نوروپاتی دیابتی به دلیل آسیب به اعصاب ناشی از افزایش مزمن قند خون رخ می‌دهد. این آسیب می‌تواند به دلیل تخریب عروق خونی کوچک که وظیفه تغذیه اعصاب را بر عهده دارند، ایجاد شود. شایع‌ترین نوع نوروپاتی دیابتی، نوروپاتی محیطی است که معمولا پاها را درگیر می‌کند و با علائمی مانند سوزش، گزگز، بی‌حسی و درد همراه است. این وضعیت ممکن است به تدریج پیشرفت کند و گاهی اوقات علائم آن بسیار شدید و ناتوان‌کننده باشد.
دیگر انواع نوروپاتی دیابتی شامل نوروپاتی خودمختار، نوروپاتی کانونی و نوروپاتی پروگزیمال می‌شود که هر کدام قسمت‌های متفاوتی از بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهند. مدیریت نوروپاتی دیابتی عمدتا بر کنترل قند خون متمرکز است؛ چرا که کنترل ضعیف دیابت عامل اصلی پیشرفت آسیب عصبی محسوب می‌شود. علاوه بر این، داروهای تسکین‌دهنده درد، فیزیوتراپی و تغییرات سبک زندگی می‌توانند در کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی بیماران موثر باشند. در ادامه این مقاله از تهران لب، در مورد نوروپاتی دیباتی، علل، کنترل و نکات مربوط به آن بیشتر توضیح می‌دهیم.
انواع نوروپاتی مرتبط با دیابت
نوروپاتی دیابتی زمانی رخ می‌دهد که به دلیل قند خون بالا (هیپرگلیسمی) که برای مدت طولانی ادامه دارد، آسیب به اعصاب ایجاد شود. این وضعیت ممکن است در افرادی با دیابت طولانی‌مدت، مانند دیابت نوع 1 و نوع 2، بروز کند. با این حال، همه افراد مبتلا به دیابت دچار نوروپاتی نمی‌شوند.
نوروپاتی می‌تواند به دلایل دیگری نیز ایجاد شود، مانند فشار بر اعصاب، التهاب، کمبود مواد مغذی و آسیب‌های جسمی که اعصاب را تحت تاثیر قرار می‌دهند. پزشکان زمانی نوروپاتی را به دیابت مرتبط می‌دانند که فرد دیابت داشته باشد و علت دیگری برای این مشکل پیدا نشود.
نوروپاتی دیابتی می‌تواند به اعصاب مختلف در سراسر بدن آسیب برساند. انواع نوروپاتی دیابتی شامل موارد زیر است:
- نوروپاتی محیطی: شایع‌ترین نوع نوروپاتی است. عبارت «محیطی» به هر یک از اعصاب خارج از نخاع اشاره دارد. این نوع معمولا پاها و گاهی دست‌ها را درگیر می‌کند.
- نوروپاتی خودمختار: این نوع نوروپاتی زمانی اتفاق می‌افتد که اعصاب خودمختار که فرآیندهای غیرارادی بدن را کنترل می‌کنند، آسیب ببینند. این فرآیندها شامل عملکرد مثانه، دستگاه گوارش، فشار خون، قلب و اندام‌های جنسی هستند. نوروپاتی خودمختار به نام دیس‌اوتونومیا نیز شناخته می‌شود.
- نوروپاتی پروگزیمال: این نوع نادر نوروپاتی اعصاب ناحیه ران، لگن یا باسن را تحت تاثیر قرار می‌دهد و معمولا فقط یک طرف بدن را درگیر می‌کند.
شیوع نوروپاتی دیابتی
به طور کلی، نوروپاتی دیابتی نسبتا شایع است. مطالعات نشان می‌دهند که تا 50 درصد از افراد مبتلا به دیابت دچار نوروپاتی محیطی هستند. بیش از 30 درصد از افراد دیابتی نیز نوروپاتی خودمختار دارند.
علائم نوروپاتی دیابتی چیست؟
علائم نوروپاتی دیابتی به نوع نوروپاتی بستگی دارد. بر اساس انواع نوروپاتی که در بالا به آن اشاره کردیم، علائم این عارضه به شرح زیر است:
علائم نوروپاتی دیابتی محیطی
نوروپاتی محیطی مرتبط با دیابت معمولا پاهای شما را تحت تاثیر قرار می‌دهد. علائم شامل موارد زیر است:
- بی‌حسی، گزگز و احساس سوزن‌سوزن شدن (پارستزی)
- درد که ممکن است به صورت سوزان، خنجری یا تیرکشنده باشد.
- احساسات غیرمعمول در لمس (دیس‌استزی)
- ضعف عضلانی
- زخم‌های پایدار پا یا ساق که به کندی بهبود می‌یابند (زخم‌ها)
- از دست دادن کامل حس در پاها، مانند عدم احساس درد در آسیب‌های پا
آسیب عصبی که موجب نوروپاتی محیطی می‌شود، معمولا طی سال‌ها ایجاد می‌شود. ممکن است برای مدت طولانی علائم آسیب خفیف عصبی را متوجه نشوید.
علائم نوروپاتی دیابتی خودمختار
نوروپاتی خودمختار می‌تواند علائم مختلفی داشته باشد، زیرا ممکن است سیستم‌های مختلف بدن را تحت تاثیر قرار دهد. نمونه‌هایی از این علائم عبارتند از:
- سیستم گوارش: سوءهاضمه، سوزش معده، تهوع و استفراغ، نفخ، اسهال و یبوست. گاستروپارزی نوعی نوروپاتی سیستم گوارش است.
- سیستم ادراری: بی‌اختیاری ادرار، احتباس ادرار و عفونت‌های مکرر مجاری ادراری
- اندام‌های جنسی: اختلالات جنسی، اختلال نعوظ، انزال معکوس، خشکی واژن و عدم ارگاسم
- سیستم قلبی-عروقی: فشار خون پایین، ضربان قلب نامنظم، سرگیجه و غش
- غدد عرق: تعریق بیش از حد یا عدم تعریق
- چشم‌ها: مشکل در تطبیق مردمک چشم با تغییرات نور
نوروپاتی خودمختار همچنین ممکن است باعث ناآگاهی از هیپوگلیسمی شود، به این معنا که علائم هشداردهنده معمول قند خون پایین مانند لرزش، گیجی و گرسنگی شدید را تجربه نکنید.
علائم نوروپاتی دیابتی پروگزیمال
علائم نوروپاتی پروگزیمال شامل موارد زیر است:
- درد ناگهانی و شدید در ناحیه لگن، باسن یا ران
- ضعف در پا که ایستادن را دشوار می‌کند.
- از دست دادن رفلکس‌ها، مانند رفلکس زانو
- تحلیل رفتن بافت عضلانی (آتروفی) در ناحیه آسیب‌دیده
- کاهش وزن بدون دلیل مشخص
چه عواملی باعث نوروپاتی دیابتی می‌شوند؟
سطح قند خون بالا که به‌طور مداوم ادامه دارد، می‌تواند به عروق خونی کوچک که اکسیژن و مواد مغذی را به اعصاب می‌رسانند، آسیب برساند. در نبود اکسیژن و مواد مغذی کافی، سلول‌های عصبی می‌میرند و عملکرد اعصاب مختل می‌شود. این فرآیند به نوروپاتی منجر می‌شود.
هر فرد شرایط متفاوتی دارد، بنابراین پیش‌بینی دقیق اینکه سطح قند خون چقدر بالا باشد و برای چه مدتی باقی بماند تا باعث نوروپاتی شود، دشوار است. یک مطالعه روی افراد مبتلا به دیابت نوع 2 نشان می‌دهد که داشتن سطح هموگلوبین A1C بالاتر از 7 درصد به مدت حداقل سه سال، خطر نوروپاتی مرتبط با دیابت را افزایش می‌دهد. سطح A1C برابر با 7 درصد به این معنی است که میانگین قند خون شما 154 میلی‌گرم در دسی‌لیتر است.
عوامل خطر نوروپاتی دیابتی
اگر دیابت دارید، احتمال ابتلا به نوروپاتی مرتبط با دیابت با افزایش سن و مدت زمان ابتلا به دیابت بیشتر می‌شود.
مطالعات نشان می‌دهند که نوروپاتی محیطی حداقل 20 درصد از افراد مبتلا به دیابت نوع 1 را که به مدت 20 سال یا بیشتر به این بیماری مبتلا بوده‌اند، تحت تاثیر قرار می‌دهد. این نوع نوروپاتی همچنین بین 15 تا 50 درصد از افراد مبتلا به دیابت نوع 2 را که حداقل 10 سال از ابتلای آن‌ها به دیابت می‌گذرد، درگیر می‌کند.
احتمال ابتلا به نوروپاتی در صورت وجود دیابت همراه با عوامل زیر نیز افزایش می‌یابد:
- فشار خون بالا (هایپرتنشن)
- شاخص توده بدنی (BMI) بالا
- کلسترول بالا
- بیماری کلیوی
- اختلال مصرف الکل
- سیگار کشیدن
مطالعات نشان می‌دهند که عوامل ژنتیکی نیز ممکن است خطر نوروپاتی دیابتی را افزایش دهند.
نوروپاتی مرتبط با دیابت چگونه تشخیص داده می‌شود؟
برای شروع، پزشک معالج سوالات دقیقی در مورد سابقه پزشکی و مدیریت دیابت شما می‌پرسد. همچنین در مورد علائم شما پرس‌وجو کرده و معاینه فیزیکی انجام می‌دهد. آزمایش‌هایی که به تشخیص نوروپاتی دیابتی کمک می‌کنند، شامل موارد زیر هستند:
- معاینه پای دیابتی: پزشک پاهای شما را از نظر جراحات یا مشکلات احتمالی بررسی می‌کند. سپس با ابزارهای مختلف، انگشتان و پاها را لمس می‌کند تا بی‌حسی را ارزیابی کند. این معاینه به تشخیص نوروپاتی محیطی کمک می‌کند.
- مطالعات هدایت عصبی (NCS): این آزمایش بررسی می‌کند که سیگنال‌های الکتریکی با چه سرعتی از طریق اعصاب محیطی در بخش‌های مختلف بدن عبور می‌کنند. این تست برای تشخیص نوروپاتی محیطی و پروگزیمال مفید است.
- الکترومیوگرافی (EMG): این آزمایش سلامت و عملکرد عضلات اسکلتی و اعصابی که آن‌ها را کنترل می‌کنند، ارزیابی می‌کند. این روش نیز در تشخیص نوروپاتی محیطی و پروگزیمال کاربرد دارد.
آزمایش‌های تشخیصی برای نوروپاتی خودمختار بسته به اینکه کدام سیستم بدن تحت تاثیر قرار گرفته باشد، متفاوت هستند. به عنوان مثال:
- یک سونوگرافی می‌تواند نشان دهد که مثانه شما هنگام ادرار کردن چقدر خوب تخلیه می‌شود.
- آزمایش‌هایی مانند اسکن گاستریک تخلیه معده (GES) می‌توانند در تشخیص مشکلات سیستم گوارش کمک کنند.
تشخیص نوروپاتی خودمختار ممکن است زمان بیشتری ببرد، زیرا بسیاری از شرایط دیگر می‌توانند علائم مشابهی ایجاد کنند.
درمان نوروپاتی دیابتی چیست؟
درمان نوروپاتی دیابتی شامل مدیریت دقیق سطح قند خون است. این مهم‌ترین گام برای جلوگیری از بدتر شدن آسیب عصبی است. پزشک معالج و متخصصان دیابت، از جمله کارشناس مراقبت و آموزش دیابت (CDCES)، با شما همکاری می‌کنند تا اهداف واقع‌بینانه‌ای برای کنترل قند خون تعیین شود.
درمان علائم نوروپاتی
روش‌های درمانی بسته به نوع نوروپاتی شما متفاوت هستند. داروهای زیر می‌توانند به کاهش علائم دردناک که خواب یا فعالیت‌های روزانه شما را مختل می‌کنند، کمک کنند:
- پرگابالین
- گاباپنتین
- پچ‌های کپسایسین
- داروهای ضدافسردگی
روش‌های درمانی مکمل
علاوه بر داروها، روش‌های درمانی زیر نیز مفید هستند:
- فیزیوتراپی: این درمان به بهبود حرکات فیزیکی کمک می‌کند و برای نوروپاتی محیطی، به‌ویژه در صورت وجود درد و ضعف عضلانی، ضروری است.
- کاردرمانی: این روش به بهبود توانایی انجام وظایف روزانه کمک می‌کند.
- گفتاردرمانی: اگر آسیب عصبی توانایی بلع شما (دیسفاژی) را تحت تاثیر قرار داده باشد، گفتاردرمانی می‌تواند موثر باشد.
- طب سوزنی: این روش با استفاده از سوزن‌های نازک برای تحریک نقاط خاصی در بدن انجام می‌شود.
- مشاوره تغذیه: این مشاوره به شما کمک می‌کند تا یاد بگیرید چگونه وعده‌های غذایی سالم را برنامه‌ریزی، خریداری و تهیه کنید.
درمان نوروپاتی خودمختار
درمان نوروپاتی خودمختار بسته به مشکل خاص متفاوت است. پزشک معالج با شما همکاری می‌کند تا بهترین گزینه درمانی را برای شرایط شما پیدا کند.
آزمایش تشخیص نوروپاتی دیابتی در منزل و شرایط انجام این آزمایش در منزل
تشخیص زودهنگام دیابت برای پیشگیری از تشدید آن بسیار مهم است. خوشبختانه امروزه آزمایش‌های سریع و ساده‌ای برای تشخیص دیابت وجود دارد. آزمایشگاه تهران لب با ارائه خدمات آزمایش در منزل، تشخیص و مدیریت دیابت را برای بیماران آسان‌تر کرده است. این خدمات شامل انجام آزمایش‌های مرتبط با دیابت مانند آزمایش قند خون (FBS)، آزمایش هموگلوبین hba1c، و آزمایش چربی خون (لیپید پروفایل) می‌شود که به تشخیص و پایش بیماری کمک می‌کنند. تیم متخصص و مجرب آزمایشگاه با استفاده از تجهیزات پیشرفته، نمونه‌گیری را با دقت و رعایت پروتکل‌های بهداشتی در منزل شما انجام می‌دهد. این خدمات نه‌تنها در صرفه‌جویی زمان مؤثر است، بلکه برای افرادی با محدودیت‌های حرکتی یا بیماران دیابتی مبتلا به عوارض، راحتی بیشتری فراهم می‌آورد.
برای درخواست هرگونه مشاوره تلفنی و نمونه‌گیری در آزمایشگاه جهت انجام آزمایش دیابت، با تلفن 1650 آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک پزشکی تهران لب تماس بگیرید.
آنچه از مقاله «نوروپاتی دیابتی چیست؟» آموختیم
مواجهه با عوارض دیابت می‌تواند دشوار و دلسردکننده باشد، اما مهم است که به پیام‌هایی که بدن شما ارسال می‌کند، توجه کنید. اگر علائمی از نوروپاتی دیابتی مشاهده کردید، در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید. مدیریت دقیق‌تر قند خون همراه با رسیدگی به مشکلات مزمن دیگر مانند چاقی، کلسترول بالا، فشار خون بالا و کمبودهای تغذیه‌ای می‌تواند علائم شما را بهبود بخشد و از بدتر شدن نوروپاتی جلوگیری کند.
مطالعه بیشتر: آزمایش FBS (آزمایش قند خون ناشتا) چیست؟
منبع:
