیدی باشد؛ pH مناسب به حفظ سلامت اسپرم کمک می‌کند.
- زمان مایع شدن سریع: مایع منی باید در مدت زمان کوتاهی از حالت چسبناک به حالت مایع تبدیل شود تا بتواند به راحتی در دستگاه تناسلی زنانه حرکت کند.
اگر نتایج آزمایش شما در این محدوده‌ها قرار نگیرد، ممکن است پزشک شما آزمایش‌های بیشتری را برای تشخیص دقیق‌تر مشکلات باروری توصیه کند. این آزمایش‌ها به شما و همسرتان کمک می‌کنند تا بهترین راهکارها را برای دستیابی به بارداری موفق پیدا کنید.
محدوده نرمال آزمایش اسپرم
محدوده‌های نرمال در آزمایش اسپرم به شرح زیر است:
- مقیاس pH: بین ۷.۲ تا ۸.۰
- حجم مایع منی: بین ۱.۵ تا ۷.۶ میلی‌لیتر
- تراکم اسپرم (غلظت اسپرم): بین ۱۵ تا ۲۵۹ میلیون اسپرم در هر میلی‌لیتر.
- مورفولوژی اسپرم (شکل اسپرم): بین ۴ تا ۴۸ درصد
- تحرک اسپرم (موتیلیتی): بین ۴۰ تا ۸۱ درصد
- زمان مایع شدن (لیکوئفکشن): بین ۱۵ تا ۳۰ دقیقه پس از جمع‌آوری نمونه
- حیات (ویتالیتی): بین ۵۴ تا ۹۷ درصد؛ این نشان‌دهنده درصد اسپرم‌های زنده در نمونه است. درصد پایین‌تر ممکن است بر توانایی باروری تأثیر بگذارد.
- سلول‌های سفید خون: وجود مقدار کمی از سلول‌های سفید در مایع منی طبیعی است، اما بیش از ۱ میلیون سلول سفید در هر میلی‌لیتر نشان‌دهنده پایواسپرمی (عفونت یا التهاب) است.
این مقادیر به پزشکان کمک می‌کند تا وضعیت باروری را ارزیابی کنند و در صورت لزوم، درمان‌های مناسب را پیشنهاد دهند. اگر نتایج شما خارج از این محدوده‌ها باشد، پزشک ممکن است آزمایش‌های بیشتری را برای تشخیص دقیق‌تر مشکلات باروری انجام دهد.
برای درخواست هرگونه مشاوره ژنتیکی تلفنی و نمونه‌گیری در آزمایشگاه جهت انجام آزمایش اسپرم مردان، با تلفن 1650 آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک پزشکی تهران لب تماس بگیرید.
آنچه از مقاله «آزمایش اسپرم (اسپرموگرام) | روی اسپرم مردان چه آزمایشاتی انجام می‌شود؟» آموختیم
آزمایش اسپرم یک آزمایش آزمایشگاهی است که به ارزیابی تعداد، تحرک و شکل اسپرم‌ها و سایر ویژگی‌های مایع منی می‌پردازد. این آزمایش می‌تواند برای بررسی باروری یا تایید موفقیت وازکتومی انجام شود. برای دستیابی به نتایج دقیق، حتما دستورالعمل‌های پزشک خود را دنبال کنید و نمونه‌ای تمیز ارائه دهید. در صورتی که نتایج غیرمنتظره یا غیرطبیعی باشند، ممکن است نیاز به آزمایش‌های بیشتری داشته باشید. پزشک شما ممکن است برای تایید نتایج، یک آزمایش مایع منی دیگر درخواست کند یا مراحل بعدی ارزیابی را تعیین کند.
برای انجام آزمایش اسپرم می‌توانید به آزمایشگاه تهران لب مراجعه کرده و در راحت‌ترین شکل ممکن و با دقت بالا نتیجه آزمایش خود را ریافت نمایید.
نکته: احساس اضطراب یا خجالت در ارائه نمونه مایع منی طبیعی است، اما نیازی به نگرانی نیست. متخصصان به صورت حرفه‌ای و بالینی با این موضوع برخورد می‌کنند. اگر سوال یا نگرانی‌ای دارید، بدون تردید آن را با پزشک یا پرسنل آزمایشگاه در میان بگذارید.
منبع:
https://my.clevelandclinic.org/health/diagnostics/21520-semen-analysis
