بیماری ویروس ماربورگ یک بیماری نادر اما جدی و اغلب کشنده است که معمولا در برخی مناطق آفریقا شیوع می‌یابد. این بیماری از طریق تماس مستقیم با مایعات بدن افراد یا حیوانات آلوده، به‌ویژه خفاش‌ها، منتقل می‌شود. اگرچه این بیماری کمتر شناخته شده است، اما شدت علائم و میزان مرگ‌ومیر آن نیازمند آگاهی و اقدام سریع است.
علائم اولیه این بیماری شامل تب، سردرد، راش پوستی، حالت تهوع و استفراغ است. در موارد پیشرفته‌تر، خونریزی داخلی و خارجی و سردرگمی ذهنی مشاهده می‌شود که نشان‌دهنده وضعیت بحرانی بیمار است. افرادی که در معرض ویروس ماربورگ قرار گرفته‌اند یا علائم مشابهی را تجربه می‌کنند، باید به سرعت به مراکز درمانی مراجعه کنند. در این مقاله از تهران لب، به بررسی جامع این بیماری، راه‌های انتقال، علائم، اقدامات پیشگیرانه و اهمیت مراقبت‌های بهداشتی در مواجهه با این ویروس می‌پردازیم.
بیماری تب خونریزی دهنده ماربورگ
بیماری ویروس ماربورگ (MVD) یک بیماری جدی است که گاهی اوقات منجر به شیوع در کشورهای آفریقایی می‌شود. علائم اولیه این بیماری مشابه آنفولانزا است اما می‌تواند به علائمی مانند استفراغ شدید، خونریزی و مشکلات عصبی (مربوط به مغز و اعصاب) پیشرفت کند. شیوع این بیماری معمولا با انتقال از خفاش‌ها یا پستانداران اولیه (مانند میمون‌ها) به انسان آغاز می‌شود. پس از آن، ویروس می‌تواند از طریق تماس انسان با انسان گسترش یافته و باعث شیوع بیماری شود.
ماربورگ یک تب ویروسی خونریزی‌دهنده است؛ به این معنا که این ویروس به رگ‌های خونی آسیب می‌رساند و باعث خونریزی می‌شود. این بیماری از همان خانواده ویروس‌هایی است که بیماری ابولا را نیز ایجاد می‌کنند.
تاریخچه شیوع ویروس ماربورگ
جدیدترین شیوع‌های ویروس ماربورگ در سال ۲۰۲۳ رخ داده است. اولین مورد در فوریه ۲۰۲۳ در گینه استوایی با ۱۶ مورد تاییدشده و ۱۲ مورد مرگ گزارش شد. دومین شیوع که با مورد اول ارتباطی نداشت، در مارس ۲۰۲۳ در تانزانیا رخ داد که شامل هشت مورد تاییدشده و پنج مورد مرگ بود.
شیوع‌های بزرگ دیگر ویروس ماربورگ شامل موارد زیر می‌شود:
- اوگاندا در سال ۲۰۱۲: ۱۵ نفر مبتلا شدند که چهار نفر جان باختند.
- آنگولا از ۲۰۰۴ تا ۲۰۰۵: ۲۵۲ نفر مبتلا شدند و ۲۲۷ نفر جان خود را از دست دادند.
- جمهوری دموکراتیک کنگو (DRC) از ۱۹۹۸ تا ۲۰۰۰: بیشتر موارد این شیوع در میان کارگران معدن و خانواده‌های آن‌ها بود. ۱۵۴ نفر مبتلا شدند و ۱۲۸ نفر فوت کردند.
- آلمان و یوگسلاوی در سال ۱۹۶۷: در سال ۱۹۶۷، دو شیوع همزمان در اروپا رخ داد. هر دو شیوع در میان کارگرانی بود که با میمون‌های سبز آفریقایی از اوگاندا کار می‌کردند. ۳۱ نفر مبتلا شدند و هفت نفر جان باختند.
میزان شیوع ویروس ماربورگ چقدر است؟
بیماری ویروس ماربورگ نادر است اما گاهی اوقات در مناطق خاصی از آفریقا شیوع پیدا می‌کند. در طول این شیوع‌ها، تعداد مبتلایان می‌تواند از چند نفر تا صدها نفر در یک بازه زمانی کوتاه متغیر باشد.
علائم بیماری ویروس ماربورگ
علائم بیماری ویروس ماربورگ در دو مرحله بروز می‌کنند. مرحله اول علائم بین پنج تا هفت روز طول می‌کشد و شامل موارد زیر است:
- تب
- لرز
- سردرد شدید
- سرفه
- درد عضلانی یا مفصلی
- گلودرد
- بثورات پوستی (این بثورات ممکن است به‌صورت برجسته یا مسطح ظاهر شوند، که به آن “ماکولوپاپولار” گفته می‌شود)
در این مرحله ممکن است حال شما برای یک یا دو روز کمی بهتر شود، اما پس از آن علائم اضافی ظاهر می‌شوند. مرحله دوم علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- درد شکمی یا قفسه سینه
- استفراغ
- اسهال
- سرگیجه
- کاهش وزن غیرمنتظره
- وجود خون در مدفوع یا استفراغ
- خونریزی از بینی، دهان، چشم‌ها یا واژن
- سردرگمی ذهنی
در صورت بروز این علائم، فورا به پزشک مراجعه کنید.
علت بیماری ویروس ماربورگ چیست؟
دو ویروس مرتبط به نام‌های ویروس ماربورگ (MARV) ویروس راون (RAVV) عامل بیماری ویروس ماربورگ (MVD) هستند. این ویروس‌ها همچنین با ویروسی که بیماری ابولا را ایجاد می‌کند، مرتبط هستند. بیماری ویروس ماربورگ یک تب ویروسی خونریزی‌دهنده است که می‌تواند به رگ‌های خونی آسیب رسانده و باعث خونریزی شدید شود.
بیماری ویروس ماربورگ چگونه منتقل می‌شود؟
ویروس ماربورگ از طریق تماس با مایعات بدن انسان‌ها یا حیوانات آلوده منتقل می‌شود. مایعات بدن شامل موارد زیر هستند:
- خون
- ادرار
- مدفوع
- بزاق
- شیر مادر
- مایع منی
- ترشحات واژن
همچنین، این امکان وجود دارد که افراد از طریق سطوح، اشیا یا تجهیزات پزشکی آلوده به ویروس نیز به این بیماری مبتلا شوند.
چگونه انسان‌ها به ویروس ماربورگ مبتلا می‌شوند؟
کارشناسان بر این باورند که خفاش‌های میوه‌خوار مصری معمولا ناقل ویروس‌های MARV و RAVV هستند. انسان‌ها معمولا از طریق تماس با مایعات بدن یا بافت‌های خفاش‌ها یا پستانداران غیرانسانی آلوده، مانند میمون‌ها، به این ویروس مبتلا می‌شوند. پس از آن، ویروس می‌تواند به دیگر انسان‌ها منتقل شود؛ معمولا به اعضای نزدیک خانواده یا کادر درمانی که از بیمار مراقبت می‌کنند.
شما در معرض خطر ابتلا به بیماری ویروس ماربورگ هستید اگر:
- با حیواناتی که می‌توانند ناقل ویروس باشند کار می‌کنید.
- در معادن، غارها یا محیط‌هایی که خفاش‌های میوه‌خوار در آن زندگی می‌کنند فعالیت دارید.
- در تماس نزدیک با فرد آلوده هستید یا از او مراقبت می‌کنید.
تشخیص و درمان بیماری ویروس ماربورگ
تشخیص این بیماری می‌تواند دشوار باشد زیرا علائم آن شبیه به سایر بیماری‌ها، مانند تب زرد، مالاریا و تب حصبه است. حتما اطلاعاتی درباره سفرهای اخیر خود یا هر روش دیگری که ممکن است از طریق آن در معرض ویروس ماربورگ قرار گرفته باشید، با پزشک خود در میان بگذارید.
به طور کلی آزمایش‌های مورد نیاز برای تشخیص بیماری ویروس ماربورگ شامل موارد زیر هستند:
- آزمایش PCR (واکنش زنجیره‌ای پلیمراز): این آزمایش حساس‌ترین روش برای تشخیص ویروس ماربورگ است. با استفاده از PCR، DNA ویروس از نمونه‌های خون، بزاق یا سایر مایعات بدن شناسایی می‌شود.
- آزمایش آنتی‌بادی‌های اختصاصی: برای شناسایی واکنش‌های ایمنی بدن به ویروس ماربورگ، آزمایش‌های سرولوژی به کمک آنتی‌بادی‌ها انجام می‌شود. این روش می‌تواند به تشخیص عفونت‌های گذشته کمک کند.
- کشت ویروس: این روش که در شرایط خاص و با تجهیزات ایمنی بالا انجام می‌شود، می‌تواند برای شناسایی ویروس در نمونه‌های خون یا سایر مایعات بدن مورد استفاده قرار گیرد، اگرچه این روش زمان‌بر است و به دلیل خطرناک بودن ویروس، محدودیت‌های زیادی دارد.
- آزمایش آنتی‌ژن: این آزمایش برای شناسایی پروتئین‌های ویروسی در نمونه‌های بدن استفاده می‌شود و ممکن است به سرعت نتایج را نشان دهد.
- آزمایش خون: مانند شمارش سلول‌های خونی، اندازه‌گیری سطح الکترولیت‌ها و بررسی عملکرد کبد و کلیه، که ممکن است تغییرات غیرمعمولی را در اثر عفونت نشان دهد.
بیماری ویروس ماربورگ چگونه درمان می‌شود؟
برای بیماری ویروس ماربورگ درمان یا داروی خاصی وجود ندارد. پزشکان تلاش می‌کنند علائم شما را مدیریت کرده، عوارض را درمان کنند و وضعیت شما را پایدار نگه دارند. ممکن است درمان‌های زیر برای این بیماری ارائه شود:
- اکسیژن‌رسانی
- مایعات وریدی (تزریق سرم)
- درمان‌های خاص برای علائم، مانند داروهای مسکن
آیا می‌توان از بیماری ویروس ماربورگ پیشگیری کرد؟
سازمان‌های بهداشت عمومی با نظارت بر موارد جدید و اتخاذ تدابیر لازم برای ایمن نگه داشتن کادر درمان هنگام مراقبت از بیماران مبتلا به ویروس ماربورگ، تلاش می‌کنند تا شیوع ویروس ماربورگ را کنترل کنند. اقداماتی که می‌توانید انجام دهید شامل موارد زیر است:
- هنگام مراقبت از فرد مبتلا به MVD، از تجهیزات حفاظتی مانند ماسک، عینک، پیش‌بند و دستکش استفاده کنید. از تماس با مایعات بدن آن‌ها خودداری کرده و حتی در صورت استفاده از دستکش، پس از تماس دست‌های خود را بشویید.
- تا زمانی که آزمایش‌ها تایید نکنند که ویروس در مایع منی شما یا شریک جنسی‌تان، در صورت ابتلا به ویروس، وجود ندارد از کاندوم استفاده کنید یا رابطه جنسی نداشته باشید. حتی اگر احساس بهبودی دارید، ویروس می‌تواند برای مدت طولانی در مایع منی باقی بماند. شواهدی وجود ندارد که ویروس به همین مدت در ترشحات واژن نیز مسری باشد.
- از تماس با هر چیزی که ممکن است با مایعات بدن آلوده تماس داشته باشد خودداری کنید. از لمس مایع منی تا زمانی که آزمایش‌ها وجود ویروس را رد نکرده‌اند، اجتناب کنید.
- از تماس با بدن فردی که بر اثر ویروس ماربورگ فوت کرده است خودداری کنید. اگر مجبور به این کار هستید، حتما از تجهیزات حفاظتی استفاده کنید. این شامل مراسم‌های تشییع جنازه نیز می‌شود.
- از تماس با خفاش‌های میوه‌خوار و پستانداران غیرانسانی (مانند میمون‌ها) و محیط زندگی آن‌ها، مانند غارها و معادن، اجتناب کنید.
- از خوردن گوشت حیوانات وحشی (بوش‌میت) پرهیز کنید.
- اگر اخیرا از سفری به منطقه‌ای که شیوع ویروس ماربورگ در آن گزارش شده بازگشته‌اید، به مدت ۲۱ روز علائم خود را زیر نظر بگیرید. در صورت بروز علائم فورا به پزشک مراجعه کنید.
- اگر احتمال می‌دهید که به ویروس ماربورگ مبتلا شده‌اید، خود را از دیگران جدا کنید.
اگر به بیماری ویروس ماربورگ مبتلا شویم چه باید کرد؟
اگر به بیماری ویروس ماربورگ مبتلا شوید، باید از بودن در کنار دیگران خودداری کنید. پزشکان و افرادی که از شما مراقبت می‌کنند باید اقدامات ویژه‌ای را رعایت کنند. این اقدامات شامل استفاده از تجهیزات حفاظتی و لباس مناسب (مانند ماسک، دستکش، عینک و پیش‌بند) و جداسازی شما از سایر افراد است. شما نیاز به نظارت دقیق برای پیشگیری از عوارض تهدیدکننده زندگی خواهید داشت.
حتی پس از بهبودی، ممکن است آثار بلندمدتی از بیماری باقی بماند. این آثار شامل موارد زیر است:
- مشکلات حافظه و تفکر
- پوسته‌پوسته شدن پوست
- خستگی
- درد عضلانی
- ریزش مو
ویروس همچنین می‌تواند پس از بهبودی شما برای مدت طولانی در مایع منی باقی بماند. برای محافظت از شریک جنسی خود در برابر عفونت، هنگام رابطه جنسی از کاندوم استفاده کنید. از پزشک خود درباره آزمایش‌ها بپرسید تا بدانید چه زمانی دیگر مسری نخواهید بود.
آیا امکان بقا از ویروس ماربورگ وجود دارد؟
ویروس ماربورگ معمولا کشنده است، اما افرادی هم بوده‌اند که جان سالم به در برده‌اند. نرخ مرگ‌ومیر متوسط در مورد این بیماری حدود ۸۰ درصد است. این نرخ در دوران شیوع متفاوت بوده و از ۲۳٪ تا ۹۰٪ متغیر است.
آزمایش خون برای تشخیص بیماری ویروس ماربورگ (MVD) در منزل و شرایط انجام این آزمایش در منزل
آزمایش خون برای تشخیص بیماری ویروس ماربورگ (MVD) به دلیل خطرات بالای این ویروس و نیاز به شرایط ایمنی خاص، در منزل قابل انجام نیست. تشخیص این بیماری نیازمند انجام آزمایش‌های پیشرفته مانند PCR و آزمایش‌های سرولوژیک است که باید در آزمایشگاه‌های تخصصی و تحت نظارت دقیق انجام شوند. برای جلوگیری از انتقال ویروس و حفظ ایمنی، نمونه‌گیری خون باید توسط کادر پزشکی ماهر و در محیط‌های کاملاً کنترل‌شده انجام گیرد. در نتیجه، برای تشخیص ویروس ماربورگ، مراجعه به مراکز درمانی و آزمایشگاه‌های مجهز ضروری است.
برای درخواست هرگونه مشاوره ژنتیکی تلفنی و نمونه‌گیری در آزمایشگاه جهت انجام آزمایش تشخیص بیماری ویروسی ماربورگ، با تلفن 1650 آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک پزشکی تهران لب تماس بگیرید.
آنچه از مقاله «بیماری ویروس ماربورگ (MVD) چیست؟» آموختیم
ویروس ماربورگ یک بیماری نادر اما کشنده است که می‌تواند نگرانی‌هایی ایجاد کند؛ به ویژه وقتی درباره شیوع‌های آن می‌شنویم و این سوال پیش می‌آید که آیا ممکن است شما نیز در معرض خطر قرار بگیرید. اگر احتمال مواجهه با ویروس ماربورگ وجود داشته باشد، می‌توانید با رعایت اقدامات پیشگیرانه از خود محافظت کنید و از گسترش ویروس جلوگیری کنید. در صورتی که فکر می‌کنید در معرض ویروس قرار گرفته‌اید، مراقب وضعیت سلامت خود باشید و در صورت مشاهده علائم، فورا به پزشک مراجعه کنید تا از عوارض جدی جلوگیری شود.
منبع:
https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/marburg-virus-disease
