اندومتریوز (Endometriosis) حالتی است که در آن بافت آندومتر (لایه داخلی رحم) در خارج از رحم رشد می‌کند. این بافت می‌تواند در تخمدان‌ها، لوله‌های فالوپ، صفاق (پوشش داخلی شکم) و سایر اندام‌های لگن یافت شود. اندومتریوما نوعی از اندومتریوز است که در آن بافت آندومتر در تخمدان‌ها رشد می‌کند و کیست‌هایی پر از خون ایجاد می‌کند. این کیست‌ها به دلیل رنگ قهوه‌ای تیره‌شان به “کیست شکلاتی” هم معروف هستند.
اندومتریوز و اندومتریوم ممکن است هیچ علامتی ایجاد نکنند و ممکن است به طور تصادفی در طی سونوگرافی یا جراحی که برای اهداف دیگر انجام می‌شود، تشخیص داده شوند. آندومتریوز (کیست‌های شکلاتی) یکی از دلایل مهم مشکلات ناباروری و ذخیره تخمدان کم است و می‌تواند در 20 تا 40 درصد زنان باعث مشکلات ناباروری شود.
برای درخواست هرگونه مشاوره، انجام آزمایش باروری و ثبت درخواست تلفنی نمونه‌گیری (در آزمایشگاه، منزل، محل کار)
با تلفن 1650 برای استان تهران و تلفن 88709970-021 برای دیگر استان‌ها
با آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک پزشکی تهران لب تماس بگیرید.
کیست شکلاتی (اندومتریوما) چیست؟
رحم دارای پوششی به نام آندومتر است که در داخل رحم قرار دارد و در طول چرخه پریود ضخیم و نازک می‌شود. در پایان دوره پریود، آندومتر نازک می‌گردد و در صورت بارداری، ضخیم می‌شود تا به لانه گزینی و رشد جنین کمک کند. اگر بارداری اتفاق نیافتد، لایه بالایی این بافت در طول قاعدگی از بدن دفع می‌شود. سلول‌های آندومتر در خارج از رحم رشد کرده و خونریزی می‌کنند که می‌تواند باعث درد، التهاب و گاهی اوقات ناباروری شود.
اندومتریوما (Endometrioma) نوعی از اندومتریوز است که معمولاً در تخمدان‌ها ایجاد می‌شود. بافت آندومتر در داخل تخمدان قرار دارد، جایی که معمولاً تخمک بارور شده جای دارد. اما در زنان مبتلاء به اندومتریوز، این بافت در تخمدان می‌باشد و کیست‌هایی را تشکیل می‌دهد که این کیست‌ها را اندومتریوما می‌نامند.
علل اندومتریوما (کیست شکلاتی)
اندومتریوما (کیست شکلاتی) به دلیل اندومتریوز ایجاد می‌شود.
اگرچه علت دقیق اندومتریوز ناشناخته است، اما برخی از عوامل می‌توانند در ایجاد آن نقش داشته باشند که شامل موارد زیر است:
- سابقه خانوادگی: اگر مادر یا خواهر شما اندومتریوز داشته باشد، شما بیشتر در معرض ابتلاء به این بیماری هستید که حتما باید مشاوره ژنتیک انجام دهید.
- عدم تعادل هورمونی: سطوح بالای استروژن یا سطوح پایین پروژسترون که در آزمایش هورمونی تشخیص داده می‌شود، ممکن است خطر ابتلاء به اندومتریوز را افزایش دهد.
- مشکلات سیستم ایمنی: سیستم ایمنی بدن شما ممکن است به بافت آندومتر حمله کند و باعث التهاب و تشکیل کیست شود.
- جراحی یا عفونت لگن: جراحی قبلی یا عفونت در لگن ممکن است خطر ابتلاء به اندومتریوز را افزایش دهد.
- قاعدگی زودرس: شروع قاعدگی در سنین پایین ممکن است خطر ابتلاء به اندومتریوز را افزایش دهد.
- چرخه قاعدگی طولانی: داشتن چرخه قاعدگی طولانی‌تر از حد متوسط ممکن است خطر ابتلاء به اندومتریوز را افزایش دهد.
- عدم زایمان: زنانی که هرگز زایمان نکرده‌اند ممکن است بیشتر در معرض ابتلاء به اندومتریوز باشند.
- برخی از شرایط پزشکی: برخی از بیماری‌ها مانند دیابت نوع 1، ممکن است خطر ابتلاء به اندومتریوز را افزایش دهند.
علائم اندومتریوما (کیست شکلاتی) چیست؟
تشخیص اندومتریوما توسط پزشک با تجربه در این زمینه، سونوگرافی و MRI انجام می‌شود. سونوگرافی به تنهایی کافی نیست و تجربه پزشک در تشخیص این بیماری بسیار مهم است. علائم اندومتریوما شبیه به سایر کیست‌های تخمدان است. این علائم می‌تواند شامل درد در شکم و کشاله ران، کمردرد، درد در پاها، پریود دردناک، خونریزی شدید و طولانی در پریود، خونریزی بینی در دوران قاعدگی، درد در هنگام رابطه جنسی، خون در ادرار یا سوزش ادرار، خون در مدفوع، یبوست یا اسهال، کبودی بدون دلیل و ناباروری باشد.
- اندومتریوز می‌تواند باعث درد در ناحیه لگن شود که معمولاً در دوره پریود همراه می‌شود.
- اندومتریوز می‌تواند باعث درد در دوران قاعدگی شود که شدیدتر از درد پریود معمولی است.
- می‌تواند باعث درد در هنگام رابطه جنسی شود.
- می‌تواند باعث تغییراتی در مقدار یا مدت زمان خونریزی قاعدگی شود.
- اندومتریوز می‌تواند باعث درد هنگام دفع ادرار یا حرکات روده شود.
- اندومتریوما می‌تواند باعث تورم شکم شود.
- اندومتریوما می‌تواند باعث ناباروری یا افزایش خطر ناباروری شود.
علائم اندومتریوما می‌تواند در زنان مختلف متفاوت باشد و برخی از زنان ممکن است هیچ علامتی نداشته باشند. اگر این علائم را تجربه می‌کنید، باید به پزشک مراجعه کنید.
چگونه اندومتریوما (کیست شکلاتی) را تشخیص دهیم؟
تشخیص اندومتریوما را می‌توان با استفاده از معاینه فیزیکی و آزمایشات تصویربرداری و همچنین علائم و سابقه پزشکی انجام داد. پزشک شما ممکن است معاینه لگنی را انجام دهد تا کیست در ناحیه لگن را تشخیص دهد. سونوگرافی، آزمایش تصویربرداری است که به بررسی ناحیه لگن کمک می‌کند. سونوگرافی می‌تواند به تعیین اندازه و محل کیست هم کمک کند. همچنین MRI می‌تواند اندازه و محل کیست را با جزئیات بیشتری نشان دهد.
نکته: عفونت HPV در ضایعات اندومتریوزیس از گسترش ویروس بوسیله سلول های اندومتر آلوده به HPV از طریق به درون برگشتگی قاعدگی حمایت می کند. (منبع: گروه زیست شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن)
برای درخواست هرگونه مشاوره، انجام آزمایش و ثبت درخواست تلفنی نمونه‌گیری (در آزمایشگاه، منزل، محل کار)
با تلفن 1650 برای استان تهران و تلفن 88709970-021 برای دیگر استان‌ها
با آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک پزشکی تهران لب تماس بگیرید.
آیا کیست شکلاتی باعث ناباروری می‌شود؟
یکی از سوالات زنان دچار این موضوع رایج این است که “اندومتریوز چگونه باعث ناباروری می‌شود؟”.
کیست‌های شکلاتی می‌توانند باعث ناباروری شوند، اما همه زنانی که کیست شکلاتی دارند نابارور نیستند. اندومتریوما می‌تواند با کاهش ذخیره تخمک و درد شدید شکم به ناباروری منجر شود.
جراحی اولین گزینه درمانی برای اندومتریوما نیست. برخلاف سایر کیست‌های تخمدان، در جراحی اندومتریوما، کیست از تخمدان خارج می‌شود، اما ممکن است به بافت سالم تخمدان آسیب برسد و ذخیره تخمک بعد از عمل تا حدی کاهش یابد. برای به حداقل رساندن این کاهش تخمک، انجام عمل توسط جراح باتجربه در این زمینه بسیار مهم است.
درمان اندومتریوز و ناباروری
درمان اندومتریوز به محل اندومتریوز و علائم آن بستگی داشته و تشخیص و درمان زودهنگام بیماری با استفاده از آزمایشگاه و مراکز درمانی مهم است. اندومتریوما می‌تواند باعث کاهش کیفیت تخمک و تعداد تخمک شود. اگر اندومتریوز باعث ناباروری شود، لقاح مصنوعی یا انجماد تخمک ممکن است پیشنهاد شود.
در صورت درد مزمن شکم، ممکن است لازم باشد که چسبندگی‌ها با جراحی لاپاروسکوپی باز شده و توده‌هایی که ممکن است در روده یا سایر اندام‌ها باعث ایجاد مشکل شوند، برداشته شوند. انجام عمل اندومتریوز (عمل کیست شکلاتی) توسط یک جراح باتجربه، عوارض احتمالی عمل (مانند آسیب به روده یا مثانه) را به حداقل می‌رساند یا از بین می‌برد.
شانس بارداری پس از درمان کیست شکلاتی
پس از عمل جراحی کیست شکلاتی، ذخیره تخمدان ممکن است تا حدی کاهش یابد، اما اگر عمل توسط جراح باتجربه انجام شود، این کاهش زیاد نخواهد بود. عواملی مانند سن زن، ذخیره تخمدان قبل از عمل، مدت زمان ناباروری، اندازه و محل کیست، سایر اثرات اندومتریوز و وضعیت کلی سلامت فرد بر این فرآیند تأثیر می‌گذارد.
هدف از درمان کیست شکلاتی کنترل علائم، متوقف کردن رشد کیست و در صورت امکان حذف کامل آن است. درمان معمولاً با دارو (مانند هورمون درمانی)، جراحی یا ترکیبی از هر دو انجام می‌شود. در برخی موارد، پس از برداشتن جراحی کیست شکلاتی، پتانسیل باروری ممکن است افزایش یابد و این می‌تواند برای زنان دچار این مشکل امید خوبی را ایجاد کند.
- منابع:
