سندروم خستگی مزمن (CFS) یک بیماری پیچیده و مزمن است که بسیاری از جنبه‌های زندگی فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این بیماری با خستگی شدید و مداوم همراه است که حتی با استراحت کافی نیز بهبود نمی‌یابد و حداقل شش ماه ادامه دارد. علاوه بر خستگی، علائم دیگری مانند درد عضلانی و مفصلی، اختلالات خواب، مشکلات تمرکز و حافظه، سردرد و افزایش حساسیت به عوامل محیطی نیز در افراد مبتلا مشاهده می‌شود.
این علائم می‌توانند کیفیت زندگی افراد را به‌طور جدی کاهش دهند. در این مقاله تهران لب بررسی می‌کنیم که علت دقیق سندروم خستگی مزمن چیست و چه درمانی آن وجود دارد. مدیریت این سندروم معمولا شامل رویکردهای چندجانبه‌ای مانند تنظیم سبک زندگی، مشاوره روان‌شناختی و دارودرمانی است که به کاهش علائم کمک می‌کند. در این مقاله از تهران لب، به بررسی دقیق‌تر علائم، علل، روش‌های تشخیص و مدیریت سندرم خستگی مزمن پرداخته‌ایم.
سندروم خستگی مزمن (CFS) چیست؟
سندروم خستگی مزمن (Chronic Fatigue Syndrome) که Myalgic Encephalomyelitis (ME) هم نامیده می‌شود، یک اختلال طولانی‌مدت و مزمن است که با بروز علائم گوناگونی همراه است. رایج‌ترین مشخصه این سندروم، خستگی شدید و ناتوان‌کننده‌ای است که حتی با استراحت کافی نیز برطرف نمی‌شود. افراد مبتلا به این بیماری اغلب متوجه می‌شوند که علائمشان پس از فعالیت‌های فیزیکی یا ذهنی به‌طور قابل‌توجهی بدتر می‌شود.
این خستگی ممکن است بدون علت واضح و به‌صورت ناگهانی آغاز شود و گاهی حتی کودکان را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد. همچنین، شواهد نشان می‌دهد که این سندرم در زنان بیشتر از مردان رخ می‌دهد و معمولا افراد بین ۲۰ تا ۴۰ سال را بیشتر درگیر می‌کند.
تفاوت خستگی و سندروم خستگی مزمن چیست؟
افرادی که به بیماری‌های مزمنی مانند سرطان، آرتریت روماتوئید یا ام‌اس (MS) مبتلا هستند نیز با خستگی شدید مواجه می‌شوند، اما این نوع خستگی معمولا با درمان مشکل اصلی بهبود می‌یابد. فعالیت بدنی معمولا برای افرادی که این نوع خستگی را تجربه می‌کنند مفید است. اما برای افراد مبتلا به سندرم خستگی مزمن، شرایط متفاوت است؛ فعالیت جسمانی در این افراد به‌جای کمک به بهبود، اغلب موجب تشدید علائم می‌شود. تنها تعداد کمی از افراد با خستگی شدید، معیارهای لازم برای تشخیص سندرم خستگی مزمن را دارند.
علائم سندرم خستگی مزمن چیست؟
خستگی شدید یکی از اصلی‌ترین علائم سندرم خستگی مزمن (CFS) است که اغلب پس از عفونت، فشار جسمی بیش از حد یا استرس شدید آغاز می‌شود. یکی از ویژگی‌های این بیماری، بدتر شدن علائم پس از فعالیت است که به آن «کسالت پس از تلاش» یا PEM می‌گویند و ممکن است روزها یا حتی هفته‌ها ادامه داشته باشد. در موارد شدید، افراد مبتلا به سختی از تخت بیرون می‌آیند.
علائم دیگر این سندروم شامل موارد زیر است:
- مشکلات تمرکز و حافظه
- اختلالات خواب و خواب غیرآرام
- درد مفاصل و عضلات، سردرد
- مشکلات گوارشی
- سرگیجه
- ضعف قلبی‌عروقی، تپش قلب هنگام برخاستن
- حساسیت به استرس
- حساسیت به نور و صدا
- عفونت‌های مکرر و طولانی‌مدت
- آلرژی‌ها و عدم تحمل غذایی
این علائم ممکن است به‌طور متناوب بهبود یابند و دوباره شدت پیدا کنند.
تشخیص سندروم خستگی مزمن
تشخیص سندرم خستگی مزمن به دلیل نداشتن آزمایش خاص و تشابه علائم با بیماری‌های دیگر، چالش‌برانگیز است. پزشک ابتدا با بررسی علائم بیمار، سابقه پزشکی و انجام معاینه فیزیکی تلاش می‌کند بیماری را شناسایی کند. همچنین ممکن است برای رد سایر بیماری‌ها، آزمایش خون و ادرار نیز انجام شود. علائمی چون خستگی شدید، درد عضلانی و اختلالات خواب ممکن است در بیماری‌های دیگر نیز مشاهده شوند. ازاین‌رو، در صورتی که این علائم به مدت طولانی ادامه پیدا کنند و به درمان‌های مرسوم پاسخ ندهند، پزشکان به تشخیص سندروم خستگی مزمن نزدیک‌تر می‌شوند.
آزمایش سندروم خستگی مزمن
همانطور که گفته شد، تشخیص سندرم خستگی مزمن (CFS) با چالش‌هایی همراه است؛ زیرا آزمایش اختصاصی برای تشخیص قطعی این سندرم وجود ندارد. پزشکان معمولا با ترکیبی از معاینه بالینی، بررسی تاریخچه پزشکی بیمار و رد سایر بیماری‌ها به تشخیص می‌رسند. این فرایند شامل آزمایش‌های خون و ادرار است تا بیماری‌هایی که علائمی مشابه دارند، مانند کم‌خونی، مشکلات تیروئید یا دیابت، رد شوند.
یکی از روش‌های مهم در تشخیص این سندرم، ارزیابی علائم کلیدی مانند خستگی مداوم، درد عضلانی، مشکلات خواب و اختلالات تمرکز است که باید حداقل به مدت شش ماه ادامه داشته باشند و بهبود نیابند.
آزمایش‌های تخصصی برای تشخیص سندروم خستگی مزمن (CFS) معمولاً به صورت روتین انجام نمی‌شوند، اما در صورت نیاز، پزشکان ممکن است از برخی روش‌ها برای بررسی دقیق‌تر وضعیت بیمار استفاده کنند. این آزمایش‌ها شامل موارد زیر می‌شوند:
- تست عملکرد سیستم ایمنی: این تست‌ها می‌توانند شامل بررسی تعداد و نوع سلول‌های ایمنی (مانند لنفوسیت‌ها) و عملکرد آن‌ها باشند. به عنوان مثال، آزمایش‌هایی برای بررسی سطح پروتئین‌های التهابی مانند سیتوکین‌ها.
- آزمایش‌های هورمونی: تست‌هایی برای بررسی عملکرد غده‌های تیروئید و فوق کلیوی، که می‌توانند در بروز علائم خستگی تأثیر داشته باشند.
- تست‌های متابولیک: این تست‌ها ممکن است شامل بررسی‌های مربوط به متابولیسم انرژی و سطح اسیدهای آمینه و قندها در خون باشند.
- تست‌های بررسی خواب: در برخی موارد، ممکن است آزمایش‌های خواب (مانند پلی‌سومنوگرافی) انجام شود تا اختلالات خواب مرتبط با CFS مانند آپنه خواب بررسی شوند.
- تست‌های عروقی: این تست‌ها می‌توانند شامل ارزیابی‌های عملکرد عروق و پاسخ بدن به تغییرات موقعیتی (مثل ایستادن از حالت نشسته) باشند.
- تست‌های عفونتی: آزمایش‌هایی برای شناسایی عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی که ممکن است به بروز علائم CFS کمک کرده باشند، مانند آزمایش برای ویروس اپشتین بار.
این آزمایش‌ها معمولاً برای رد سایر بیماری‌ها و اختلالات مشابه انجام می‌شوند و به خودی خود به تشخیص CFS منجر نمی‌شوند، بلکه بیشتر به عنوان بخشی از یک فرآیند تشخیصی کلی در نظر گرفته می‌شوند.
