آزمایش اعتیاد فرایندی است که در آن نمونه‌ای زیستی مانند ادرار یا مو برای تشخیص وجود مواد مخدر در بدن افراد بررسی می‌شود. این نوع آزمایش‌ها کاربردهای گوناگونی دارند، یکی از رایج‌ترین استفاده آن‌ها در غربالگری پیش از استخدام است و هدف اصلی آن اطمینان از سلامت فرد و کاهش ریسک‌های مرتبط با مصرف مواد مخدر در محیط‌های کاری است.
مواد متداولی که در آزمایش اعتیاد بررسی می‌شوند شامل آمفتامین‌ها، کوکائین، ماری‌جوانا، اپیوئیدها و PCP است. آزمایش مواد مخدر نقشی کلیدی در ایجاد محیط‌های کاری ایمن و سالم ایفا می‌کند و به سازمان‌ها کمک می‌کند تا تصمیمات آگاهانه‌تری در مورد استخدام افراد بگیرند. در ادامه این مقاله از تهران لب، در مورد آزمایش اعتیاد، انواع و شرایط انجام تست اعتیاد توضیح می‌دهیم.
آزمایش اعتیاد چیست؟
همانطور که گفته شد، آزمایش اعتیاد با استفاده از یک نمونه زیستی (مانند خون یا ادرار) به منظور تشخیص وجود یا عدم وجود مواد مختلف اعتیادآور انجام می‌شود. این آزمایش‌ها در محیط‌های مختلف و با تکنیک‌های متنوعی تجویز و انجام می‌شوند.
مواد مخدر شامل موادی ساده مانند الکل و تنباکو، داروهای بدون نسخه، داروهای تجویزی و مواد خطرناک‌تر مانند شیشه، کراک و… می‌شود. یک آزمایش اعتیاد به تنهایی نمی‌تواند میزان و شدت استفاده از مواد را تعیین کند و به همین دلیل قادر به تفکیک استفاده گاه‌به‌گاه از اختلالات مرتبط با مصرف مواد نیست.
بدن انسان مواد مختلف را با نرخ‌های متفاوتی متابولیزه (تجزیه) می‌کند، به همین دلیل بازه زمانی برای شناسایی مواد خاص در بدن می‌تواند بسیار متغیر و وابسته به نوع ماده باشد. آزمایش ادرار (UDT) رایج‌ترین روش برای تشخیص مواد مخدر در بدن است.
چه زمانی باید آزمایش اعتیاد انجام شود؟
دلایل متعددی وجود دارد که ممکن است به تست اعتیاد نیاز پیدا کنید. رایج‌ترین کاربرد این آزمایش‌ها در محیط‌های کاری است. کارفرمایان ممکن است به دلایل زیر درخواست آزمایش مواد مخدر کنند:
- پیش از استخدام متقاضی
- در طول دوره کاری
- زمانی که مصرف مواد بر اساس علائم و نشانه‌ها در محیط کار مشکوک باشد
- پس از وقوع حادثه یا رویدادی در حین کار
کاربرد رایج دیگر آزمایش اعتیاد، برای تشخیص، درمان و پایش اختلالات مصرف الکل و مواد مخدر است. این آزمایش می‌تواند به عنوان ابزاری برای نظارت بر رعایت درمان، پایش پرهیز از مصرف و شناسایی بازگشت به مصرف در مراحل اولیه استفاده شود.
ممکن است این آزمایش به عنوان بخشی از برنامه‌های درمانی اجباری دادگاه، شرایط تعلیق مجازات یا در جریان برنامه‌های درمانی اختلال مصرف مواد درخواست شود.
سایر موارد استفاده از تست اعتیاد عبارتند از:
- آزمایش‌های پزشکی و تشخیصی: برای تعیین علت علائم یا در موارد اورژانسی، زمانی که مشکوک به مصرف بیش از حد یا مسمومیت دارویی باشند.
- آزمایش‌های قانونی: شامل جمع‌آوری شواهد بالقوه جرم، بررسی موارد کودک‌آزاری یا به خطر افتادن کودکان و تشخیص تاثیر الکل یا مواد مخدر در هنگام رانندگی.
- پایش سوءمصرف داروهای تجویزی: اگر دارویی با پتانسیل اعتیاد بالا مصرف می‌کنید (مانند اپیوئیدها برای درد)، پزشک ممکن است برای بررسی مقدار دارو در سیستم بدنی شما درخواست آزمایش دهد.
- آزمایش ورزشی: ورزشکاران حرفه‌ای اغلب باید آزمایش دهند تا از مصرف مواد یا داروهای افزایش‌دهنده عملکرد جلوگیری شود.
انواع تست اعتیاد
آزمایش اعتیاد بر اساس نمونه زیستی استفاده‌شده و نوع موادی که تشخیص می‌دهد، انواع مختلفی دارد. انواع تست اعتیاد بر اساس نمونه استفاده‌شده شامل موارد زیر می‌شود:
- آزمایش ادرار: این روش رایج‌ترین نوع آزمایش اعتیاد است و نیاز به نمونه ادرار دارد. معمولا برای تشخیص الکل، آمفتامین‌ها، بنزودیازپین‌ها، اپیوئیدها، کوکائین و ماری‌جوانا استفاده می‌شود.
- آزمایش خون: این نوع آزمایش بیشتر در شرایط اضطراری توسط ارائه‌دهندگان خدمات درمانی انجام می‌شود. همچنین معمولا برای اندازه‌گیری دقیق سطح الکل (اتانول) در بدن استفاده می‌شود.
- آزمایش موی سر: این آزمایش با نمونه‌گیری از مو می‌تواند اطلاعاتی درباره مصرف مواد در بازه‌های زمانی طولانی ارائه دهد. موی سر دارای بازه تشخیصی سه‌ماهه است، در حالی که موی بدن که رشد کندتری دارد، می‌تواند مصرف مواد را تا ۱۲ ماه نشان دهد. این آزمایش مصرف کوکائین، PCP، آمفتامین‌ها، اپیوئیدها و MDMA را تشخیص می‌دهد.
- آزمایش تنفس: این روش عمدتا برای تشخیص مصرف اخیر الکل استفاده می‌شود و نتیجه به‌صورت غلظت الکل در تنفس (BrAC) گزارش می‌شود. معمولا برای تخمین غلظت الکل خون (BAC) به کار می‌رود، اما ممکن است مقدار BAC را کمتر یا بیشتر نشان دهد.
- آزمایش عرق: در این روش از یک پد جذب‌کننده که روی پوست قرار می‌گیرد، استفاده می‌شود. پد پس از مدتی جمع‌آوری و آزمایش می‌شود. نتایج نشان‌دهنده میزان ماده مصرف‌شده در طول مدتی است که فرد پد را پوشیده است. این آزمایش دارای بازه تشخیصی از چند ساعت تا چند هفته است.
آزمایش اعتیاد چه موادی را تشخیص می‌دهد؟
هنگامی که ماده‌ای وارد بدن شما می‌شود، دستگاه گوارش آن را جذب کرده و به سایر قسمت‌های بدن منتقل می‌کند. کبد و سایر اندام‌ها ماده را متابولیزه (تجزیه) می‌کنند. این فرایند متابولیکی باعث می‌شود که ماده به مواد شیمیایی مختلفی به نام متابولیت‌ها تبدیل شود. پس از مدتی، ماده و متابولیت‌های آن عمدتا از طریق ادرار از بدن خارج می‌شوند.
آزمایش مواد مخدر به‌منظور شناسایی وجود برخی مواد و یا متابولیت‌های آن‌ها در نمونه زیستی (مانند ادرار یا خون) انجام می‌شود.
فرایندهای متابولیکی برای هر ماده با سرعت متفاوتی اتفاق می‌افتد. به همین دلیل، هر ماده و متابولیت‌های آن دارای بازه زمانی مشخصی هستند که در آن بازه آزمایش قادر به شناسایی آن‌هاست. برای برخی مواد مانند آمفتامین‌ها، ماده اصلی (ماده والد) در ادرار شناسایی می‌شود. اما برای بیشتر مواد، متابولیت‌ها مدت طولانی‌تری نسبت به ماده اصلی قابل شناسایی هستند.
