بیماری پارکینسون یک اختلال دژنراتیو مغزی (Neurodegenerative) مرتبط با سن است که به تدریج باعث تخریب بخش‌هایی از مغز می‌شود. این بیماری بیشتر با علائمی مانند کندی حرکت (Bradykinesia)، لرزش (Tremor)، مشکلات تعادلی (Postural Instability) و دیگر نشانه‌ها شناخته می‌شود. در بیشتر موارد، علت بروز این بیماری نامشخص است، اما در برخی موارد عامل ارثی دارد. اگرچه این بیماری قابل درمان نیست، اما روش‌های مختلفی برای بهبود علائم آن وجود دارد. در ادامه این مقاله از تهران لب، به بررسی کامل بیماری پارکینسون و نکات مرتبط با آن خواهیم پرداخت.

بیماری پارکینسون چیست؟

بیماری پارکینسون وضعیتی است که در آن بخش‌هایی از مغز تخریب می‌شوند و با گذر زمان علائم آن تشدید می‌شود. این بیماری بیشتر به دلیل تأثیر بر کنترل حرکات بدنی (Motor Control)، تعادل (Balance) و عضلات (Muscle Movement) شناخته می‌شود، اما می‌تواند بر حواس (Senses)، توانایی تفکر (Cognitive Abilities)، سلامت روان (Mental Health) و… نیز اثر بگذارد.

پارکینسون چه کسانی را تحت تاثیر قرار می‌دهد؟

بیماری پارکینسون عمدتاً افراد مسن را تحت تأثیر قرار می‌دهد و خطر ابتلا به آن با افزایش سن به‌طور قابل‌توجهی بیشتر می‌شود. میانگین سنی شروع بیماری حدود ۶۰ سال است، و با افزایش سن، احتمال ابتلا به این بیماری به شدت افزایش می‌یابد. با این حال، این به معنای انحصاری بودن بیماری به افراد مسن نیست؛ اگرچه نادر است، پارکینسون می‌تواند افراد جوان‌تر را نیز تحت تأثیر قرار دهد. به این نوع پارکینسون، “پارکینسون زودرس” (Early-onset Parkinson’s) گفته می‌شود که ممکن است در سنین جوان‌تر، حتی زیر ۵۰ سال، ظاهر شود.

بیماری پارکینسون چقدر شایع است؟

پارکینسون یکی از شایع‌ترین بیماری‌های دژنراتیو مغزی (Neurodegenerative Disease) است و در بین اختلالات حرکتی مرتبط با مغز (Movement Disorders)، در رتبه اول قرار دارد. تخمین زده می‌شود که حداقل ۱ درصد از افراد بالای ۶۰ سال در سراسر جهان به این بیماری مبتلا هستند.

تاثیر پارکینسون بر بدن

بیماری پارکینسون باعث می‌شود که ناحیه خاصی از مغز انسان، به نام هسته‌های قاعده‌ای (Basal ganglia)، تخریب شود. همزمان با این که این ناحیه تخریب می‌شود، بدن انسان توانایی‌هایی را که آن مناطق مغز کنترل می‌کردند، از دست می‌دهد. محققان کشف کرده‌اند که بیماری پارکینسون باعث تغییر عمده در فعالیت‌های شیمیایی مغز انسان می‌شود.

در شرایط عادی، مغز انسان از مواد شیمیایی به نام انتقال دهنده‌های عصبی برای کنترل نحوه ارتباط سلول‌های مغزی (نورون‌ها) با یکدیگر استفاده می‌کند. هنگامی که به بیماری پارکینسون مبتلا می‌شویم، دوپامین کافی (یکی از مهم‌ترین انتقال دهنده‌های عصبی) را از دست می‌دهیم.

با پیشرفت بیماری پارکینسون، علائم گسترش یافته و تشدید می‌شوند. مراحل بعدی بیماری اغلب بر عملکرد مغز انسان تأثیر می‌گذارد و باعث علائمی مانند زوال عقل و افسردگی می‌شود.

علائم پارکینسون چیست؟

شناخته‌شده‌ترین علائم بیماری پارکینسون شامل از دست دادن کنترل عضلات است. با این حال، کارشناسان اکنون می‌دانند که مسائل مربوط به کنترل ماهیچه‌ها تنها علائم احتمالی بیماری پارکینسون نیستند. در حالت کلی، علائم پارکینسون به دو دسته اصلی تقسیم می‌شود که عبارتند از:

علائم حرکتی
علائم غیرحرکتی

علائم مرتبط با حرکت در پارکینسون

علائم مرتبط با حرکت در بیماری پارکینسون شامل موارد زیر می‌شود:

حرکات آهسته یا برادی کینزی (Bradykinesia)
لرزش عضلات در حالت استراحت و بدون فشار بر روی آن‌ها
سفتی یا خشکی عضلات بدن
ناپایداری در وضعیت ثابت یا راه رفتن

علائم حرکتی اضافی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

کمتر از حد معمول پلک زدن (نشانه کاهش کنترل عضلات صورت است)
دست خط فشرده یا کوچک (به دلیل مشکلات کنترل عضلانی رخ می‌دهد)
مشکل در کنترل آب دهان
حالت صورت ماسک مانند (که به عنوان هیپومیا شناخته می‌شود، به این معنی است که حالات چهره خیلی کم تغییر می‌کند یا اصلا تغییر نمی‌کند)
مشکل در بلع ( با کاهش کنترل ماهیچه‌های گلو اتفاق می‌افتد. خطر مشکلاتی مانند ذات الریه یا خفگی را افزایش می‌دهد)
صدای صحبت کردن غیرمعمول نرم (هیپوفونی) (به دلیل کاهش کنترل عضلات در گلو و قفسه سینه اتفاق می‌افتد)

علائم غیرحرکتی پارکینسون

علائم دیگری نیز برای پارکینسون شناسایی شده است که به حرکت و کنترل عضلانی مرتبط نیستند. در سال‌های گذشته کارشناسان بر این باور بودند که علائم غیرحرکتی زمانی که قبل از علائم حرکتی دیده می‌شوند، عوامل خطرزا برای این بیماری هستند. با این حال، شواهد زیادی وجود دارد که نشان می‌دهند این علائم می‌توانند در مراحل اولیه بیماری هم ظاهر شوند؛ به این معناست که این علائم ممکن است علائم هشدار‌دهنده‌ای باشند که سال‌ها یا حتی دهه‌ها قبل از علائم حرکتی شروع می‌شوند.

علائم غیرحرکتی پارکینسون عبارتند از:

علائم سیستم عصبی خودمختار (عبارتند از افت فشار خون ارتواستاتیک (فشار خون پایین هنگام ایستادن)، یبوست و مشکلات گوارشی، بی اختیاری ادرار و اختلالات جنسی)
افسردگی
از دست دادن حس بویایی (آنوسمی)
مشکلات خواب و سندرم پاهای بی قرار
مشکل در تفکر و تمرکز (زوال عقل مربوط به پارکینسون)

مراحل بیماری پارکینسون

بیماری پارکینسون ممکن است سال‌ها یا حتی دهه‌ها طول بکشد تا عوارض شدیدی ایجاد کند. در سال 1967، دو متخصص به نام‌های مارگارت هوهن (Margaret Hoehn) و ملوین یاهن (Melvin Yaher)، سیستم مرحله‌بندی بیماری پارکینسون را ایجاد کردند. این سیستم مرحله‌بندی دیگر مورد استفاده گسترده قرار نمی‌گیرد؛ زیرا مرحله‌بندی این وضعیت کمتر از تعیین تأثیر آن بر زندگی هر فرد به صورت جداگانه و سپس درمان متناسب با آن‌ها مفید است.

امروزه مقیاس رتبه‌بندی بیماری پارکینسون (MDS-UPDRS) انجمن اختلال حرکتی، ابزار اصلی پزشکان و متخصصان برای طبقه‌بندی این بیماری است. MDS-UPDRS چهار مرحله مختلف را بررسی می‌کند که عبارتند از:

جنبه‌های غیر حرکتی در زندگی روزمره: این بخش به علائم غیرحرکتی مانند زوال عقل، افسردگی، اضطراب و سایر مسائل مربوط به توانایی ذهنی و سلامت روان می‌پردازد. در این مرحله همچنین سوالاتی در مورد درد، یبوست، بی‌اختیاری، خستگی و غیره پرسیده می‌شود.
جنبه‌های حرکتی در زندگی روزمره: این بخش تأثیرات روی وظایف و توانایی‌های مرتبط با حرکت را پوشش می‌دهد و شامل توانایی شما برای صحبت کردن، غذا خوردن، جویدن و بلعیدن، لباس پوشیدن و حمام کردن در صورت لرزش و موارد دیگر است.
معاینه حرکتی: یک پزشک از این بخش برای تعیین اثرات مربوط به حرکت بیماری پارکینسون استفاده می‌کند. این معیارها تأثیر بیماری را بر اساس نحوه صحبت کردن، حالات چهره، سفتی و خشکی عضلات، راه رفتن و سرعت راه رفتن، تعادل، سرعت حرکت، لرزش و غیره اندازه‌گیری می‌کنند.
عوارض حرکتی: این بخش تعیین می‌کند که علائم بیماری پارکینسون چقدر بر زندگی فرد تأثیر می‌گذارد. این مرحله شامل مدت زمانی است که شما هر روز علائم خاصی دارید و اینکه آیا این علائم بر نحوه گذراندن وقت شما تأثیر می‌گذارد یا خیر.

چه چیزی باعث این وضعیت می‌شود؟

اگرچه چندین عامل خطر شناخته شده برای بیماری پارکینسون، مانند قرار گرفتن در معرض آفت‌کش‌ها وجود دارد، اما در حال حاضر تنها دلایل تایید شده بیماری پارکینسون ژنتیکی هستند. هنگامی که بیماری پارکینسون ژنتیکی نیست، متخصصان آن را به عنوان «ایدیوپاتیک» طبقه‌بندی می‌کنند که به معنی بیماری مخصوص به خود است؛ به این معنی که آنها دقیقا نمی‌دانند چرا این اتفاق می‌افتد!

بیماری‌های زیادی وجود دارد که شبیه بیماری پارکینسون هستند. اما این بیماری‌ها که پارکینسونیسم نامیده می‌وند، ناشی از یک علت خاص مانند برخی از داروهای روانپزشکی هستند.

پارکینسون چگونه تشخیص داده می‌شود؟

تشخیص بیماری پارکینسون بیشتر یک فرآیند بالینی است؛ به این معنی که به شدت به پزشکی که علائم شما را بررسی کند متکی است که سوالاتی بپرسد و سابقه پزشکی شما را بررسی کند. برخی از آزمایش‌های تشخیصی و آزمایشگاهی نیز امکان‌پذیر هستند اما این آزمایش‌ها معمولا برای ردیابی سایر شرایط یا علل خاص مورد استفاده قرار می‌گیرند.

بیشتر آزمایش‌های آزمایشگاهی ضروری نیستند مگر اینکه بیمار به درمان‌های انجام شده برای درمان بیماری پارکینسون پاسخ ندهد، که می‌تواند نشان‌دهنده بیماری دیگری باشد.

چه آزمایشاتی برای تشخیص پارکینسون انجام خواهد شد؟

تشخیص بیماری پارکینسون بیشتر بر پایه‌ی معاینات بالینی انجام می‌شود، اما گاهی اوقات آزمایشات و تصویربرداری‌های پزشکی به منظور رد سایر بیماری‌ها یا تشخیص دقیق‌تر تجویز می‌شوند. آزمایش‌های لازم و تصویربرداری‌های مرتبط برای تشخیص پارکینسون شامل موارد زیر است:

آزمایش‌های خون برای پارکینسون

آزمایش‌های خون در تشخیص پارکینسون برای رد سایر بیماری‌ها و بررسی وضعیت کلی سلامت بیمار استفاده می‌شوند. این آزمایش‌ها شامل بررسی عملکرد تیروئید برای رد کم‌کاری تیروئید، بررسی سطح مس و سروولوپلاسمین برای تشخیص بیماری ویلسون، و آزمایش سطح ویتامین B12 برای رد کمبود آن هستند. همچنین، آزمایش‌های الکترولیت، قند خون (FBS) و عملکرد کبد نیز برای اطمینان از عدم وجود مشکلات دیگری که ممکن است علائم مشابه پارکینسون ایجاد کنند، انجام می‌شود. این بررسی‌ها به پزشک در تشخیص بهتر و تدوین برنامه درمانی مناسب کمک می‌کنند.

تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) برای پارکینسون

MRI مغز به منظور رد سایر اختلالات عصبی، مانند تومورهای مغزی، سکته مغزی یا ضایعات مغزی مرتبط با شرایط دیگر انجام می‌شود. با اینکه MRI معمولاً در افراد مبتلا به پارکینسون تغییرات خاصی را نشان نمی‌دهد، اما برای رد بیماری‌های دیگر مفید است.

توموگرافی کامپیوتری (CT) برای پارکینسون

این نوع اسکن نیز ممکن است برای رد بیماری‌های مغزی مانند تومورها و ناهنجاری‌های ساختاری مغز استفاده شود. مشابه با MRI، CT به‌طور مستقیم پارکینسون را تشخیص نمی‌دهد.

اسکن PET (توموگرافی گسیل پوزیترون) برای پارکینسون

این تصویربرداری پیشرفته می‌تواند به بررسی سطوح دوپامین در مغز کمک کند. کاهش دوپامین یکی از ویژگی‌های اصلی پارکینسون است. PET برای تشخیص تغییرات در مناطق مغزی که دوپامین تولید می‌کنند، بسیار دقیق است، اما این آزمایش به‌طور معمول در دسترس نیست و هزینه‌بر است.

اسکن DAT (تصویربرداری ترانسپورتر دوپامین) برای پارکینسون

این اسکن از فناوری SPECT برای ارزیابی سطح دوپامین در مغز استفاده می‌کند و می‌تواند افت آن را که نشانگر پارکینسون است، آشکار کند. اسکن DAT اغلب برای تأیید تشخیص پارکینسون در موارد مشکوک یا زمانی که علائم بالینی مبهم است استفاده می‌شود.

آزمایش‌های ژنتیک برای پارکینسون

در موارد پارکینسون زودرس یا وجود سابقه خانوادگی، آزمایش‌های ژنتیکی ممکن است برای بررسی جهش‌های ژنی مانند LRRK2، PINK1 و PARKIN تجویز شوند. این آزمایش‌ها به‌ویژه در تشخیص اشکال ارثی پارکینسون کمک می‌کنند.

برای درخواست هرگونه مشاوره ژنتیکی تلفنی و نمونه‌گیری در آزمایشگاه جهت انجام آزمایش خون و ژنتیک پارکینسون، با تلفن 1650 آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک پزشکی تهران لب تماس بگیرید.

پارکینسون و مشاوره ژنتیک

مشاوره ژنتیک در درک و مدیریت بیماری پارکینسون نقش مهمی ایفا می‌کند. اگرچه پارکینسون اغلب به عنوان یک بیماری غیر ارثی شناخته می‌شود، اما عوامل ژنتیکی در برخی موارد می‌توانند در بروز آن نقش داشته باشند. مشاوره ژنتیک به خانواده‌های مبتلا به پارکینسون کمک می‌کند تا اطلاعات دقیقی درباره عوامل ژنتیکی مرتبط با این بیماری، احتمال انتقال آن به نسل بعد و گزینه‌های درمانی موجود کسب کنند. همچنین، این مشاوره می‌تواند به تشخیص زودهنگام بیماری در برخی موارد کمک کرده و به خانواده‌ها در تصمیم‌گیری آگاهانه در مورد مسائل مختلف مانند بارداری و برنامه‌ریزی برای آینده، یاری برساند. به طور خلاصه، مشاوره ژنتیک با ارائه اطلاعات دقیق و کاهش اضطراب، می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا به پارکینسون و خانواده‌هایشان کمک کند.

ارتباط پارکینسون و آزمایش خون

اگرچه آزمایش خون به عنوان یک ابزار تشخیصی قطعی برای بیماری پارکینسون شناخته نمی‌شود، اما در ارزیابی کلی وضعیت بیمار و رد سایر بیماری‌ها با علائم مشابه، نقش مهمی ایفا می‌کند. آزمایش خون می‌تواند به تشخیص کمبود ویتامین‌ها، اختلالات تیروئید و عفونت‌ها کمک کند که این موارد نیز می‌توانند علائمی شبیه به پارکینسون ایجاد کنند. علاوه بر این، محققان به دنبال نشانگرهای زیستی در خون هستند که بتوانند به تشخیص زودهنگام پارکینسون و پیگیری پیشرفت بیماری کمک کنند. با این حال، تاکنون هیچ آزمایش خون واحدی وجود ندارد که به تنهایی بتواند بیماری پارکینسون را تشخیص دهد و معمولاً تشخیص این بیماری بر اساس ارزیابی بالینی، شامل معاینه فیزیکی و بررسی سابقه پزشکی بیمار، انجام می‌شود.

پارکینسون چگونه درمان می‌شود و آیا درمانی دارد؟

در حال حاضر بیماری پارکینسون قابل درمان نیست اما راه‌های متعددی برای مدیریت علائم آن وجود دارد. بسته به علائم خاص و نحوه عملکرد برخی درمان‌ها، روش درمان نیز می‌تواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد. داروها در اصل راه اصلی برای درمان و کنترل این بیماری هستند.

یک گزینه درمانی ثانویه، جراحی برای کاشت دستگاهی است که جریان الکتریکی ملایمی را به بخشی از مغز شما می‌رساند (به عنوان تحریک عمیق مغز شناخته می‌شود). برخی از گزینه‌های تجربی مانند درمان‌های مبتنی بر سلول‌های بنیادی نیز وجود دارد، اما در دسترس بودن آنها اغلب متفاوت است و بسیاری از آنها برای افراد مبتلا به بیماری پارکینسون در دسترس نیستند.

آنچه از مقاله «بیماری پارکینسون چیست؟ علت، علائم، تشخیص و درمان پارکینسون» آموختیم

بیماری پارکینسون، یک اختلال عصبی پیش‌رونده و دژنراتیو است که بیشتر افراد مسن را تحت تأثیر قرار می‌دهد، اما گاهی در افراد جوان‌تر نیز مشاهده می‌شود. این بیماری با علائم حرکتی و غیرحرکتی مختلفی همراه است که به مرور زمان تشدید می‌شوند و می‌توانند کیفیت زندگی فرد را به شدت تحت تأثیر قرار دهند. اگرچه هنوز درمان قطعی برای پارکینسون وجود ندارد، اما با استفاده از داروها، جراحی و تکنیک‌های درمانی دیگر، می‌توان علائم آن را مدیریت کرد و به بیماران کمک کرد که با این بیماری سازگار شده و زندگی فعال‌تری داشته باشند. پیشرفت‌های علمی و پژوهشی، امیدواری برای کشف درمان‌های جدید و بهتر را افزایش داده است.

منبع:

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/parkinsons-disease/symptoms-causes/syc-20376055