انواع گریدهای کبد چرب

کبد، به عنوان یکی از بزرگترین ارگان‌های بدن که در سمت راست قسمت فوقانی شکم قرار دارد، نقش مهمی را در هضم و پردازش غذاها و تصفیه مواد مضر و سموم از خون ایفاء می‌کند. بیماری کبد چرب، یک بیماری شایع و خاموش است که به دلیل جمع شدن چربی در کبد رخ می‌دهد.

کبد چرب دو نوع اصلی دارد: کبد چرب الکلی و کبد چرب غیرالکلی. گریدهای کبد چرب یا مراحل کبد چرب هم 4 مرحله است: کبد چرب گرید ۱ (کبد چرب ساده)، کبد چرب گرید ۲ (استئوهپاتیت)، کبد چرب گرید ۳ (فیبروز کبدی) و کبد چرب گرید ۴ (سیروز کبدی). بنابراین، این بیماری می‌تواند طی 4 مرحله پیشرفت کند که گرید 4 خطرناک‌ترین و بدترین حالت ممکن است. در این مقاله در مورد گریدهای کبد چرب توضیحات بیشتری ارائه خواهد شد.

برای پیشگیری و درمان کبد چرب، توجه به سلامت و انجام آزمایش‌های منظم خون توصیه می‌شود. اگر بیماری به موقع تشخیص داده و درمان شود، معمولاً از ایجادآسیب‌های دائمی به کبد جلوگیری می‌شود.

بیماری کبد چرب (Fatty Liver Disease) چیست؟

بیماری کبد چرب (جگر چرب یا استئاتوز کبدی) بیماری است که به دلیل تجمع بیش از حد چربی (تری گلیسیرید) در کبد شما بروز پیدا می‌کند. این بیماری می‌تواند بدون ایجاد علائم خاص پیشرفت کند، به همین دلیل به آن «بیماری خاموش» نیز می‌گویند.

دو عامل اصلی بروز کبد چرب در جهان اضافه وزن و الکل می‌باشد. شیوع کبد چرب در بسیاری از نقاط جهان، به ویژه در کشورهای غربی، افزایش پیدا کرده و این بیماری تقریباً ۲۵ درصد از مردم جهان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. اما خوشبختانه، این بیماری قابل برگشت است و با تغییرات در سبک زندگی می‌توان آن را کنترل و درمان کرد.

• علائم کبد چرب

بسیاری از افراد ممکن است بدون آگاهی به این بیماری مبتلا باشند؛ زیرا اغلب بیماری کبد چرب نشانه‌های آشکاری ندارد. این بیماری زمانی اتفاق می‌افتد که بیش از ۵ تا ۱۰ درصد از وزن کبد توسط چربی اشغال شود. برخی از علائم این بیماری عبارتند از:

• کاهش وزن
• کاهش و از دست دادن اشتها
• ضعف
• خستگی شدید
• ایجاد حالت تهوع و استفراغ
• درد در ناحیه مرکز شکم یا در ربع راست و بالای شکم
• زرد شدن پوست یا چشم‌ها
• خارش طولانی مدت

انواع کبد چرب از لحاظ ابتلاء

همانطور که می‌دانید، کبد چرب به دو دسته اصلی تقسیم می‌شود: کبد چرب الکلی و کبد چرب غیرالکلی. هر کدام از این انواع، علل، علائم و عوارض خاص خود را دارند. در ادامه به بررسی دقیق‌تر هر یک از این انواع می‌پردازیم.

• کبد چرب الکلی (Alcoholic Fatty Liver)

کبد چرب الکلی زمانی رخ می‌دهد که مصرف بیش از حد الکل باعث تجمع چربی در سلول‌های کبد می‌شود. این تجمع چربی می‌تواند به تدریج به التهاب و آسیب سلولی منجر شود.

• • علل:

    • مصرف مزمن و طولانی مدت الکل
    • سوء تغذیه
    • برخی بیماری‌های کبدی دیگر

  • علائم:

    • خستگی مفرط
    • کاهش اشتها
    • تهوع و استفراغ
    • درد در ناحیه بالای شکم
    • زردی پوست و چشم‌ها (در موارد شدید)

  • عوارض:

    • سیروز کبدی (زخم شدن کبد)
    • نارسایی کبد
    • سرطان کبد

• کبد چرب غیرالکلی (Non-Alcoholic Fatty Liver)

کبد چرب غیرالکلی برخلاف نوع الکلی، ارتباط مستقیمی با مصرف الکل ندارد. تجمع چربی در کبد در این نوع بیماری بیشتر به دلیل عوامل متابولیکی مانند چاقی، مقاومت به انسولین و دیابت نوع 2 رخ می‌دهد.

• انواع NAFLD:

  • کبد چرب ساده (NAFL): در این نوع، تجمع چربی در کبد وجود دارد اما التهاب و آسیب سلولی قابل توجهی مشاهده نمی‌شود.
  • استئاتوهپاتیت غیرالکلی (NASH): در این نوع، علاوه بر تجمع چربی، التهاب و آسیب سلولی نیز وجود دارد که می‌تواند به سیروز و سرطان کبد منجر شود.

• عوامل خطر:

  • چاقی و اضافه وزن
  • مقاومت به انسولین
  • دیابت نوع 2
  • چربی خون بالا
  • سابقه خانوادگی
  • سن بالا

• علائم:

  • اغلب بدون علامت است
  • در موارد پیشرفته: خستگی، کاهش وزن، درد شکم، زردی

• عوارض:

  • سیروز کبدی
  • سرطان کبد
  • بیماری‌های قلبی عروقی

تفاوت‌های اصلی بین کبد چرب الکلی و غیرالکلی

کبد چرب الکلی و غیرالکی تفاوت‌هایی از قبیل علت ابتلا، گروه‌های در معرض خطر، سرعت پیشرفت و نحوه درمان با هم دارند که در جدول زیر به طور کامل آمده است:

انواع مختلف گرید‌های کبد چرب (انواع کبد چرب از لحاظ مراحل پیشرفت بیماری)

گریدها یا مراحل کبد چرب به 4 مرحله تقسیم می‌شود و این بیماری در 4 مرحله پیشرفت می‌کند. در ذیل، در خصوص هر کدام از گریدهای کبد چرب توضیحاتی بیان می‌شود.

• گرید کبد چرب 1 یا A

گرید کبد چرب 1 اولین مرحله از گرید‌های کبد چرب می‌باشد. در این مرحله کبد، در درجه اول چربی (تری گلیسیرید) را در سلول های خود جمع می‌کند. فرد در گرید کبد چرب 1 (همان کبد چرب ساده) ممکن است هیچ علائم قابل توجهی را بروز ندهد. این مرحله از کبد چرب به طور کلی از طریق تغییر سبک زندگی قابل برگشت است. در حدود 5 الی ۳۳ درصد از کبد در گرید کبد چرب A، چرب می‌باشد.

• گرید کبد چرب 2 یا B

گرید کبد چرب 2 (استئاتوهپاتیت)، مرحله پیشرفته‌تری را نشان می‌دهد که در آن تجمع چربی با التهاب و آسیب به سلول‌های کبدی همراه است. این مرحله از کبد چرب می‌تواند منجر به اسکار و فیبروز شود و اگر به درستی مدیریت نشود، قادر است منجر به عوارض شدید کبدی گردد. در این گردید بین 34 الی 66 درصد از کبد چرب می‌باشد.

• گرید کبد چرب 3 یا C

در این مرحله (فیبروز کبدی)، التهاب مداوم باعث ایجاد بافت اسکار (فیبروز) در کبد می‌شود. وسعت فیبروز می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد و بر عملکرد و ساختار کبد تأثیر بگذارد. در این مرحله، بیش از 66 درصد از کبد چرب است.

• گرید کبد چرب 4 یا D (سیروز کبدی)

این مرحله (سیروز کبدی) شدیدترین مرحله بیماری کبد چرب است که با تغییر شکل شدید بافت کبد و اسکار مشخص می‌شود. اختلال عملکرد کبدی قابل توجه می‌باشد و عواقب بالقوه کشنده وجود دارد. با ایجاد سیروز ممکن است فرد نیاز به پیوند کبد داشته باشد.

علائم هر مرحله از گریدهای کبد چرب (هر مرحله از بیماری کبد چرب چه نشانه‌هایی دارد؟)

همانطور که گفتیم کبد چرب یک بیماری خاموش است و در مراحل اولیه معمولاً علائم مشخصی ندارد. با پیشرفت بیماری، علائم مختلفی بروز می‌کنند که شدت و نوع آن‌ها به مرحله بیماری بستگی دارد.

گرید 1 و 2: مرحله خاموش بیماری

در این مراحل، کبد چرب اغلب بدون علامت است. برخی افراد ممکن است احساس خستگی یا ضعف خفیفی داشته باشند که به دلایل دیگری نیز می‌تواند رخ دهد و به همین دلیل تشخیص بیماری در این مراحل دشوار است.

گرید 3: مرحله فیبروز کبدی

در این مرحله، بافت کبد شروع به سفت شدن می‌کند و علائم زیر ممکن است ظاهر شوند:

• درد در ناحیه شکم: احساس ناراحتی یا درد در قسمت بالای سمت راست شکم.
• خستگی شدید: احساس خستگی مفرط که با استراحت برطرف نمی‌شود.
• کاهش وزن: کاهش وزن ناخواسته به دلیل اختلال در عملکرد کبد.
• ضعف عمومی: احساس ضعف و بی‌حالی.

مراحل پیشرفته (سیروز کبدی)

در شدیدترین حالت کبد چرب، یعنی سیروز کبدی، علائم زیر ممکن است مشاهده شود:

• زردی پوست و چشم‌ها (یرقان): زرد شدن پوست و سفیدی چشم به دلیل تجمع بیلی‌روبین در خون.
• خارش پوست: به دلیل تجمع اسیدهای صفراوی در خون.
• تجمع مایع در شکم (آسیت): بزرگ شدن شکم به دلیل تجمع مایع.
• تورم پاها: به دلیل اختلال در گردش خون.
• کبودی و خونریزی آسان: به دلیل اختلال در عملکرد کبد در تولید عوامل لخته شدن خون.
• ادرار تیره و مدفوع روشن: به دلیل اختلال در عملکرد کبد در پردازش بیلی‌روبین.
• حالت تهوع و استفراغ: به دلیل اختلال در هضم و جذب غذا.
• از دست دادن اشتها: کاهش اشتها و کاهش وزن قابل توجه.
• بزرگ شدن طحال: در برخی موارد، طحال نیز بزرگ می‌شود.
• گیجی و اختلال در تمرکز: به دلیل تجمع مواد سمی در خون.

نکته مهم: ظهور این علائم نشان‌دهنده پیشرفت قابل توجه بیماری و آسیب شدید به کبد است. بنابراین، مراجعه به پزشک و تشخیص زودهنگام بیماری بسیار مهم است.

تشخیص کبد چرب

پزشک داخلی یا فوق تخصص گوارش و کبد از طریق معاینه بدنی (در صورت بزرگ‌تر شدن کبد)، تجویز آزمایشات مختلف (مانند آزمایش چربی خون، تست کبد چرب، آزمایش قند خون ناشتا و… که می‌توان در آزمایشگاه و بیمارستان انجام داد)، سونوگرافی، ام آر آی (MRI)، سی تی اسکن (CT Scan)، فیبرو اسکن و نمونه‌برداری از کبد، می‌تواند بیماری و گرید‌های کبد چرب را تشخیص دهد و در صورت نیاز درمان آن را آغاز کند.

برای درخواست هرگونه مشاوره تلفنی و نمونه‌گیری در آزمایشگاه جهت انجام آزمایش کبد چرب، با تلفن 1650 آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک پزشکی تهران لب تماس بگیرید.

آنچه از مقاله «انواع گریدهای کبد چرب» آموختیم

بیماری کبد چرب، یک بیماری مزمن می‌باشد که به دلیل تجمع بیش از حد چربی در کبد رخ می‌دهد. گرید‌های کبد چرب شامل گرید کبد چرب 1، 2، 3 و 4 می‌شود.

در گرید 1 که مرحله اول کبد چرب می‌باشد، چربی در سلول‌های کبدی تجمع می‌یابد. در این مرحله فرد معمولا علائمی ندارد و با تغییر سبک زندگی کبد چرب قابل برگشت است. در گرید 2 علاوه بر چربی، التهاب نیز در کبد ایجاد می‌شود و سلول‌های کبدی آسیب می‌بینند. همچنین، این مرحله می‌تواند منجر به اسکار شود. تشکیل بافت اسکار (فیبروز) و اختلال در عملکرد کبد در گرید 3 روی می‌دهد. گرید 4 هم شدیدترین مرحله است که در آن بافت اسکار جایگزین بافت سالم کبد می‌شود و کبد دیگر قادر به انجام وظایف خود نیست. سیروز کبدی در این مرحله رخ می‌دهد و ممکن است نیاز به پیوند کبد باشد.

هر کدام از این مراحل کبد چرب علائم خود را دارند. معمولاً در گریدهای 1 و 2 فرد علائمی را احساس نمی‌کند و فقط در برخی موارد، علائمی خفیف مثل خستگی یا ضعف در فرد دیده می‌شود. در گرید کبد چرب ۳ یا مرحله فیبروز کبدی هم فرد می‌تواند علائمی مثل درد شکم، خستگی شدید، کاهش وزن و ضعف داشته باشد. همچنین، ادرار تیره، آسیت، تورم پاها، درد شکم، از دست دادن اشتها، ایجاد حالت تهوع، زردی پوست و چشم‌ها و…، از جمله علائمی هستند که فرد می‌تواند در گرید کبد چرب 4 از خود بروز دهد.

تشخیص کبد چرب و میزان شدت آن از طریق انجام معاینات فیزیکی، آزمایشات مختلف، سونوگرافی، سی تی اسکن، نمونه‌برداری از کبد و غیره، امکان‌پذیر است و می‌توان این بیماری را از طریق تنظیم رژیم غذایی سالم و کاهش وزن و در صورت نیاز عمل جراحی، درمان کرد.

• منابع:

https://www.narayanahealth.org/blog/fatty-liver-stages-types-symptoms-causes-treatment-options