آزمایش اعتیاد ممکن است فقط یک ماده را بررسی کند، اما اغلب با یک نمونه، چندین ماده مورد آزمایش قرار می‌گیرند. کیت‌های رایج مورد استفاده برای بررسی مصرف مواد مخدر معمولا وجود یا عدم وجود پنج ماده زیر را تشخیص می‌دهد:
- آمفتامین‌ها
- کوکائین
- ماری‌جوانا
- PCP
سایر موادی که معمولا آزمایش می‌شوند عبارتند از:
- الکل (اتانول)
- داروهای ضدافسردگی
- باربیتورات‌ها
- بنزودیازپین‌ها
- فنتانیل
- هروئین
- هیدروکودون
- متادون
- مت‌آمفتامین
- مورفین
- نیکوتین و کوتینین
- اکسی‌کودون
آمادگی لازم برای آزمایش اعتیاد
برای انجام تست اعتیاد نیازی به آماده‌سازی خاصی نیست. آزمایش اعتیاد ممکن است به صورت اورژانسی، برنامه‌ریزی‌شده یا به صورت تصادفی (مثلا برای رعایت الزامات شغلی) انجام شود. بسته به شرایط، ممکن است از شما خواسته شود داروها یا مکمل‌هایی که مصرف می‌کنید را مشخص کنید.
فرایند تست اعتیاد چگونه است؟
همانطور که گفتیم، آزمایش اعتیاد می‌تواند با استفاده از نمونه‌های کوچک خون، مو، بزاق، تنفس یا معمولا ادرار انجام شود.
- برای نمونه ادرار: شما باید در یک ظرف تمیز که به شما ارائه می‌شود، ادرار کنید. در برخی موارد ممکن است لازم باشد نمونه ادرار خود را در حضور یک پرستار یا تکنسین (یا در معرض دید دوربین آزمایشگاهی) ارائه دهید تا اطمینان حاصل شود که نمونه متعلق به شما است.
- برای نمونه خون: یک فلبوتومیست (کارشناس خون‌گیری) مقدار کمی خون از رگ دست یا بازوی شما جمع‌آوری می‌کند.
پس از جمع‌آوری نمونه، ارائه‌دهنده آن را برای تحلیل به بخش انالیز آزمایشگاه ارسال می‌کند.
تفسیر نتایج تست اعتیاد
درک نتایج تست اعتیاد نیازمند توجه به چند نکته مهم است. تفسیر این آزمایش بر اساس مثبت یا منفی نشان دادن کیت آزمایش اعتیاد انجام می‌شود. در ادامه مفهوم مثبت و منفی بودن تست و تفسیر هر دو حالت را شرح می‌دهیم.
تفسیر نتیجه مثبت تست اعتیاد
نتیجه مثبت در آزمایش اعتیاد به این معناست که در بازه زمانی مشخصی، مقدار قابل تشخیصی از یک ماده در بدن فرد وجود داشته است. نتیجه مثبت لزوما به این معنا نیست که فرد در حال حاضر تحت تاثیر ماده مخدر است یا علائم مسمومیت را تجربه می‌کند. همچنین، نتیجه مثبت به معنی وجود اختلال مصرف مواد نیز نیست.
معمولا نتایج مثبت در آزمایش اولیه باید با آزمایش‌های تاییدی بررسی شوند. آزمایش تاییدی از نوع متفاوتی از آزمایش مواد مخدر استفاده می‌کند که دقت نتایج را افزایش داده و خطر نتایج مثبت کاذب را کاهش می‌دهد (زمانی که فرد بدون مصرف مواد مخدر، نتیجه آزمایش او مثبت گزارش شود).
داروها و برخی مواد غذایی ممکن است نتایج مثبت کاذب ایجاد کنند. به عنوان مثال، مصرف دانه خشخاش می‌تواند منجر به نتیجه مثبت برای مواد افیونی شود و استفاده از داروی سرماخوردگی بدون نسخه ممکن است نتیجه مثبت برای PCP ایجاد کند.
تفسیر نتیجه منفی تست اعتیاد
نتیجه منفی در آزمایش اعتیاد نشان می‌دهد که ماده خاصی در نمونه قابل تشخیص نبوده است. این موضوع می‌تواند به دلیل پایین بودن سطح ماده یا عدم مصرف آن در بازه تشخیصی باشد. با این حال، نتیجه منفی به طور قطعی مصرف اخیر مواد یا وجود اختلال مصرف مواد را رد نمی‌کند!
دلایل نتایج منفی کاذب
نتایج منفی کاذب (زمانی که فرد با وجود مصرف مواد مخدر، نتیجه آزمایش او منفی گزارش می‌شود) ممکن است به دلایل زیر رخ دهد:
- جمع‌آوری یا آزمایش نادرست نمونه
- تلاش فرد برای جعل آزمایش (مانند استفاده از نمونه ادرار فرد دیگر)
- عدم شناسایی ماده خاص در آزمایش (برای مثال، آزمایش آمفتامین ممکن است تمام انواع آمفتامین‌ها را پوشش ندهد).
آزمایش اعتیاد در منزل و شرایط انجام این آزمایش در منزل
آزمایش اعتیاد در منزل یکی از خدمات بهداشتی است که به راحتی و با حفظ حریم خصوصی افراد انجام می‌شود. این آزمایش به شناسایی مصرف مواد مخدر مانند هروئین، کوکائین، ماری‌جوانا، شیشه و دیگر مواد اعتیادآور کمک می‌کند. برای انجام این آزمایش در منزل، متخصصان به محل مورد نظر مراجعه کرده و از روش‌های مختلفی مانند آزمایش ادرار، خون یا بزاق برای تشخیص مصرف مواد استفاده می‌کنند. فرایند نمونه‌گیری سریع و غیرتهاجمی است و پس از آن نمونه‌ها به آزمایشگاه‌های معتبر ارسال می‌شود تا نتایج دقیق‌تری به دست آید. شرایط انجام آزمایش اعتیاد در منزل شامل رعایت بهداشت کامل در حین نمونه‌گیری، محافظت از حریم خصوصی فرد و زمان‌بندی مناسب برای انجام آزمایش است. خدمات آزمایش در منزل مانند تهران لب این امکان را فراهم می‌آورد تا افراد بتوانند بدون نیاز به مراجعه به مراکز درمانی، آزمایش اعتیاد را در محیط خانه خود انجام دهند.
آیا تست‌های اعتیاد را بدون حضور متخصص می‌توان در خانه انجام داد؟
بله؛ برخی کیت‌ها به شما امکان می‌دهند نمونه ادرار را در خانه و به‌صورت خصوصی آزمایش کنید. برخی کیت‌ها نیز ممکن است از نمونه تنفس، بزاق یا مو استفاده کنند. دقت این محصولات متغیر است و معمولا حساسیت کمتری نسبت به آزمایش‌های رسمی انجام‌شده در آزمایشگاه‌ها دارند؛ به این معنا که ممکن است نتیجه آزمایش خانگی منفی باشد، اما همان نمونه در آزمایشگاه مثبت گزارش شود.
نکته: آکادمی اطفال آمریکا به والدین هشدار می‌دهد که از آزمایش اعتیاد فرزندان خود در خانه اجتناب کنند. مطالعات نشان داده‌اند که آزمایش‌های خانگی تاثیری در کاهش مصرف مواد مخدر ندارند. همچنین احتمال تفسیر نادرست نتایج در آزمایش‌های خانگی وجود دارد که می‌تواند به روابط والدین و فرزندان آسیب وارد کند.
برای درخواست هرگونه مشاوره ژنتیکی تلفنی و نمونه‌گیری در آزمایشگاه جهت انجام آزمایش اعتیاد، با تلفن 1650 آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک پزشکی تهران لب تماس بگیرید.
آنچه از مقاله «راهنمای کامل آزمایش اعتیاد + شرایط و نحوه انجام» آموختیم
آزمایش اعتیاد کاربردهای گسترده‌ای دارد و ممکن است برای برخی افراد تجربه‌ای استرس‌زا باشد. با این حال، نتایج این آزمایش‌ها توسط متخصصان با دقت تحلیل و تفسیر می‌شود. اگر در مورد فرایند آزمایش یا زمان دریافت نتایج سؤالی دارید، می‌توانید با کارشناسان ما در آزمایشگاه تهران لب مشورت کنید.
منبع:
