انواع گروه‌های خونی (سیستم ABO) | ویژگی‌ها، آزمایش و کیت تشخیص گروه خونی

انواع گروه‌های خونی به عنوان یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های بیولوژیکی انسان، نقش بسیار حیاتی در سلامت و پزشکی ایفا می‌کنند. سیستم گروه‌های خونی ABO که توسط «کارل لندشتاینر» در اوایل قرن بیستم کشف شد، به چهار گروه اصلی A ،B ،AB و O تقسیم می‌شود. هر یک از این گروه‌ها دارای آنتی‌ژن‌ها و آنتی‌بادی‌های خاصی هستند که در تعیین سازگاری خون در فرآیندهایی مانند انتقال خون، پیوند عضو و حتی بارداری اهمیت ویژه‌ای دارند.

در این مقاله از تهران لب، به بررسی دقیق انواع گروه‌های خونی در سیستم ABO، ویژگی‌های منحصر به فرد هر گروه، روش‌های آزمایش و نحوه استفاده از کیت‌های تشخیص گروه خونی می‌پردازیم. لازم به ذکر است که تشخیص نوع گروه خونی به ویژه در موقعیت‌های اورژانسی و پیشگیری از مشکلات ناشی از ناسازگاری خونی اهمیت بالایی دارد.

منظور از گروه‌های خونی چیست؟

مقدار خون موجود در بدن هر فرد به ابعاد و وزن بدن او بستگی دارد، اما نکته‌ای که اهمیت بیشتری دارد، ترکیب و ساختار خون است که در بین افراد متفاوت است. این تفاوت‌ها در ترکیب خون منجر به ایجاد انواع گروه‌های خونی متمایز می‌شود.

گروه خونی هر شخص به طور مستقیم تحت تاثیر ژن‌هایی است که از والدین خود به ارث می‌برد.

روش‌های مختلفی برای طبقه‌بندی گروه‌های خونی وجود دارد، اما سیستم ABO به عنوان شناخته‌شده‌ترین روش، خون انسان‌ها را به چهار گروه اصلی A، B، AB و O تقسیم می‌کند. علاوه بر این، این گروه‌های اصلی بر اساس وجود یا عدم وجود عامل Rh (مثبت یا منفی بودن) به ۸ زیرگروه دیگر نیز تفکیک می‌شوند. شناخت گروه خونی اهمیت زیادی در پزشکی دارد، به ویژه در انتقال خون، پیوند عضو و درمان‌های اورژانسی.

سیستم گروه خونی ABO

در سال ۱۹۰۱، کارل لندشتاینر، ایمونولوژیست برجسته اتریشی، برای نخستین بار وجود آنتی‌ژن‌های گروه خونی را روی سطح گلبول‌های قرمز و همچنین آنتی‌بادی‌های ضد این آنتی‌ژن‌ها در سرم انسان کشف کرد. او متوجه شد که ترکیبات شیمیایی خون در افراد مختلف با یکدیگر تفاوت دارد.

لندشتاینر ابتدا گلبول‌های قرمز را از سرم خون جدا کرد و سپس آزمایش‌هایی را با مخلوط کردن سرم و گلبول‌های قرمز افراد مختلف انجام داد. او مشاهده کرد که سرم برخی افراد می‌تواند باعث آگلوتیناسیون (لخته شدن) گلبول‌های قرمز افراد دیگر شود، اما این واکنش برای همه یکسان نیست.

نتایج این تحقیقات منجر به شناسایی سیستم گروه خونی ABO شد که افراد را به چهار گروه اصلی تقسیم می‌کند:

1. گروه خونی A: این افراد آنتی‌ژن نوع A روی سطح گلبول‌های قرمز دارند و آنتی‌بادی ضد B (آنتی‌بادی B) در پلاسمای خونشان موجود است.
2. گروه خونی B: دارای آنتی‌ژن نوع B روی گلبول‌های قرمز هستند و آنتی‌بادی ضد A (آنتی‌بادی A) در پلاسمای خونشان وجود دارد.
3. گروه خونی AB: هر دو آنتی‌ژن A و B روی گلبول‌های قرمز خود دارند و در پلاسمای خونشان هیچ یک از آنتی‌بادی‌ها (A یا B) وجود ندارد.
4. گروه خونی O: فاقد آنتی‌ژن‌های A و B روی گلبول‌های قرمز خود هستند، اما هر دو نوع آنتی‌بادی A و B را در پلاسمای خون خود دارند.

این سیستم طبقه‌بندی همچنان یکی از پایه‌های اساسی در علم انتقال خون، پیوند عضو و پزشکی مدرن در سراسر جهان است.

آنتی‌بادی‌های سیستم گروه خونی ABO

آنتی‌بادی‌های مرتبط با سیستم ABO از نوع IgM هستند که به عنوان آنتی‌بادی‌های سرد شناخته می‌شوند. دلیل این نامگذاری، فعالیت گسترده آن‌ها در دماهای مختلف است؛ به طوری که می‌توانند در بازه دمایی 4 تا 37 درجه سانتی‌گراد به طور قوی عمل کنند. این آنتی‌بادی‌ها قادرند به تنهایی سیستم کمپلمان را فعال کرده و در نتیجه ممکن است منجر به همولیز (تخریب گلبول‌های قرمز) شوند.

قانون لندشتاینر در گروه های خونی

بر اساس قانون لندشتاینر، هر فرد به طور طبیعی در سرم خود آنتی‌بادی‌هایی علیه آنتی‌ژن‌هایی که در سطح گلبول‌های قرمز خود ندارد، تولید می‌کند. این آنتی‌بادی‌ها که به نام آنتی‌بادی‌های طبیعی شناخته می‌شوند، از اوایل دوران نوزادی در بدن شروع به تشکیل می‌کنند.

زمان و میزان تولید آنتی‌بادی‌ها

آنتی‌بادی‌های سیستم ABO از ماه سوم تا ششم دوران نوزادی شروع به تولید می‌شوند و با افزایش سن، تیتر آن‌ها نیز افزایش می‌یابد و در حدود 5 سالگی به سطح افراد بالغ می‌رسد. به طور متوسط، تیتر AntiA در افراد با گروه خونی B حدود 1 به 256 است (با محدوده‌ای بین 32 تا 2048)، در حالی که تیتر AntiB در افراد با گروه خونی A حدود 1 به 64 است (با محدوده‌ای بین 8 تا 512). جالب است بدانید که در گروه خونی O، عیار AntiA معمولا بالاتر از AntiB است.

از میان آنتی‌بادی‌های سیستم ABO، تنها AntiAB به شکل IgG دیده می‌شود. در افراد با گروه خونی O، این آنتی‌بادی‌ها در 50 درصد موارد به صورت IgM و در 50 درصد دیگر به صورت IgG وجود دارند. هر دوی این آنتی‌بادی‌های سرد و طبیعی می‌توانند کمپلمان را فعال کنند، اما تنها AntiAB از نوع IgG قادر است از جفت عبور کرده و باعث آنمی همولیتیک نوزادان شود.

درصد گروه‌های خونی در جهان

در جمعیت ایالات متحده، توزیع گروه‌های خونی به شرح زیر است: ۳۴ درصد از افراد دارای گروه خونی A مثبت، ۶ درصد A منفی، ۹ درصد B مثبت، ۲ درصد B منفی، ۳۸ درصد O مثبت، ۷ درصد O منفی، ۳ درصد AB مثبت و ۱ درصد AB منفی هستند.

نکته مهم این است که هیچ‌گاه یک آنتی‌ژن گروه خونی نمی‌تواند به همراه آنتی‌بادی ضد خود در بدن فردی وجود داشته باشد. در صورت حضور چنین ترکیبی، فرآیند همولیز رخ می‌دهد که باعث تخریب گلبول‌های قرمز و اختلال در گردش خون می‌شود.

گروه‌های خونی O، A، B و AB بیانگر فنوتیپ گلبول‌های قرمز هر فرد هستند و بر اساس سیستم ساده‌ای از یک ژن سه‌اللی (A، B و O) به ارث می‌رسند. این فنوتیپ‌ها با ترکیب ژنتیکی فرد مرتبط بوده و از والدین به فرزندان منتقل می‌شوند.

درصد گروه‌های خونی در ایران

طبق گزارش سازمان انتقال خون ایران در مهرماه ۱۳۹۲، کمتر از ۱۰ درصد از جمعیت کشور دارای گروه خونی منفی هستند و در این میان، AB منفی نادرترین گروه خونی محسوب می‌شود.

بر اساس آمار مربوط به شش‌ماهه اول سال ۱۳۹۲، از حدود یک میلیون و ۹۵ هزار واحد خون اهدایی، کمتر از ۱ درصد مربوط به گروه خونی AB منفی بوده است.

درصد فراوانی گروه‌های خونی در ایران به این ترتیب گزارش شده است:

• O مثبت: ۳۳.۵ درصد
• A مثبت: ۲۷ درصد
• B مثبت: ۲۲ درصد
• AB مثبت: ۷ درصد
• O منفی: ۴ درصد
• A منفی: ۳ درصد
• B منفی: ۲.۵ درصد

به دلیل کمیاب بودن گروه‌های خونی منفی، به ویژه AB منفی، نیاز به این نوع خون در ایران بیشتر احساس می‌شود.

آزمایش تشخیص گروه خونی

آزمایش تعیین نوع گروه خونی در آزمایشگاه از طریق نمونه‌گیری از خون فرد و با استفاده از کیت تشخیص گروه خونی انجام می‌شود. کیت‌های تشخیص گروه خونی ابزارهای آزمایشگاهی هستند که برای تعیین گروه خونی افراد در سیستم ABO و Rh (مثبت یا منفی بودن) استفاده می‌شوند. این کیت‌ها به طور گسترده در بیمارستان‌ها، مراکز انتقال خون و آزمایشگاه‌ها به کار می‌روند و نقش مهمی در فرآیندهای پزشکی مانند انتقال خون، جراحی و پیوند اعضا ایفا می‌کنند.

این کیت‌ها معمولا شامل مواد زیر هستند:

• آنتی‌سرم‌های مخصوص (AntiA ،AntiB و AntiD) که حاوی آنتی‌بادی‌هایی برای شناسایی آنتی‌ژن‌های موجود بر سطح گلبول‌های قرمز هستند.
• لام تشخیص یا کارت‌های گروه‌بندی که برای مخلوط کردن نمونه خون با آنتی‌سرم‌ها استفاده می‌شود.
• سرنگ‌ها و لانست‌ها برای نمونه‌گیری خون از انگشت.

روش انجام آزمایش

1. ابتدا، چند قطره خون از فرد گرفته می‌شود.
2. هر قطره خون به طور جداگانه با آنتی‌سرم‌های مختلف (AntiA، AntiB و AntiD) مخلوط می‌شود.
3. سپس، واکنش نمونه‌ها تحت نظر قرار می‌گیرد. آگلوتیناسیون (لخته شدن) نشان‌دهنده وجود آنتی‌ژن مربوطه است.
4. اگر خون با AntiA آگلوتینه شود، گروه خونی A است.
5. اگر با AntiB واکنش دهد، گروه خونی B است.
6. اگر با هر دو واکنش دهد، گروه خونی AB و در صورت عدم واکنش با هیچ‌کدام، گروه خونی O است.
7. AntiD برای تعیین مثبت یا منفی بودن Rh استفاده می‌شود.

این کیت‌ها دقت بالایی دارند و نتایج را در مدت زمان کوتاهی (اغلب زیر ۵ دقیقه) ارائه می‌دهند. این ویژگی آن‌ها را به ابزاری حیاتی در شرایط اورژانسی تبدیل کرده است، جایی که دانستن گروه خونی بیمار برای انتقال خون فوری ضروری است.

برای درخواست هرگونه مشاوره تلفنی و نمونه‌گیری جهت انجام آزمایش تعیین گروه خونی، با تلفن 1650 آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک پزشکی تهران لب تماس بگیرید.

آنچه از مقاله «انواع گروه‌های خونی (سیستم ABO) | ویژگی‌ها، آزمایش و کیت تشخیص گروه خونی» آموختیم

در این مقاله از تهران لب در مورد انواع گروه‌های خونی در سیستم ABO و آزمایش تشخیص گروه خونی توضیح دادیم. گروه‌های خونی یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های ژنتیکی هر فرد هستند که تاثیر زیادی بر سلامت و فرآیندهای پزشکی دارند. سیستم ABO که توسط کارل لندشتاینر در سال ۱۹۰۱ کشف شد، افراد را بر اساس حضور یا عدم حضور آنتی‌ژن‌های A و B روی سطح گلبول‌های قرمز به چهار گروه اصلی A، B، AB و O تقسیم می‌کند.

گفتیم که برای تعیین گروه خونی از کیت‌های تشخیصی استفاده می‌شود. این آزمایش شامل ترکیب چند قطره خون فرد با آنتی‌سرم‌های مخصوص (Anti-A، Anti-B و Anti-D) است. واکنش این آنتی‌سرم‌ها با نمونه خون (آگلوتیناسیون یا لخته شدن) نشان‌دهنده گروه خونی فرد است. برای انجام آزمایش تشخیص گروه خونی می‌توانید به آزمایشگاه تهران لب مراجعه کنید.

شناخت گروه خونی اهمیت بسیاری در پزشکی دارد. این اطلاعات در انتقال خون، پیوند عضو، بارداری و حتی موارد اورژانسی حیاتی است. در ایران و بسیاری از کشورها، گروه‌های خونی منفی به ویژه AB منفی بسیار کمیاب هستند و نیاز به آن‌ها بیشتر احساس می‌شود. بنابراین، آزمایش سریع و دقیق گروه خونی می‌تواند جان افراد را در شرایط بحرانی نجات دهد.

منبع:

https://my.clevelandclinic.org/health/treatments/21213-blood-types