بیماری تب دنگی در شکل خفیف خود علائمی مانند تب، خستگی و بثورات پوستی ایجاد می‌کند؛ اما در موارد شدیدتر می‌تواند بسیار خطرناک بوده و تهدیدی جدی برای زندگی فرد باشد. هر ساله میلیون‌ها نفر در سراسر جهان به تب دنگی مبتلا می‌شوند.
تب دنگی به طور گسترده در مناطق جنوب شرقی آسیا، جزایر غربی اقیانوس آرام، آمریکای لاتین و آفریقا شایع است. در سال‌های اخیر، تب دنگی به مناطق جدیدی از جمله اروپا و جنوب ایالات متحده آمریکا نیز گسترش یافته است. هرچند این بیماری در ایران چندان رایج نیست اما پشه آئدس در برخی مناطق، به ویژه در مرزهای جنوبی و شرقی کشور، مشاهده شده است.
تب دنگی چیست؟
تب دنگی یک بیماری ویروسی است که از طریق نیش پشه آئدس به انسان منتقل میشود. اخیراً این بیماری در ایران نیز مشاهده شده است و نگرانی‌هایی را در خصوص سلامت عمومی ایجاد کرده است. متأسفانه، تعداد مبتلایان به تب دنگی در ایران رو به افزایش است و این امر نشان دهنده‌ی خطر رو به رشد این بیماری است. استان‌های هرمزگان، بوشهر، اصفهان و گیلان به دلیل شرایط آب و هوایی و حضور پشه‌های ناقل، بیشتر در معرض خطر ابتلا به تب دنگی قرار دارند.
همچنین وب سایت سازمان بهداشت جهانی (WHO) در مقاله‌ای که در خصوص تب دنگی و شرایط حاد آن منتشر کرده، به چند نکته مهم درباره این بیماری اشاره می‌کند:
- در حال حاضر، حدود نیمی از جمعیت جهان در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند و تخمین زده میشود که هر سال بین ۱۰۰ تا ۴۰۰ میلیون نفر در دنیا به تب دنگی مبتلا شوند.
- این بیماری بیشتر در مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری، به ویژه در مناطق شهری و نیمه‌شهری، شایع است.
اگرچه بسیاری از عفونت‌های تب دنگی ممکن است بدون علائم یا با علائم خفیف همراه باشند، گاهی اوقات این ویروس می‌تواند منجر به مرگ شود. پیشگیری از تب دنگی به کنترل پشه ناقل آن بستگی دارد. در حال حاضر هیچ درمان خاصی برای این بیماری وجود ندارد، اما تشخیص زودهنگام و مراجعه به پزشک می‌تواند تا حد زیادی از مرگ و میر ناشی از تب دنگی شدید جلوگیری کند.
آشنایی با علائم تب دنگی
تب دنگی، می‌تواند علائم بسیار ناخوشایندی را به دنبال داشته باشد و همین درد شدید در مفاصل و عضلات باعث شده که این بیماری به نام «تب استخوان شکن» نیز شناخته شود. اگر اخیراً به منطقه‌ای گرمسیری سفر کرده اید یا در چنین مناطقی زندگی می‌کنید، آشنایی با علائم تب دنگی اهمیت زیادی دارد. در ادامه، به بررسی مراحل مختلف تب دنگی و علائم هر مرحله می‌پردازیم:
علائم تب دنگی حاد
این مرحله معمولاً ۴ تا ۷ روز پس از گزش پشه آغاز میشود و مشخصه اصلی آن، تب شدید و ناگهانی است. دیگر علائم مرحله حاد شامل موارد زیر است:
- سردرد شدید: انواع مختلف سردرد، به‌ویژه دردهایی که در ناحیه پشت چشم‌ها حس میشود.
- دردهای عضلانی و مفصلی: این دردها بسیار شدید هستند، به حدی که به آن درد استخوان شکن می‌گویند.
- خستگی مفرط: کاهش قابل توجه انرژی و احساس خستگی شدید.
- بثورات پوستی: این بثورات معمولاً به صورت لکه‌های قرمز کوچک روی پوست ظاهر می‌شوند.
- مشکلات گوارشی: علائمی مانند کاهش اشتها، حالت تهوع و استفراغ.
علائم تب دنگی بحرانی
پس از مرحله حاد، بیمار ممکن است وارد مرحله بحرانی شود. علائم این مرحله عبارتند از:
- درد شدید شکم: این درد ناشی از بزرگ شدن کبد و طحال است.
- خونریزی: ممکن است از لثه‌ها، بینی یا سایر قسمت‌های بدن خونریزی رخ دهد.
- کاهش پلاکت خون: این وضعیت خطر خونریزی را افزایش می‌دهد.
- نارسایی اندام‌ها: در موارد شدید، ممکن است نارسایی در اندام‌هایی مانند کبد و کلیه‌ها رخ دهد.
تب دنگی در کودکان
تفاوت علائم تب دنگی بین کودکان و بزرگسالان به طور کلی ناچیز است، اما کودکان معمولاً بیشتر به علائمی مثل تب و بثورات پوستی دچار می‌شوند و خوشبختانه علائمی مثل درد شدید عضلانی و مفصلی در آنها کمتر است. در کودکان، این بیماری اغلب با تب بالا آغاز میشود.
آزمایش‌های تشخیصی تب دنگی
خوشبختانه امروزه امکان بررسی ابتلا به تب دنگی در افراد وجود دارد که این کار به دو شکل و بعد از گذشت مدت زمان کوتاه 4 الی 7 روزه از شروع علائم قابل انجام می‌باشد.
آزمایش خون تب دنگی
آزمایش خون به تشخیص وجود ویروس دنگی و ارزیابی سطح پلاکت‌ها کمک می‌کند. کاهش تعداد پلاکت‌ها یکی از نشانه‌های مهم تب دنگی است. این آزمایش با دو هدف اصلی انجام میشود: تشخیص مستقیم ویروس و اندازه گیری فاکتورهای التهابی در خون.
از طریق تکنیک PCR می‌توان RNA ویروس دنگی را در خون شناسایی کرد، که برای تشخیص در مراحل اولیه بیماری بسیار ضروری است. همچنین، افزایش برخی فاکتورهای التهابی و کاهش پلاکت‌ها در خون از نشانه‌های دیگر تب دنگی است که در آزمایش خون قابل بررسی است. آزمایش پلاکت خون به طور قطعی میزان پلاکت‌ها را نشان می‌دهد.
آزمایش سرولوژی تب دنگی
آزمایش سرولوژی برای شناسایی آنتی‌بادی‌های مرتبط با ویروس دنگی و تشخیص عفونت فعال ویروسی استفاده میشود. وجود این آنتی‌بادی‌ها نشان دهنده عفونت ویروسی در بدن است. تفسیر نتایج آزمایش سرولوژی به تخصص و تجربه پزشک نیاز دارد، زیرا عوامل مختلفی مانند نوع ویروس، زمان نمونه گیری و روش آزمایش می‌توانند بر نتایج تأثیر بگذارند.
دیگر آزمایش‌های مرتبط با تب دنگی
در برخی موارد، ممکن است آزمایش‌های اضافی مانند آزمایش عملکرد کبد و کلیه نیز درخواست شود تا وضعیت کلی بیمار به طور دقیق‌تری ارزیابی گردد.
آنچه درباره تشخیص و اقدام به بهبودی تب دنگی باید بدانیم این است که تشخیص زودهنگام تب دنگی اهمیت زیادی دارد، زیرا در صورت عدم درمان به موقع، ممکن است عوارض جدی مانند خونریزی داخلی، کاهش شدید پلاکت‌ها و شوک بالاتر دیده شود.
بنابراین، در صورت مشاهده علائم بیماری، خود تشخیصی نکنید و برای تشخیص دقیق و درمان سریع به پزشک مراجعه کنید.
راه‌های انتقال تب دنگی
تب دنگی عمدتاً از طریق نیش پشه‌های آلوده به ویروس منتقل میشود، اما گاهاً دیده شده که از طریق راه‌های دیگری هم به انسان منتقل شود. در ادامه، روش‌های مختلف انتقال تب دنگی آورده شده است:
- نیش پشه‌های آلوده به ویروس: پشه‌های ناقل اصلی ویروس دنگی شامل گونه‌های Aedes aegypti و Aedes albopictus هستند. وقتی یک پشه آلوده فردی را نیش می‌زند، ویروس وارد جریان خون او شده و می‌تواند منجر به ابتلا به تب شود. این پشه‌ها با نیش زدن یک فرد مبتلا، ویروس را می‌گیرند و سپس با نیش زدن افراد دیگر، آن را منتقل میکنند.
- انتقال از مادر به نوزاد: در موارد نادر، ویروس دنگی ممکن است از مادر باردار به جنین و در هنگام زایمان به نوزاد منتقل شود.
- انتقال از فرآورده‌های خونی: در موارد بسیار نادر، انتقال ویروس دنگی از طریق انتقال خون آلوده یا پیوند اعضا نیز گزارش شده است.
درمان تب دنگی
متأسفانه، در حال حاضر راه درمانی بجز واکسن تب دنگی که برای افراد مبتلا شده استفاده میشود وجود ندارد و درمان‌های موجود، بیشتر بر روی تسکین علائم و مراقبت حمایتی تمرکز میکنند.
راه‌های درمان تب دنگی به روش پزشکی
روش‌های درمانی که پزشکان نه برای درمان قطعی، بلکه برای کاهش علائم بیمار ارائه می‌دهند را به دو شکل می‌توانید در ادامه مشاهده کنید:
داروهای مسکن: پزشکان معمولاً استامینوفن را برای کنترل درد و تب تجویز میکنند. داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن و آسپرین باید از مصرف آنها اجتناب کرد، زیرا ممکن است خطر خونریزی را افزایش دهند.
بستری شدن در بیمارستان: در موارد شدید تب دنگی، بیمار باید در بیمارستان بستری شود. در این شرایط، مایعات و الکترولیت‌های داخل وریدی برای جلوگیری از کم‌آبی و کنترل وضعیت بیمار تجویز میشود. همچنین فشار خون باید به طور مرتب پایش شود و در صورت نیاز، انتقال خون برای جایگزینی خون از دست رفته انجام میشود.
راه‌های درمان تب دنگی به روش خانگی
درمان‌های خانگی تب دنگی می‌توانند به کاهش درد و بهبود وضعیت کمک کنند، اما درمان پزشکی در موارد شدید و بحرانی ضروری هستند. برخی از راه‌های مراقبتی خانگی شامل:
- مصرف مایعات فراوان: آب، آب‌میوه و سوپ به جلوگیری از کم‌آبی کمک میکنند.
- استراحت کامل: استراحت کافی به بهبود سریع‌تر و کاهش خطر عوارض کمک می‌کند.
- مصرف داروهای مسکن: استامینوفن می‌تواند به کاهش درد و تب کمک کند. از مصرف آسپیرین و ایبوپروفن خودداری کنید.
- کمپرس سرد: کمپرس سرد می‌تواند به کاهش تب کمک کند.
- رژیم غذایی سبک: غذاهای سبک و مقوی مانند سوپ مرغ و میوه‌ها برای حفظ انرژی و مواد مغذی مفید هستند.
پیشگیری از تب دنگی
در حال حاضر، محققان در حال کار بر روی واکسن تب دنگی هستند، اما در مناطقی که این بیماری شایع است، واکسیناسیون برای افرادی که قبلاً به این بیماری مبتلا شده‌اند، توصیه میشود. این واکسن در سه دوز طی ۱۲ ماه تزریق میشود و برای افرادی که به تب دنگی مبتلا نشده‌اند، تزریق آن توصیه نمی‌شود، زیرا می‌تواند خطر تب دنگی شدید را افزایش دهد.
اقدامات پیشگیرانه تب دنگی شامل:
تهویه مطبوع: خانه‌ها باید دارای تهویه مطبوع باشند. پشه‌های ناقل ویروس دنگی معمولاً در ساعات صبح تا غروب فعال هستند، اما ممکن است در شب‌ها نیز نیش بزنند.
لباس پوشیده: در مناطقی که تب دنگی شایع است، باید از لباس‌های آستین بلند، شلوار، جوراب و کفش استفاده کنید.
مواد دافع پشه: استفاده از مواد دافع پشه مانند پرمترین روی لباس، توری تخت و وسایل کمپینگ می‌تواند به کاهش نیش پشه‌ها کمک کند.
شیوع نگران‌کننده تب دنگی در ایران
ایران در سال‌های اخیر شاهد افزایش چشمگیر موارد ابتلا به بیماری تب دنگی بوده است. این بیماری که عمدتاً از طریق نیش پشه آئدس منتقل میشود، در بسیاری از مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری جهان شیوع دارد.
بندر لنگه؛ کانون شیوع تب دنگی در ایران
بندر لنگه در جنوب ایران به عنوان یکی از کانون‌های اصلی شیوع تب دنگی در کشور شناخته میشود. بسیاری از مبتلایان در این منطقه، ویروس را از طریق گزش پشه‌های آلوده دریافت کرده‌اند. این موضوع نگرانی‌ها در مورد گسترش بیماری به سایر مناطق کشور را افزایش داده است.
گسترش تب دنگی به سایر استان‌های کشور ایران
با وجود تمرکز اولیه در بندر لنگه، تب دنگی به تدریج به سایر استان‌های جنوبی کشور نیز سرایت کرده است. استان‌هایی همچون بوشهر، خوزستان، سیستان و بلوچستان و هرمزگان از جمله مناطقی هستند که با این بیماری درگیر شده‌اند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که پشه آئدس در برخی مناطق شمالی کشور مانند گلستان و مازندران نیز وجود دارد، هرچند تاکنون موردی از انتقال بیماری توسط این پشه‌ها در این مناطق گزارش نشده است.
برای درخواست هرگونه مشاوره تلفنی و نمونه‌گیری در آزمایشگاه جهت انجام آزمایش تب دنگی، با تلفن 1650 آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک پزشکی تهران لب تماس بگیرید.
تشخیص دقیق تب دنگی در آزمایشگاه تهران لب با احتمال همه‌‌گیر شدن تب دنگی در ایران
با توجه به شرایط کنونی، احتمال شیوع تب دنگی در ایران، به ویژه در مناطق گرمسیر و نیمه گرمسیر وجود دارد. مناطق جنوبی و شمالی کشور از جمله هرمزگان، سیستان و بلوچستان، بوشهر، خوزستان، مازندران، گلستان و گیلان بیشتر در معرض خطر هستند.
این مناطق به دلیل شرایط آب و هوایی مناسب برای فعالیت پشه‌های ناقل ویروس دنگی، باید اقدامات پیشگیرانه و بهداشتی بیشتری انجام دهند تا از شیوع این بیماری جلوگیری کنند.
تب دنگی بیماری است که بسته به سیستم ایمنی فرد و مقاومت او در برابر ویروس، ممکن است علائمی با شدت‌های متفاوتی داشته باشد؛ از بی‌حالی و بدن درد خفیف تا مرگ و میر! به همین دلیل بسیار مهم است که در صورت مشاهده علائمی که به آنها اشاره شد، ضمن استفاده از روش‌های خود مراقبتی، برای انجام آزمایش تب دنگی به بهترین آزمایشگاه تهران مراجعه کنید.
منبع:
https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/dengue-and-severe-dengue
