بیماری همولیتیک نوزاد (Hemolytic disease of the newborn) که به آن اریتروبلاستوز جنینی نیز می‌گویند، یک بیماری خودایمنی است که در اثر ناسازگاری خونی بین مادر و نوزاد در افراد دارای گروه خونی A ،B ،O یا AB ایجاد می‌شود. بیماری همولیتیک زمانی در نوزاد رخ می‌دهد که ناسازگاری Rh یا ABO وجود داشته باشد، به این معنی که یک زن Rh منفی یا گروه O، باردار نوزادی Rh مثبت یا گروه A یا B باشد. همانطور که از نامش پیداست، بیماری همولیتیک نوزاد از دوران بارداری شروع می‌شود.
برای درخواست هرگونه مشاوره، انجام آزمایش تشخیص همولیتیک نوزادان و ثبت درخواست تلفنی نمونه‌گیری (در آزمایشگاه، منزل، محل کار)
با تلفن 1650 برای استان تهران و تلفن 88709970-021 برای دیگر استان‌ها
با آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک پزشکی تهران لب تماس بگیرید.
علل بیماری همولیتیک نوزاد چیست؟
در صورت Rh منفی بودن مادر، سیستم ایمنی او ممکن است خون Rh مثبت نوزاد را به عنوان “خون بیگانه” شناسایی کند و آنتی بادی‌های ضد Rh را برای حمله به گلبول‌های قرمز جنین تولید کند. این فرآیند حساسیت نامیده می‌شود. در بیماری همولیتیک نوزاد، آنتی بادی‌های ضد Rh از جفت عبور می‌کنند و گلبول‌های قرمز نوزاد را از بین می‌برند.
نوع دیگری از ناسازگاری خونی می‌تواند باعث بیماری همولیتیک خفیف‌تری در نوزادان شود. این نوع شامل ناسازگاری گروه خونی که مادر گروه خونی O بوده و جنین گروه خونی A یا B دارد، می‌شود. در این حالت، مادر آنتی بادی‌های ضد A یا ضد B تولید می‌کند که می‌تواند از جفت عبور کند و به گلبول‌های قرمز بچسبد و آنها را از بین ببرد.
علائم بیماری همولیتیک نوزاد
علائمی‌که ممکن است بعد از زایمان در نوزاد مبتلاء به بیماری همولیتیک نوزاد مشاهده شود شامل موارد زیر است:
- رنگ پریدگی: کمبود هموگلوبین در گلبول‌های قرمز باعث می‌شود پوست نوزاد رنگ پریده به نظر برسد.
- زردی (یا یرقان): تخریب سریع گلبول‌های قرمز منجر به افزایش بیلی روبین، تولید بیش از حد بیلی روبین و در نتیجه یرقان می‌شود.
- کم خونی شدید
- تورم به دلیل کم خونی
- افزایش غیرطبیعی اندازه کبد و طحال
- تجمع مایع در بدن که این شدیدترین علامت است که می‌توان با سونوگرافی در دوران بارداری تشخیص داد.
- کم خونی و هیپربیلی روبینمی در بیماری همولیتیک نوزاد
نشانه‌های نوزادان مبتلاء به بیماری همولیتیک
قبل از هر گونه نشانه‌ای، پزشک باید تشخیص را انجام دهد. این کار بر اساس آزمایش خون مادر در اولین ویزیت قبل از زایمان برای تعیین Rh مثبت یا منفی بودن او انجام می‌شود. اگر خون مادر Rh منفی باشد و دارای آنتی بادی‌های ضد Rh یا سایر آنتی بادی‌هایی باشد که می‌تواند باعث بیماری همولیتیک نوزاد شود؛ پدر نیز باید آزمایش خون بدهد.
اگر خون پدر مثبت باشد، خطر حساسیت وجود دارد؛ زیرا نوزاد نیز ممکن است Rh مثبت باشد. در این صورت، Rh نوزاد با آزمایش خون مادر تعیین می‌شود. مادر باردار مراقبت‌ها و معاینات تخصصی را با آزمایش خون منظم در طول بارداری دریافت می‌کند. این امر در درجه اول برای بررسی ظاهر یا تکامل آنتی بادی‌های ضد Rh است.
اگر هیچ آنتی بادی یافت نشود، هیچ آزمایش اضافی انجام نمی‌شود. اگر آنتی بادی‌ها شناسایی شوند، مادر باید در دوران بارداری آزمایشات خون خاصی را انجام دهد. پس از تولد نوزاد، نوزاد نیز باید آزمایش خون بعد از زایمان را انجام دهد.
در شدیدترین موارد، بیماری همولیتیک نوزاد پس از زایمان می‌تواند منجر به سطح بالای بیلی‌روبین و در نتیجه یرقان شدید در نوزاد شود. همچنین می‌تواند منجر به کم خونی شدید گردد. مطمئن باشید این عوارض فقط در موارد بسیار کمی رخ می‌دهد؛ زیرا این بیماری و مدیریت آن به خوبی کشف شده است. علاوه بر این اگر بیماری همولیتیک نوزاد رخ دهد، احتمال اینکه نوزاد شما دچار هیچ عارضه جدی نشود بسیار زیاد است.
نکته: آزمایش سل فری (تست NIPT) با تحلیل DNA جنین در خون مادر، می‌تواند ناهنجاری‌های کروموزومی جنین را با دقت بسیار بالا شناسایی کند. تست سل فری را به راحتی می‌توان در آزمایشگاه انجام داد.
درمان بیماری همولیتیک نوزاد
در صورت تولید آنتی بادی‌های ضد Rh و پاسخ ایمنی مادر، ممکن است تزریق خون به جنین انجام شود. این کار گلبول‌های قرمز جدیدی را به نوزاد می‌رساند. اگر نوزاد به درمان به خوبی پاسخ ندهد، تیم پزشکی شما ممکن است تصمیم به زایمان زودرس برای جلوگیری از ادامه حمله به گلبول‌های قرمز نوزاد شما بگیرد. در هر صورت، نوزاد تکمیل نشده می‌تواند در صورت نیاز به دریافت خون ادامه دهد.
پس از زایمان، ممکن است برای درمان یرقان احتمالی، فتوتراپی روی نوزاد انجام شود. نوزاد یک ماسک پارچه‌ای برای محافظت از چشمانش می‌پوشد و تحت تابش نور آبی قرار می‌گیرد. این تکنیک برای از بین بردن بیلی‌روبین طراحی شده است. بیلی‌روبین محصول تجزیه گلبول‌های قرمز است.
هنگامی‌که گلبول‌های قرمز از بین می‌روند، سطح آن افزایش می‌یابد. زمانی که به مقدار قابل توجهی در خون گردش کرد به پوست و سفیدی چشم‌ها رنگ زردی می‌دهد که به آن یرقان می‌گویند. چندین جلسه فتوتراپی چند ساعته مورد نیاز است. این احتمالاً به معنای بستری شدن نوزاد شما برای چند روز برای نظارت و اطمینان از بهبودی او می‌باشد.
آیا می‌توان از بیماری همولیتیک نوزاد پیشگیری کرد؟
در صورت حادث شدن بیماری همولیتیک نوزاد، هیچ پیشگیری توصیه نمی‌شود. با این حال در صورت ناسازگاری Rh، با استفاده از ایمن سازی، پیشگیری از بیماری همولیتیک انجام می‌شود. این کار شامل تزریق ایمونوگلوبین در حدود 28 هفته بارداری و سپس در عرض سه روز پس از زایمان است. ایمونوگلوبین‌ها آنتی بادی‌هایی هستند که از سیستم ایمنی مادر در برابر تولید آنتی بادی‌های ضد Rh جلوگیری می‌کنند.
آنها گلبول‌های قرمز نوزاد را که در جریان خون مادر وجود دارد از بین می‌برند تا سیستم ایمنی مادر آنها را به عنوان یک تهدید درک نکند. به طور معمول این درمان با ایمونوگلوبین برای جلوگیری از بیماری همولیتیک نوزاد کافی است. زنان Rh منفی همچنین پس از اقداماتی مانند آمنیوسنتز (نمونه برداری از مایع آمنیوتیک) یا خونریزی واژینال در دوران بارداری، تزریق ایمونوگلوبین دریافت می‌کنند.
برای درخواست هرگونه مشاوره، انجام آزمایش و ثبت درخواست تلفنی نمونه‌گیری (در آزمایشگاه، منزل، محل کار)
با تلفن 1650 برای استان تهران و تلفن 88709970-021 برای دیگر استان‌ها
با آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک پزشکی تهران لب تماس بگیرید.
آنچه در مقاله بیماری همولیتیک نوزادان آموختیم
بیماری همولیتیک نوزاد (HDN) مربوط به کم خونی همولیتیک نوزادی است که به ناسازگاری ایمونولوژیک بین گروه‌های خون مربوطه مادر و جنین مرتبط است. بیماری همولیتیک نوزاد می‌تواند عواقب قابل توجهی برای رشد نوزاد داشته باشد. به طور کلی، این بیماری قبل از تولد تشخیص داده می‌شود و درمان به سرعت برای جلوگیری از هر گونه عوارضی آغاز می‌شود. با این حال ما همچنان به شما توصیه می‌کنیم که در صورت مشاهده هر گونه علائم غیر طبیعی در نوزاد خود، مراقب باشید و با متخصص زنان خود مشورت کنید.
- منابع:
