ژیاردیازیس یک بیماری شایع ناشی از انگل ژیاردیا است که می‌تواند منجر به اسهال و دردهای شکمی شود. این انگل از طریق آب و غذای آلوده، تماس با سطوح آلوده و همچنین از طریق ارتباط نزدیک با فرد مبتلا قابل انتقال است. خوشبختانه این بیماری با استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها قابل درمان است. در این مقاله از تهران لب، به بررسی علائم، راه‌های پیشگیری، روش‌های تشخیص و درمان این بیماری می‌پردازیم و اطلاعات جامعی را در مورد این بیماری ارائه می‌دهیم.
علت بیماری ژیاردیازیس
ژیاردیازیس (Giardiasis) یک عفونت روده‌ای است که توسط انگل میکروسکوپی به نام ژیاردیا (Giardia) ایجاد می‌شود. این انگل در سراسر جهان، به‌ویژه در منابع آبی، زندگی می‌کند. اگر به‌طور تصادفی آن را ببلعید، در روده کوچک شما مستقر می‌شود، تکثیر می‌کند و از مواد مغذی موجود تغذیه می‌کند. این وضعیت می‌تواند باعث بروز علائم مختلف گوارشی از جمله اسهال بدبو، نفخ و گاز، دردهای شکمی، حالت تهوع و خستگی شود.
علائم ژیاردیازیس ممکن است خفیف تا شدید باشد و برخی افراد هیچ علائمی نداشته باشند. این عفونت معمولا پس از چند هفته خودبه‌خود برطرف می‌شود، اما افرادی با سیستم ایمنی ضعیف ممکن است در پاکسازی آن با مشکل مواجه شوند. اگر نیاز باشد، پزشک می‌تواند داروهای ضدانگل برای درمان ژیاردیازیس تجویز کند. گاهی اوقات افراد پس از پایان عفونت نیز برای هفته‌ها یا ماه‌ها همچنان علائم را تجربه می‌کنند.
عفونت ژیاردیازیس زمانی اتفاق می‌افتد که به‌طور تصادفی انگل میکروسکوپی ژیاردیا را در مرحله کیست از چرخه زندگی‌اش ببلعید. کیست ژیاردیا شبیه تخم‌مرغی است که می‌تواند در محیط بیرون زنده بماند تا زمانی که بدن (میزبان) مناسبی برای رشد پیدا کند.
پس از بلعیده شدن، کیست در روده کوچک مستقر می‌شود و در آنجا باز شده و به انگل فعال تبدیل می‌شود. این انگل از مواد مغذی شما تغذیه می‌کند و تکثیر می‌شود. سپس دوباره به کیست تبدیل شده و از طریق مدفوع شما دفع می‌شود.
میزان شیوع ژیاردیازیس
ژیاردیازیس در سراسر جهان شایع است. این بیماری شایع‌ترین عفونت انگلی در ایالات متحده است و سالانه بیش از یک میلیون نفر را مبتلا می‌کند. در کشورهای توسعه‌یافته، به طور متوسط ۱۰ درصد از جمعیت تحت تاثیر قرار می‌گیرند. در کشورهای در حال توسعه، تقریبا یک‌سوم جمعیت به این بیماری مبتلا می‌شوند.
انگل ژیاردیا در مناطقی که سیستم بهداشت عمومی ضعیف‌تر است، به‌ویژه در منابع طبیعی آب و منابع آب عمومی که به‌طور مناسب تصفیه نشده‌اند، به خوبی رشد می‌کند. کودکان، به‌ویژه آن‌هایی که کمتر از ۴ سال دارند، بیشتر از بزرگسالان به این بیماری مبتلا می‌شوند. در ایالات متحده، مراکز نگهداری کودکان یکی از منابع رایج شیوع این بیماری هستند.
ژیاردیازیس چگونه به انسان منتقل می‌شود؟
هم حیوانات و هم انسان‌ها به ژیاردیازیس مبتلا می‌شوند و می‌توانند این بیماری را از طریق مدفوع خود به دیگران انتقال دهند. کیست ژیاردیا در ردهای میکروسکوپی مدفوع موجود در محیط اطراف زندگی می‌کند که با چشم قابل مشاهده نیستند. این ردها ممکن است روی سطوح، در منابع آبی یا روی دست‌های افراد باقی بمانند؛ به‌ویژه اگر پس از استفاده از سرویس بهداشتی دست‌های خود را به‌درستی نشویند. همچنین این کیست‌ها می‌توانند به مواد غذایی یا آب آشامیدنی منتقل شوند.
روش‌های رایج انتقال ژیاردیازیس
- نوشیدن یا شنا کردن در آب تصفیه‌نشده یا فیلترنشده
- سفر به خارج از کشور، به‌ویژه به کشورهای در حال توسعه
- تماس با گروهی از نوزادان و کودکان خردسال که پوشک می‌پوشند.
- خوردن یا نوشیدن مواد غذایی یا آب آلوده
- لمس سطوحی که فرد آلوده با آن‌ها تماس داشته است.
- داشتن رابطه جنسی مقعدی با فرد مبتلا
علائم ژیاردیازیس چیست؟
تقریبا نیمی از افراد مبتلا به ژیاردیازیس هرگز علائمی را تجربه نمی‌کنند. در میان افرادی که علائم دارند، نشانه‌های رایج عبارتند از:
- اسهال آبکی
- مدفوع چرب یا روغنی که روی آب شناور می‌ماند.
- درد و گرفتگی شکم
- نفخ و گاز روده
- حالت تهوع و کاهش اشتها
- خستگی روزافزون
علائم با شیوع کمتر:
- خارش پوست
- کهیر
- ورم اطراف چشم‌ها
- تورم مفاصل
اثرات بلندمدت
اکثر افراد در طول عفونت علائم کوتاه‌مدت دارند، اما گاهی برخی افراد علائم طولانی‌مدت یا عودکننده را تجربه می‌کنند. این علائم ممکن است شامل کم‌آبی بدن و کاهش وزن به دلیل اسهال مزمن و حالت تهوع باشد. در برخی موارد، مشکلات گوارشی ماندگار مانند عدم تحمل لاکتوز نیز ممکن است ایجاد شود.
مدت زمان مشخص شدن علائم ژیاردیازیس
دوره نهفتگی (کمون) ژیاردیازیس بین یک تا دو هفته پس از عفونت است. این مدت زمانی است که کیست ژیاردیا انگل را آزاد می‌کند و انگل شروع به تکثیر می‌کند، در حالی که سیستم ایمنی بدن به حضور آن واکنش نشان می‌دهد. زمانی که سیستم ایمنی فعال می‌شود تا انگل را از بین ببرد، ممکن است علائم ظاهر شوند.
مدت زمان ماندگاری علائم معمولا بین دو تا شش هفته است، اما در برخی افراد ممکن است این علائم بیشتر طول بکشد.
تاثیر ژیاردیازیس بر بدن
ژیاردیازیس همیشه علائم آشکاری ایجاد نمی‌کند، اما ممکن است علائمی بر اثر آن ظاهر شوند. برخی از این علائم مستقیما ناشی از فعالیت انگل است و برخی دیگر به دلیل واکنش بدن در تلاش برای دفع انگل ایجاد می‌شوند. برای مثال:
- تغذیه انگل از مواد مغذی بدن ممکن است انرژی شما را کاهش داده و باعث خستگی روزافزون شود.
- اسهال، تورم و واکنش‌های پوستی، از علائم التهاب هستند که بخشی از پاسخ سیستم ایمنی بدن به عفونت است.
این علائم در بیشتر افراد کوتاه‌مدت هستند و با برطرف شدن عفونت از بین می‌روند. اما اگر ژیاردیازیس برای مدت طولانی باقی بماند یا عود کند، ممکن است آسیب‌های بلندمدتی به بدن وارد کند. این وضعیت ممکن است در افرادی که سیستم ایمنی ضعیف دارند یا دچار بیماری‌های زمینه‌ای هستند، رخ دهد.
در کشورهای در حال توسعه، سوءتغذیه و وضعیت سلامتی پایین‌تر می‌تواند افراد را در برابر عوارض ژیاردیازیس آسیب‌پذیرتر کند و اثرات شدیدتری ایجاد کند.
عوارض احتمالی ژیاردیازیس
بیماری ژیاردیازیس عوارض مختلفی بر بدن فرد بیمار دارد که مهمترین آن‌ها را می‌توان در 3 دسته زیر دسته‌بندی کرد:
- کم‌آبی بدن
- بیماری‌های گوارشی
- بیماری‌های خودایمنی
در ادامه در مورد هریک از انواع عوارض و زیرمجموعه آن‌ها توضیح می‌دهیم.
کم‌آبی بدن (دهیدراسیون)
کم‌آبی بدن مهمترین خطر کوتاه‌مدت ناشی از ژیاردیازیس است و ممکن است به‌تدریج در بلندمدت نیز ایجاد شود. اسهال و استفراغ باعث از دست دادن مقدار زیادی مایعات می‌شوند و ممکن است جایگزینی این مایعات به همان سرعتی که از دست می‌روند دشوار باشد. کودکان و افراد بالای ۶۵ سال به‌ویژه در معرض خطر کم‌آبی هستند و نیاز به توجه بیشتری دارند.
بیماری‌های گوارشی
اگر ژیاردیازیس برای مدت طولانی ادامه یابد، می‌تواند به پوشش داخلی روده کوچک آسیب برساند. این وضعیت ممکن است منجر به موارد زیر شود:
- علائم گوارشی مزمن
- سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS)
- اختلال در توانایی روده در جذب مواد مغذی
- تاثیر منفی بر رشد و تکامل کودکان
بیماری‌های خودایمنی
در برخی افراد با ژیاردیازیس شدید یا مزمن، التهاب طولانی‌مدت ممکن است یک پاسخ خودایمنی را تحریک کند. این بدان معناست که بخشی از سیستم ایمنی بدن به‌طور خودکار و بیش‌فعال به کار خود ادامه می‌دهد؛ حتی پس از برطرف شدن عفونت. این وضعیت می‌تواند منجر به مشکلات زیر شود:
- آرتریت واکنشی
- سندرم خستگی مزمن
- آلرژی‌های غذایی جدید
توجه: شناسایی و درمان زودهنگام ژیاردیازیس می‌تواند به پیشگیری از این عوارض کمک کند؛ به‌ویژه در افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند یا در گروه‌های حساس مانند کودکان و سالمندان هستند.
ژیاردیازیس چگونه تشخیص داده می‌شود؟
برای تشخیص ژیاردیازیس، پزشک معمولاً از آزمایش نمونه مدفوع استفاده می‌کند. هدف از این آزمایش شناسایی نشانه‌های حضور انگل (آزمایش انگل شناسی) در سیستم گوارشی فرد است. برای انجام این آزمایش، چندین نمونه مدفوع از بیمار گرفته می‌شود، زیرا کیست‌های ژیاردیا ممکن است در یک روز دفع شوند، اما در روز دیگر در مدفوع قابل شناسایی نباشند. بنابراین، برای دقت بیشتر و افزایش احتمال شناسایی کیست‌های ژیاردیا، پزشک معمولاً از بیمار می‌خواهد که چندین نمونه مدفوع را در روزهای مختلف ارائه دهد.
آزمایش‌های مختلفی برای تشخیص ژیاردیازیس وجود دارد، از جمله:
- آزمایش میکروسکوپی: در این آزمایش، نمونه مدفوع تحت میکروسکوپ بررسی می‌شود تا وجود کیست‌های انگل ژیاردیا تشخیص داده شود. این آزمایش می‌تواند با دقت بالا کیست‌های انگل را شناسایی کند، اما ممکن است به چند نمونه نیاز داشته باشد.
- آزمایش آنتی‌ژن: این آزمایش به‌وسیله آزمایش مواد شیمیایی در مدفوع به دنبال نشانه‌های خاصی از ژیاردیا می‌گردد که نشان‌دهنده وجود انگل است. این روش سریعتر از روش میکروسکوپی است و معمولاً در تشخیص ژیاردیازیس استفاده می‌شود.
- آزمایش PCR: آزمایش DNA برای تشخیص ژیاردیا دقیق‌ترین روش است، اما اغلب فقط در موارد خاص و در بیمارستان‌ها انجام می‌شود.
با این حال، گاهی اوقات نیاز به تشخیص قطعی از طریق آزمایش نیست. پزشکان معمولاً بر اساس علائم بالینی بیمار و نتایج معاینه فیزیکی به تشخیص بیماری می‌پردازند. اگر بیمار این علائم را تجربه کند، حتی بدون آزمایش قطعی، پزشک ممکن است داروهای ضد انگلی تجویز کند که معمولاً به بهبود وضعیت بیمار کمک می‌کند.
داروها و درمان‌های تجویز شده برای ژیاردیازیس
همه افراد به درمان ژیاردیازیس نیاز ندارند، اما اگر علائمی دارید، پزشک می‌تواند داروهای ضدانگل تجویز کند تا عفونت سریعتر از بین برود. با مصرف دارو، بیشتر افراد ظرف یک هفته بهتر می‌شوند. با این حال، شرایط پزشکی زمینه‌ای می‌تواند بر نحوه پاسخ بدن شما به درمان تاثیر بگذارد. در صورت شدت بیشتر بیماری، ممکن است به پشتیبانی اضافی مانند بازسازی مایعات (آب‌رسانی) یا داروهای ضداسهال نیاز باشد.
داروهای موثر برای درمان ژیاردیازیس
داروهای ضدانگل برای درمان ژیاردیازیس عبارت‌اند از:
- متروندازول
- تینیدازول
- نیتازوکساید
- پارومومایسین
داروهای مختلف ممکن است اثرات متفاوتی بر افراد مختلف داشته باشند. اگر نسخه اول شما کارساز نباشد یا عوارض جانبی غیرقابل تحمل ایجاد کند، پزشک دارویی جایگزین تجویز خواهد کرد. پزشک ممکن است توصیه کند که همه اعضای خانواده شما نیز داروها را مصرف کنند تا از گسترش عفونت جلوگیری شود.
اگر باردار هستید، پزشک ممکن است توصیه کند که درمان را به تاخیر بیندازید؛ زیرا این داروها ممکن است برای جنین سمی باشند.
اگر درمان موثر نباشد، چه اتفاقی می‌افتد؟
اگر آنتی‌بیوتیک‌ها را مصرف کرده‌اید اما آزمایش‌ها نشان می‌دهند که هنوز به عفونت مبتلا هستید، ممکن است یکی از موارد زیر اتفاق افتاده باشد:
- شما دوره کامل درمان را طی نکرده‌اید یا به دوز قوی‌تری نیاز دارید.
- ممکن است از طریق محیط اطراف خود مجددا به عفونت مبتلا شده‌اید.
- شما به داروی متفاوت یا ترکیبی از داروها نیاز دارید.
- ممکن است سیستم ایمنی بدن شما به دلایلی ضعیف شده باشد.
پزشک شما این احتمالات را بررسی خواهد کرد. اگر نقص ایمنی داشته باشید، ممکن است به درمان جداگانه‌ای برای آن نیاز باشد. در صورت لزوم، پزشک شما با متخصص بیماری‌های عفونی مشورت خواهد کرد تا یک برنامه درمانی شخصی‌سازی‌شده برای شما تهیه کند که ترکیبی از داروهای مختلف باشد.
آزمایش تشخیص ژیاردیازیس در منزل و شرایط انجام این آزمایش در منزل
برای انجام آزمایش تشخیص ژیاردیازیس در منزل، تکنسین‌های مجرب تهران لب به محل مورد نظر شما اعزام می‌شوند. در این فرآیند، نمونه مدفوع شما به‌طور صحیح جمع‌آوری شده و سپس به آزمایشگاه منتقل می‌شود تا تحت آزمایش‌های میکروسکوپی و دیگر روش‌های تشخیصی قرار گیرد. این آزمایش می‌تواند به‌طور مؤثری وجود انگل ژیاردیا را شناسایی کند.
شرایط انجام این آزمایش معمولاً به این صورت است که نیازی به ناشتا بودن یا آماده‌سازی خاصی وجود ندارد، ولی باید دقت شود که نمونه به‌طور صحیح و در اسرع وقت جمع‌آوری و به آزمایشگاه منتقل شود.
این خدمات به ویژه برای افرادی که شرایط مراجعه حضوری به آزمایشگاه را ندارند یا تمایل به انجام آزمایش در محیط راحت خانه خود دارند، بسیار مفید است. شما می‌توانید با تماس یا ثبت سفارش آنلاین، از خدمات نمونه‌گیری در منزل تهران لب بهره‌مند شده و نتایج آزمایش خود را در کمترین زمان دریافت کنید.
برای درخواست هرگونه مشاوره تلفنی و نمونه‌گیری در آزمایشگاه جهت انجام آزمایش تشخیص ژیاردیازیس، با تلفن 1650 آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک پزشکی تهران لب تماس بگیرید.
آنچه از مقاله «ژیاردیازیس (Giardiasis) چیست؟ | پیشگیری، تشخیص و درمان» آموختیم
ژیاردیازیس یک بیماری انگلی شایع است که عمدتاً از طریق آب یا غذای آلوده، تماس با سطوح آلوده، و همچنین از فرد مبتلا به دیگران منتقل می‌شود. علائم این بیماری شامل اسهال، نفخ، درد شکمی، حالت تهوع و خستگی است و در مواردی ممکن است باعث عوارض جدی مانند کم‌آبی، اختلالات گوارشی، و بیماری‌های خودایمنی شود. تشخیص این بیماری از طریق آزمایش مدفوع انجام می‌گیرد و درمان آن با داروهای ضدانگل مانند مترونیدازول، تینیدازول یا نیتازوکساید ممکن است.
برای پیشگیری از ژیاردیازیس، رعایت بهداشت فردی، شستشوی دست‌ها، و مصرف آب و غذای سالم ضروری است. شناسایی و درمان زودهنگام، به‌ویژه در افراد با سیستم ایمنی ضعیف، می‌تواند از عوارض بلندمدت این بیماری جلوگیری کند.
منبع:
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/giardia-infection/diagnosis-treatment/drc-20372790
