HGB در آزمایش خون یکی از مهمترین فاکتورهای آزمایش‌های دوره‌ای است که سطح هموگلوبین خون را اندازه‌گیری می‌کند. هموگلوبین یک پروتئین حیاتی در گلبول‌های قرمز خون است که نقش اصلی آن حمل اکسیژن از ریه‌ها به بافت‌های بدن و بازگرداندن دی‌اکسیدکربن از بافت‌ها به ریه‌هاست. تست هموگلوبین به طور گسترده‌ای برای تشخیص کم‌خونی (آنمی) استفاده می‌شود. کم‌خونی حالتی است که در آن سطح هموگلوبین خون از حد نرمال پایین‌تر می‌آید و ممکن است علائمی مانند خستگی، سرگیجه و ضعف ایجاد کند.
افراد مبتلا به کم‌خونی ممکن است در انجام فعالیت‌های روزانه خود احساس خستگی کنند و از توان کافی برخوردار نباشند. به همین دلیل، تفسیر آزمایش هموگلوبین خون در معاینات دوره‌ای بسیار حائز اهمیت است تا در صورت وجود کم‌خونی، اقدامات درمانی مناسب به‌موقع آغاز شود و از بروز مشکلات جدی‌تر جلوگیری به عمل آید. در ادامه در مورد آزمایش هموگلوبین و تفسیر آن بیشتر توضیح می‌دهیم.
آزمایش هموگلوبین خون چیست؟
آزمایش هموگلوبین خون برای اندازه‌گیری میزان هموگلوبین (Hemoglobin) در خون انجام می‌شود. هموگلوبین نوعی پروتئین است که جزء اصلی گلبول‌های قرمز خون (اریترسیت‌ها) را تشکیل می‌دهد. این پروتئین حاوی آهن است که به هموگلوبین اجازه می‌دهد به اکسیژن متصل شود. به این ترتیب، هموگلوبین گلبول‌های قرمز را قادر می‌سازد تا اکسیژن را از ریه‌ها به سایر بافت‌ها و اندام‌های بدن منتقل کنند.
سطح هموگلوبین در آزمایش خون اطلاعات مهمی در مورد سلامت گلبول‌های قرمز خون ارائه می‌دهد. آگاهی از سطح هموگلوبین می‌تواند به پزشکان کمک کند تا اختلالات خونی و برخی از شرایط پزشکی را تشخیص دهند. یکی از کاربردهای اصلی آزمایش هموگلوبین، تشخیص کم‌خونی یا آنمی است. کم‌خونی وضعیتی است که در آن میزان هموگلوبین یا تعداد گلبول‌های قرمز سالم به اندازه کافی نیست و این می‌تواند بر توانایی بدن در انتقال اکسیژن به سلول‌ها تأثیر بگذارد.
آزمایش هموگلوبین خون چرا انجام می‌شود؟
آزمایش هموگلوبین معمولا به عنوان بخشی از معاینه فیزیکی دوره‌ای توسط پزشک درخواست می‌شود. این آزمایش جزئی از آزمایش شمارش کامل خون (CBC) است که در آن تعداد گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید و پلاکت‌های موجود در نمونه خون بررسی می‌شود. این اطلاعات به پزشک کمک می‌کند تا وضعیت سلامت شما را ارزیابی کرده و برخی از شرایط و مشکلات خاص را شناسایی کند.
همچنین اگر علائمی داشته باشید که نشان‌دهنده مشکلاتی در سطح هموگلوبین باشد، پزشک ممکن است آزمایش هموگلوبین را تجویز کند. علائم ناشی از پایین بودن سطح هموگلوبین می‌تواند شامل خستگی، سرگیجه و ضعف باشد، در حالی که بالا بودن سطح هموگلوبین نیز می‌تواند به شرایط خاصی در بیمار مرتبط باشد.
علائم پایین بودن یا بالا بودن هموگلوبین خون چیست؟
هرگونه افزایش یا کاهش غیرطبیعی هموگلوبین خون می‌تواند علائم و عوارضی به همراه داشته باشد. اگر این علائم را داشته باشید که نشان‌دهنده مشکلاتی در سطح هموگلوبین باشد، پزشک ممکن است آزمایش هموگلوبین را تجویز کند. علائم ناشی از پایین بودن سطح هموگلوبین می‌تواند شامل خستگی، سرگیجه و ضعف باشد، در حالی که بالا بودن سطح هموگلوبین نیز می‌تواند به شرایط خاصی در بیمار مرتبط باشد. که در زیر به آن‌ها اشاره شده است.