دلایل و عوامل خطرزا خستگی مزمن
متخصصان هنوز به‌طور دقیق نمی‌دانند که چه عواملی باعث سندرم خستگی مزمن (ME/CFS) می‌شود، اما بسیاری از افرادی که به این بیماری مبتلا هستند، گزارش می‌دهند که علائم آن‌ها پس از یک مشکل سلامتی دیگر شروع شده است. این مشکلات می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- بیماری‌های مشابه آنفولانزا
- عفونت‌های گوارشی
- عفونت ویروس اپشتین بار که باعث بیماری مونو می‌شود
- فشار فیزیکی شدید، مانند عمل جراحی
شواهدی مبنی بر ارتباط بین ME/CFS و عملکرد سیستم ایمنی وجود دارد، اما تحقیقات بیشتری برای درک دقیق مکانیسم‌های این ارتباط لازم است.
طبق گزارش دفتر سلامت زنان در ایالات متحده، زنان دو تا چهار برابر بیشتر از مردان در معرض ابتلا به ME/CFS هستند. همچنین، این عارضه می‌تواند کودکان را نیز تحت تأثیر قرار دهد؛ هرچند ابتلا به آن در میان کودکان کمتر رایج است.
معیارهای تشخیص سندروم خستگی مزمن (DFS)
برای تشخیص سندروم خستگی مزمن باید علائم زیر در فرد وجود داشته باشند:
- حالت خستگی باید بیش از شش ماه ادامه داشته و ناشی از هیچ مشکل پزشکی دیگر نباشد.
- افراد مبتلا به CFS می‌توانند دقیقا بگویند که خستگی از چه زمانی شروع شده است، و فعالیت‌های روزمره آن‌ها در مقایسه با قبل به‌شدت محدود شده است.
- انجام فعالیت‌های جسمی یا ذهنی علائم را به‌طور چشمگیری تشدید می‌کند.
- مشکلات گردش خون هنگام تغییر وضعیت از نشستن یا دراز کشیدن به ایستادن می‌تواند علائم را بدتر کند.
- استراحت، خواب و دوره‌های آرامش باعث بهبود علائم نمی‌شوند.
درمان سندرم خستگی مزمن
در حال حاضر درمان قطعی برای سندروم خستگی مزمن (CFS) وجود ندارد. با این حال، داروهای مختلفی که بر ویروس‌ها و سیستم ایمنی تأثیر می‌گذارند، در مطالعات علمی مورد بررسی قرار گرفته‌اند. یکی از این داروها، رینتاتولیمود است که سطح مواد التهابی بدن را کاهش می‌دهد و به بازگرداندن تعادل سیستم ایمنی کمک می‌کند.
همچنین، پیوند مدفوع نیز ممکن است مفید باشد؛ در این روش، مدفوع یک فرد سالم به روده بیمار منتقل می‌شود. اما تاکنون شواهد قطعی از اثربخشی این روش به دست نیامده است.
درمان‌های علامتی سندروم CFS
علاوه بر درمان‌های اصلی، برای کنترل علائم مختلف سندروم خستگی مزمن مانند درد، اختلالات خواب، اضطراب یا افسردگی از داروهای گوناگونی استفاده می‌شود. این داروها شامل موارد زیر هستند:
- داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) و اپیوئیدها
- قرص‌های خواب‌آور
- محرک‌ها
- برخی از داروهای ضدافسردگی
این درمان‌ها به کاهش شدت علائم کمک می‌کنند و زندگی روزمره افراد مبتلا را بهبود می‌بخشند.
فعالیت بدنی برای درمان سندروم خستگی مزمن
پرهیز از فعالیت‌های جسمی، ذهنی و عاطفی که باعث تشدید علائم می‌شوند، توصیه می‌شود. با این حال، یک برنامه فعالیت بدنی کنترل‌شده می‌تواند به کاهش خستگی کمک کند. میزان فعالیت مناسب برای بدن هر فرد مبتلا به سندروم خستگی مزمن (CFS) متفاوت است و باید متناسب با توان فرد تنظیم شود.
روان‌درمانی، فیزیوتراپی و کاردرمانی
روان‌درمانی شناختی رفتاری می‌تواند به افراد کمک کند تا از انرژی موجود خود به‌طور مؤثر استفاده کنند. این نوع درمان همچنین به آن‌ها در مواجهه با عوارض ناشی از این بیماری و ایجاد مکانیزم‌های مقابله‌ای کمک می‌کند.
کاردرمانی و فیزیوتراپی متناسب با نیازهای هر بیمار، به آن‌ها این امکان را می‌دهد که دوباره تحرک بیشتری پیدا کنند. تکنیک‌های آرامش‌بخش، مانند ماساژ، طب سوزنی، یوگا، تای‌چی و مدیتیشن نیز می‌توانند تأثیرات مثبتی بر وضعیت افراد مبتلا داشته باشند.
رژیم غذایی مناسب برای CFS
توصیه‌های خاصی در زمینه رژیم غذایی برای مبتلایان به سندرم خستگی مزمن وجود ندارد. کارشناسان به‌طور کلی حفظ یک رژیم غذایی متعادل را پیشنهاد می‌کنند. مصرف مکمل‌های غذایی مانند ویتامین‌ها، اسیدهای چرب امگا۳ یا مشابه آن‌ها هنوز به‌طور قطعی اثربخشی آن‌ها ثابت نشده است. بنابراین تأکید بر تنوع و تعادل در تغذیه می‌تواند به بهبود وضعیت عمومی افراد مبتلا کمک کند.
کنار آمدن با سندروم خستگی مزمن
یک گام مهم برای افرادی که به سندرم خستگی مزمن (CFS) مبتلا هستند، دریافت تشخیص صحیح و نام‌گذاری بیماری است. حتی اگر آزمایش‌های جسمی، آزمایشگاه و تصویربرداری هیچ نقصی را نشان ندهند، این بدان معنا نیست که بیماران علائم خود را تصوری می‌کنند. بنابراین ضروری است که نه تنها درمانگران، بلکه همسر، خانواده و دوستان بیمار نیز این بیماری را شناسایی کرده و به آن احترام بگذارند.
بسیاری از افراد مبتلا به CFS در گذشته فعالیت‌های زیادی داشته‌اند و به همین دلیل، پذیرش این واقعیت که نمی‌توانند وظایف شغلی، تفریحات و مسئولیت‌های خانگی خود را به‌خوبی انجام دهند، برای آن‌ها بسیار دشوار است.
وجود یک مشاور با تجربه پزشکی می‌تواند در یادگیری نحوه مدیریت بیماری و استفاده مؤثر از انرژی موجود کمک‌های مهمی ارائه دهد. رعایت بهداشت خواب نیز برای افراد مبتلا به CFS مفید است.
برای درخواست هرگونه مشاوره ژنتیکی تلفنی و نمونه‌گیری در آزمایشگاه جهت انجام آزمایش چکاپ خستگی، با تلفن 1650 آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک پزشکی تهران لب تماس بگیرید.
آنچه از مقاله «آزمایش چکاپ بی‌حالی و خستگی مزمن|تشخیص سندروم خستگی مزمن» آموختیم
سندروم خستگی مزمن (CFS) یک بیماری پیچیده و مزمن است که با خستگی شدید، مشکلات خواب، درد عضلانی و علائم دیگر همراه است. تشخیص این سندروم به دلیل نبود آزمایش‌های مشخص، عمدتا بر پایه بررسی تاریخچه پزشکی و علائم بیمار انجام می‌شود. پزشکان ممکن است از آزمایش‌های خون و ادرار برای رد سایر بیماری‌ها استفاده کنند.
درمان CFS هنوز قطعی نیست، اما شامل رویکردهای مختلفی می‌شود؛ از جمله داروهای علامتی برای کنترل درد و اضطراب، روان‌درمانی و فیزیوتراپی. رعایت بهداشت خواب و فعالیت بدنی مناسب نیز به بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا کمک می‌کند.
با توجه به پیچیدگی‌های این بیماری، آگاهی و حمایت خانواده و دوستان می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی در بهبود شرایط بیماران داشته باشد. تحقیقات بیشتر برای درک بهتر علل و مکانیزم‌های این سندروم و یافتن درمان‌های مؤثر ضروری است.
منبع:
https://www.webmd.com/chronic-fatigue-syndrome/do_i-have-chronic-fatigue-syndrome
