انواع حرکات جنین از اولین هفته بارداری تا زایمان

در طول دوران بارداری، حرکات جنین یکی از هیجان‌انگیزترین و دلگرم‌کننده‌ترین تجربیاتی است که مادران تجربه می‌کنند. این حرکات که از هفته‌های ابتدایی تا زمان زایمان به‌تدریج تغییر و تکامل می‌یابند، نشان‌دهنده رشد و پیشرفت جنین در رحم هستند. از تکان‌های خفیف اولیه گرفته تا ضربه‌ها و چرخش‌های پرانرژی در ماه‌های پایانی، هر حرکت جنین به‌نوعی بازتاب سلامت و وضعیت اوست. در این مقاله از تهران لب، انواع حرکات جنین را از هفته‌های ابتدایی بارداری تا لحظه تولد بررسی می‌کنیم و اهمیت هر یک از این مراحل را توضیح می‌دهیم.

تکامل انواع حرکات جنین در طول زمان

همه حرکات جنین شبیه به هم نیستند. در ابتدا، مادر ممکن است حرکاتی شبیه به لرزش‌های خفیف احساس کند که به مرور به لگدهای قوی‌تر تبدیل می‌شود. سپس مادر متوجه حرکات چرخشی، غلتیدن یا وول خوردن جنین می‌شود. همچنین حرکات ناشی از سکسکه نیز وجود دارد. بنابراین، حرکات جنین به این دسته‌ها تقسیم می‌شوند:

• ضعیف
• قوی
• چرخشی

قبل از ۹ هفتگی: تمام اندام‌های جنین به‌صورت هم‌زمان حرکت می‌کنند، زیرا اعصاب همچنان در حال رشد هستند. در این مرحله، جنین سر و پشت خود را خم می‌کند.

در ۹ هفتگی: خمیازه کشیدن و کشش بدن در سونوگرافی قابل مشاهده است.

در ۱۰ هفتگی: پس از لقاح، حرکات جداگانه اندام‌ها و واکنش‌های سریع (Startle movements) مشاهده می‌شود.

در ۱۱ هفتگی: جنین می‌تواند دهان خود را باز کند و انگشتانش را بمکد.

تا ۱۲ هفتگی: امکان مشاهده بلعیدن مایع آمنیوتیک توسط جنین وجود دارد.

در ۱۳ هفتگی: جنین به‌صورت پرانرژی دست‌ها و پاهای خود را حرکت می‌دهد، لگد می‌زند و حتی می‌تواند به تماس پوست واکنش نشان دهد.

حرکات جنین از هفته چهاردهم به بعد

در هفته چهاردهم تا بیستم، رویداد مهمی به نام جنبش اولیه (Quickening) رخ می‌دهد. این اولین احساس حرکت جنین توسط مادر است. در بارداری‌های اول معمولا این حس بین هفته‌های ۱۸ تا ۲۰ احساس می‌شود، اما در بارداری‌های بعدی ممکن است به دلیل حساسیت بیشتر عضلات شکم از هفته ۱۴ شروع شود.

از هفته بیستم تا سی‌وششم، همه انواع حرکات جنین – ضعیف، قوی و چرخشی – حس می‌شوند. جنین تمام مفاصل و ستون فقرات خود را حرکت می‌دهد که برای رشد صحیح مفاصل ضروری است. الگوی حرکتی تغییر می‌کند، به‌طوری‌که حرکات ضعیف به تدریج کاهش می‌یابند و حرکات قوی و چرخشی بیشتر می‌شوند.

تا هفته ۲۸، همه جنین‌ها واکنش استارتل (Startle reflex) را نشان می‌دهند. در این واکنش، جنین در پاسخ به صدای بلند، حرکت ناگهانی یا احساس افتادن، بازوها و پاهای خود را به سمت قفسه سینه جمع می‌کند.

در سه‌ماهه سوم بارداری، جنین حرکتی شبیه به دوچرخه زدن پاها انجام می‌دهد که به آن حرکت گام برداشتن (Stepping) گفته می‌شود. این حرکت نقش مهمی در چرخش جنین به حالت سر پایین برای زایمان طبیعی دارد. در این مرحله، به دلیل فضای محدود در رحم، حرکات جنین تا حدی محدود می‌شود.

الگوی فعالیت و حرکات جنین

حرکات جنین در طول بارداری ثابت نیست. از هفته بیستم تا هفته سی‌وششم یا سی‌وهفتم، در ابتدا حرکات بیشتر ضعیف هستند. این حرکات به‌تدریج کاهش می‌یابند، اما حرکات قوی و چرخشی افزایش پیدا می‌کنند. از هفته سی‌وششم یا سی‌وهفتم تا زمان زایمان، حرکات قوی و چرخشی دوباره کاهش می‌یابند، در حالی که حرکات ضعیف بیشتر می‌شوند.

ریتم‌های فعالیت جنین

حرکات جنین دارای ریتم مشخصی در طول شبانه‌روز هستند. معمولا جنین بین ساعات ۹ صبح تا ۲ بعدازظهر و ۷ شب تا ۴ صبح بیشترین فعالیت را دارد. در ماه آخر بارداری، حرکات لگد زدن جنین اغلب در مراحل خواب سبک اتفاق می‌افتد.

گاهی اوقات، جنین در طول چرخه‌های خواب خود کمتر حرکت می‌کند. هر چرخه خواب به‌طور کلی بین ۲۰ تا ۴۰ دقیقه طول می‌کشد، اما ممکن است تا ۹۰ دقیقه نیز ادامه داشته باشد. چرخه‌های استراحت و فعالیت جنین با چرخه‌های مادر هماهنگ نیستند.

درک حرکات جنین

مادر معمولا حرکات جنین را زمانی که به پهلوی چپ دراز کشیده یا در حالت نشسته با پاهای بالا قرار گرفته و روی حرکات تمرکز می‌کند، بهتر احساس می‌کند. در مواقعی که مادر مشغول انجام کارهای روزمره است، ممکن است حتی متوجه این حرکات نشود.

عوامل موثر بر کاهش احساس حرکات جنین

عوامل مختلفی وجود دارند که ممکن است مانع از احساس طبیعی حرکات جنین توسط مادر شوند، از جمله:

• حجم کم مایع آمنیوتیک که باعث محدود شدن حرکات آزادانه جنین می‌شود.
• چاقی که منجر به ضخامت بیشتر دیواره شکم می‌شود.
• جفت قدامی (این عامل پس از هفته ۲۸ دیگر تأثیری ندارد) که باعث افزایش ضخامت دیواره رحم در آن ناحیه می‌شود.
• سیگار کشیدن
• بارداری اول با عضلات شکمی سفت
• مصرف داروهایی مانند الکل، بنزودیازپین‌ها و مواد مخدر از جمله متادون که هم مادر و هم جنین را آرام و کم‌تحرک می‌کنند.

کاهش حرکات جنین و شمارش لگد

هر زمان که مادر احساس کند حرکات جنین کاهش یافته است، لازم است بررسی‌های لازم انجام شود تا اطمینان حاصل شود که وضعیت جنین مطلوب است.

در گذشته، ارزیابی سلامت جنین از طریق شمارش لگد انجام می‌شد که به دو روش قابل انجام است:

1. از مادر خواسته می‌شود که در وضعیت نشسته یا دراز کشیده (ترجیحا به پهلوی چپ برای افزایش جریان خون به جنین) قرار گیرد و ده لگد را بشمارد و مدت زمانی که طول می‌کشد تا این تعداد به دست آید را یادداشت کند.
2. یا از او خواسته می‌شود بعد از صرف یک وعده غذایی معمولی، در حالت استراحت به پهلوی چپ دراز بکشد و تعداد لگدهای جنین را در مدت ده تا پانزده دقیقه بشمارد.

بیش از ۱۰ حرکت در دو ساعت معمولا طبیعی در نظر گرفته می‌شود. لازم به ذکر است که در ۷۰ درصد از مادران، یک کاهش موقتی در حرکات جنین معمولا نگران‌کننده نیست.

پیامدهای تغییر در حرکات جنین

در صورت بروز فشار حاد جنینی، معمولا حرکات جنین ناگهان افزایش می‌یابد که بیشتر شامل حرکات ضعیف است. با این حال، در فشار مزمن جنینی نشان داده شده است که حرکات جنین به‌طور چشمگیری کاهش می‌یابد یا حداقل برای ۱۲ ساعت متوقف می‌شود، پیش از آن که ضربان قلب جنین متوقف شود. این وضعیت به عنوان سیگنال هشدار حرکتی (MAS) شناخته می‌شود و نشان‌دهنده خطر قریب‌الوقوع مرگ جنین است. اگر مرگ جنین پیش از آن رخ ندهد، تغییر در ضربان قلب جنین بین ۱ تا ۴ روز پس از MAS مشاهده خواهد شد.

عوامل مرتبط با کاهش حرکات جنین

• تاخیر رشد داخل رحمی (IUGR)، محدودیت رشد جنین (FGR) یا کوچک بودن نسبت به سن بارداری (SGA)
• عملکرد ضعیف جفت (نارسایی جفتی)
• کاهش مایع آمنیوتیک (الیگوهیدرآمنیوس)
• خطر زایمان زودرس
• خونریزی جنینی-مادری
• عفونت‌های داخل رحمی

پیامدهای کاهش حرکات جنین

• ناهنجاری‌های مادرزادی
• تولد زودرس
• فلج مغزی
• ناتوانی ذهنی
• وزن کم هنگام تولد
• هیپوگلیسمی (کاهش قند خون)
• مرگ داخل رحمی جنین
• مرگ نوزاد در دوره اولیه پس از تولد
• افزایش خطر سزارین
• القای زایمان

مدیریت کاهش حرکات جنین

هنگامی که مادر کاهش حرکات جنین را گزارش می‌کند، بررسی دقیق سابقه پزشکی او و انجام معاینات و آزمایش‌های لازم ضروری است. مسیر ارزیابی به عوامل خطر موجود یا سابقه نتایج ناخوشایند در بارداری‌های قبلی بستگی دارد.

معمولا یک کاردیتوکوتوگرام (CTG) و سونوگرافی توصیه می‌شود. این آزمایش حرکات جنین و پاسخ مناسب ضربان قلب جنین به این حرکات را ارزیابی می‌کند. در صورتی که نتیجه CTG غیرطبیعی باشد و سونوگرافی قبلی انجام نشده باشد، سونوگرافی ضروری است. این روش برای ارزیابی رشد جنین، مورفولوژی و حجم مایع آمنیوتیک استفاده می‌شود.

آزمایش‌های بارداری در منزل و شرایط انجام این آزمایش در منزل

ما در آزمایشگاه تهران لب، با افتخار خدمات آزمایش‌های بارداری در منزل را ارائه می‌دهیم تا مادران عزیز بتوانند در محیطی آرام و بدون نیاز به مراجعه حضوری، از سلامت خود و جنینشان مطمئن شوند.

این خدمات شامل آزمایش‌هایی مانند بررسی سطح هورمون‌های بارداری، قند خون، ویتامین‌ها و سایر شاخص‌های حیاتی مرتبط با دوران بارداری است. تیم متخصص ما با استفاده از تجهیزات پیشرفته و رعایت کامل پروتکل‌های بهداشتی، آزمایش‌ها را در منزل شما انجام می‌دهد و نتایج را به‌صورت دقیق و سریع در اختیار شما قرار می‌دهد. هدف ما فراهم کردن راحتی، اطمینان و نظارت بهتر بر روند بارداری شما است.

آنچه از مقاله «انواع حرکات جنین از اولین هفته بارداری تا زایمان» آموختیم

گزارش مادر درباره کاهش حرکات جنین همواره دلیلی برای ارزیابی وضعیت مادر و جنین است، حتی اگر پیش‌تر برای همین علامت بررسی‌هایی انجام شده باشد. وقوع مکرر این وضعیت نیازمند بررسی‌های دقیق مشابه است تا عوامل ایجادکننده یا تشدیدکننده علائم شناسایی شوند. معاینه مادر باردار، انجام CTG، سونوگرافی و آزمایش خونریزی جنینی-مادری (FMH) از جمله اقدامات توصیه‌شده هستند. FMH معمولا زمانی بررسی می‌شود که CTG غیرطبیعی و سونوگرافی طبیعی باشد. FMH می‌تواند تا ۴٪ از مرگ‌های جنینی را موجب شود و اغلب تنها علامت آن کاهش حرکات جنین است.

منبع:

https://www.news-medical.net/health/Fetal-Movements-in-Pregnancy.aspx