علائم پایین بودن hgb در آزمایش خون (هموگلوبین پایین)
کاهش هموگلوبین یا کمبود گلبول‌های قرمز خون (RBC) می‌تواند موجب کمبود اکسیژن در بافت‌ها و اندام‌ها شود؛ که برای تولید انرژی و حفظ سلامت بدن ضروری است. علائم هموگلوبین پایین در حالت کلی عبارتند از:
- خستگی: احساس خستگی و کاهش انرژی در طول روز
- رنگ‌پریدگی پوست: پوست ممکن است کمرنگ‌تر از حالت عادی به نظر برسد.
- ضعف: احساس ضعف و کاهش توانایی بدن برای انجام فعالیت‌ها
- سرگیجه: ممکن است دچار گیجی یا عدم تعادل شوید.
- تنگی نفس: به خصوص در هنگام فعالیت‌های بدنی، احساس کمبود نفس کنید.
- دست‌ها و پاهای سرد: ممکن است انتهای اندام‌ها سردتر از حالت عادی باشد.
علائم بالا بودن hgb در آزمایش خون (هموگلوبین بالا)
افزایش هموگلوبین یا افزایش بیش از حد گلبول‌های قرمز خون می‌تواند باعث غلیظ شدن خون و کاهش سرعت جریان آن شود. غلظت خون بالا جریان سریع آن را مختل می‌کند و مانع از تأمین کافی اکسیژن به اندام‌های بدن می‌شود. علائم هموگلوبین بالا شامل موارد زیر است:
- سردرد: ممکن است دچار سردردهای مداوم یا شدید شوید.
- تاری یا دو بینی: مشکلات بینایی مانند تاری یا دو بینی رخ می‌دهد.
- سرگیجه: احتمال احساس گیجی و عدم تعادل وجود دارد.
- خارش پوست: ممکن است پوست به‌ویژه پس از استحمام خارش داشته باشد.
- لخته‌های خونی: احتمال ایجاد لخته‌های خونی بیشتر می‌شود.
چگونه برای آزمایش هموگلوبین آماده شویم؟
آزمایش هموگلوبین به آمادگی خاصی نیاز ندارد و معمولا در عرض چند دقیقه انجام می‌شود. شما می‌توانید این آزمایش را در آزمایشگاه تهران لب در سریع‌ترین زمان ممکن انجام دهید و نتیجه را با بالاترین دقت دریافت نمایید.
در برخی موارد، آزمایش هموگلوبین به همراه سایر آزمایش‌های خونی انجام می‌شود که ممکن است نیاز به ناشتا بودن (عدم مصرف غذا و نوشیدنی) برای مدت معینی قبل از آزمایش داشته باشد. دستورالعمل‌های پزشک خود را دنبال کنید تا برای آزمایش به درستی آماده باشید.
آزمایش هموگلوبین چگونه انجام می‌شود؟
پرسنل آزمایشگاهی نمونه خون شما را از بازو یا دست شما می‌گیرد. گاهی نیز نمونه‌گیری از طریق سوراخ‌کردن نوک انگشت انجام می‌شود. در نوزادان، نمونه‌گیری معمولا با استفاده از سوزن مخصوصی که به پاشنه پا زده می‌شود، انجام می‌گردد.
ابتدا محل نمونه‌گیری با الکل تمیز می‌شود. سپس مسئول خون‌گیری یک نوار الاستیکی به دور بازو می‌بندد و از شما می‌خواهد که مشت خود را فشار دهید تا جریان خون روان‌تر شود. پس از آن، یک سوزن کوچک به داخل ورید وارد می‌کند. در این لحظه ممکن است کمی احساس سوزش کنید. خون از طریق سوزن به داخل یک ویال جمع‌آوری می‌شود و در نهایت ویال برای تجزیه و تحلیل به بخش آنالیز آزمایشگاه ارسال می‌شود.
خطرات آزمایش هموگلوبین چیست؟
آزمایش خون به طور کلی خطر خاصی ندارد. ممکن است هنگام خون‌گیری کمی احساس درد کنید و محل خون‌گیری برای چند روز کبود یا متورم به نظر برسد که این علائم معمولا خود به خود از بین می‌روند.
تفسیر نتایج آزمایش هموگلوبین خون
آزمایش هموگلوبین می‌تواند نشان دهد که آیا سطح هموگلوبین شما پایین‌تر از حد طبیعی است (مانند شرایط کم‌خونی) یا بالاتر از حد معمول. این آزمایش همچنین می‌تواند شدت شرایط شما را نشان دهد، اما نمی‌تواند علت دقیق ناهنجاری در سطح هموگلوبین را مشخص کند. پزشک شما، با در نظر گرفتن نتایج هموگلوبین و سایر آزمایش‌ها، تشخیص دقیق‌تری ارائه خواهد داد.
سطح نرمال هموگلوبین چقدر است؟
محدوده نرمال سطح هموگلوبین در بزرگسالان بین ۱۲ تا ۱۷.۴ گرم در دسی‌لیتر خون است. البته این محدوده بسته به عواملی مانند سن، نژاد و جنسیت ممکن است متفاوت باشد. محدوده نرمال هموگلوبین در جدول زیر بر اساس سن و جنسیت نشان داده شده است:
| حنسیت و سن | محدوده نرمال هموگلوبین در خون |
| نوزاد (تولد تا 2 ملاهگی) | 14-24 گرم در دسی‌لیتر (gr/dl) |
| نوزاد (2 تا 12 ماهگی) | 9.5-13 گرم در دسی‌لیتر (gr/dl) |
| مرد بالغ | 14-18 گرم در دسی‌لیتر (gr/dl) |
| زن بالغ | 12-16 گرم در دسی‌لیتر (gr/dl) |
عوامل مربوط به سبک زندگی و محیط نیز می‌توانند بر سطح هموگلوبین تأثیر بگذارند و باعث ناهنجاری شوند. مهمترین عوامل تاثیرگذار بر میزان hgb در خون عبارتند از:
- ارتفاع از سطح دریا: زندگی در ارتفاعات ممکن است سطح هموگلوبین را بالا ببرد.
- رژیم غذایی: تغذیه می‌تواند بر سطح هموگلوبین تاثیرگذار باشد.
- ورزش یا فعالیت بدنی: تمرینات بدنی منظم می‌تواند سطح هموگلوبین را تغییر دهد.
- داروهایی که مصرف می‌کنید: برخی داروها نیز می‌توانند سطح هموگلوبین را افزایش یا کاهش دهند.
نکته: برای تفسیر دقیق نتایج و تشخیص صحیح، مشورت با پزشک ضروری است.
پایین بودن آزمایش هموگلوبین به چه معناست؟
سطح پایین‌تر از حد طبیعی هموگلوبین، یا همان کم‌خونی، ممکن است نشانه‌ای باشد که بدن شما به اندازه کافی گلبول قرمز تولید نمی‌کند. همچنین ممکن است نشان‌دهنده این باشد که گلبول‌های قرمز خون سریع‌تر از سرعت تولید آن‌ها از بین می‌روند که به این حالت کم‌خونی همولیتیک می‌گویند.
از دست دادن مزمن (طولانی‌مدت) خون نیز می‌تواند منجر به کاهش سطح هموگلوبین شود و یکی از شایع‌ترین علل کم‌خونی است. سطح پایین هموگلوبین می‌تواند نشانه‌ای از موارد زیر باشد:
- کمبود آهن: آهن یک عنصر ضروری برای تولید هموگلوبین است.
- کمبود مواد مغذی: مانند ویتامین B12 یا اسید فولیک
- سرطان‌هایی که بر خون یا مغز استخوان تأثیر می‌گذارند: مانند لوسمی
- تالاسمی: یک اختلال ژنتیکی که بر تولید هموگلوبین تأثیر می‌گذارد.
- بیماری‌های کلیوی: که می‌تواند تولید گلبول‌های قرمز را کاهش دهد.
- بیماری‌های کبدی: کبد در پردازش مواد مورد نیاز خون نقش دارد.
- بیماری سلول داسی شکل: نوعی کم‌خونی ژنتیکی که شکل گلبول‌های قرمز را تغییر می‌دهد.
- بیماری‌های خودایمنی: که ممکن است به گلبول‌های قرمز حمله کنند.
- خونریزی: ناشی از جراحی، جراحت، قاعدگی یا خونریزی دستگاه گوارش
اگر سطح هموگلوبین شما پایین باشد، پزشک می‌تواند با بررسی علل احتمالی و انجام آزمایش‌های تکمیلی، علت اصلی را شناسایی کرده و درمان مناسب را پیشنهاد دهد.
بالا بودن آزمایش هموگلوبین به چه معناست؟
برخی شرایط باعث افزایش تعداد گلبول‌های قرمز در خون می‌شوند و به همین دلیل سطح هموگلوبین بالا می‌رود. اگر بدن دچار کم‌آبی شود، سطح هموگلوبین نیز ممکن است بالا برود، زیرا تعداد گلبول‌های قرمز نسبت به حجم کلی خون افزایش می‌یابد. سطح بالای هموگلوبین می‌تواند نشان‌دهنده موارد زیر باشد:
- پلی‌سایتمی ورا: یک اختلال نادر که در آن مغز استخوان تعداد بیش از حد گلبول‌های قرمز تولید می‌کند.
- نقایص مادرزادی قلب: برخی از مشکلات قلبی مادرزادی باعث افزایش سطح هموگلوبین می‌شوند.
- برخی بیماری‌های کلیوی: از جمله سرطان کلیه، که می‌تواند تولید گلبول‌های قرمز را افزایش دهد.
- بیماری‌های ریوی: مانند بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD) و فیبروز ریوی، که ممکن است به دلیل کاهش اکسیژن خون، بدن را به تولید بیشتر گلبول‌های قرمز تحریک کنند.
اگر سطح هموگلوبین شما بالا باشد، پزشک شما ممکن است برای شناسایی علت زمینه‌ای و انتخاب درمان مناسب آزمایش‌های بیشتری را توصیه کند.
انجام آزمایش هموگلوبین خون در منزل و شرایط آن
آزمایش هموگلوبین خون یکی از آزمایش‌های مهم برای ارزیابی سطح پروتئین حمل‌کننده اکسیژن در گلبول‌های قرمز خون است که به تشخیص مشکلاتی مانند کم‌خونی یا پلی‌سیتمی کمک می‌کند. این آزمایش در منزل با استفاده از دستگاه‌های خانگی یا کیت‌های مخصوص خون‌گیری امکان‌پذیر است. برای انجام این آزمایش، چند قطره خون از نوک انگشت گرفته شده و به کمک دستگاه تحلیل می‌شود یا نمونه برای بررسی به آزمایشگاه ارسال می‌شود. رعایت بهداشت، استفاده از تجهیزات استریل و پیروی دقیق از دستورالعمل‌های کیت، برای دقت نتایج ضروری است. بهتر است فرد پیش از آزمایش از مصرف غذاهای خاص یا فعالیت‌هایی که ممکن است بر نتایج تأثیر بگذارند، اجتناب کند. نتایج این آزمایش باید توسط پزشک تفسیر شود تا در صورت وجود مشکلات احتمالی، راهکارهای درمانی مناسب ارائه گردد.
برای درخواست هرگونه مشاوره ژنتیکی تلفنی و نمونه‌گیری در آزمایشگاه جهت انجام آزمایش هموگلوبین خون، با تلفن 1650 آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک پزشکی تهران لب تماس بگیرید.
آنچه از مقاله «Hgb در آزمایش خون چیست؟ + تفسیر آزمایش هموگلوبین خون» آموختیم
آزمایش هموگلوبین (hgb) یک روش ساده و سریع است که اطلاعات مهمی درباره وضعیت سلامتی شما ارائه می‌دهد. این آزمایش، یکی از عوامل کلیدی در ارزیابی عملکرد گلبول‌های قرمز و حفظ سلامت بدن شماست. سطح هموگلوبین می‌تواند در شناسایی مشکلات خونی مانند کم‌خونی یا غلظت بالای خون مفید باشد و به پزشک کمک کند تا برنامه درمانی مناسب برای شما تنظیم کند. در صورتی که نتیجه آزمایش شما بالاتر یا پایین‌تر از حد نرمال باشد، بهتر است با پزشک خود در مورد معنای نتایج و اقداماتی که باید انجام دهید، مشورت کنید.
منبع:
https://my.clevelandclinic.org/health/diagnostics/17790-hemoglobin-test
