خونریزی بعد از زایمان طبیعی و سزارین

لوشیا (lochia) یا خونریزی بعد از زایمان، یک پدیده طبیعی است که در چند هفته اول پس از زایمان رخ می‌دهد. این ترشحات حاوی ترکیبی از خون، مخاط و بافت‌های رحمی است که به تدریج کاهش می‌یابد و به طور کامل قطع می‌شود.

لوشیا به دلیل انقباض رحم برای بازگشت به اندازه قبل از بارداری اتفاق می‌افتد. در واقع، این ترشحات نشانه‌ای از بهبودی رحم است. خونریزی بعد از زایمان بوی کهنه و گندیدگی مانند ترشحات قاعدگی دارد.

اگر خونریزی شما به طور غیرعادی زیاد است، لخته‌های خون بزرگ دفع می‌کنید، یا خونریزیتان همراه با تب، درد شدید شکم یا ترشحات بدبو باشد، مراجعه به پزشک ضروری است. پزشک می‌تواند با معاینه و انجام آزمایشات لازم (می‌توان این آزمایشات را در بیمارستان یا آزمایشگاه انجام داد)، علت خونریزی بیش از حد یا غیرعادی را تشخیص داده و درمان مناسب را تجویز کند.

با انجام آزمایش‌های خونی در آزمایشگاه هم می‌توان به تشخیص و کنترل میزان خونریزی پس از زایمان و ارزیابی سلامت مادر کمک نمود.

آیا خونریزی بعد از زایمان امری طبیعی است؟

خونریزی واژینال پس از زایمان معمولاً طبیعی است، اما وقتی میزان آن از حد معمول فراتر رود، موجب عارضه خونریزی بعد از زایمان یا لوشیا (Postpartum Hemorrhage یا PPH) می‌شود. این مشکل یک عارضه نادر اما بسیار جدی می‌باشد که می‌تواند خطرات زیادی برای مادر ایجاد کند. خونریزی معمولاً یک روز پس از زایمان شروع می‌شود، اما در برخی موارد ممکن است تا 12 هفته ادامه یابد.

در حدود 5 تا 10 درصد زنان پس از زایمان دچار این مشکل می‌شوند. میزان طبیعی خونریزی پس از زایمان طبیعی حدود 500 میلی‌لیتر و در زایمان سزارین حدود یک لیتر است. اما اگر خونریزی بیشتر از این مقدار باشد، می‌تواند منجر به مشکلات جدی مانند افت فشار خون، شوک (به دلیل کاهش خون‌رسانی به اعضای بدن) و در صورت عدم درمان سریع، حتی مرگ مادر شود.

انواع خونریزی پس از زایمان

انواع خونریزی پس از زایمان (لوچیا) به طور کلی به دو دسته تقسیم می‌شود:

1. خونریزی اولیه: این نوع خونریزی در 24 ساعت اول پس از زایمان اتفاق می‌افتد و شایع‌ترین نوع خونریزی پس از زایمان است. دلایل مختلفی مانند عدم انقباض مناسب رحم (آتونیه رحم)، پارگی‌های زایمانی و باقی ماندن بخشی از جفت در رحم می‌تواند باعث این نوع خونریزی شود. این عوامل می‌توانند مانع از بسته‌شدن عروق خونی در دیواره رحم شوند و خونریزی را به دنبال داشته باشند.
2. خونریزی ثانویه: این نوع خونریزی بین 24 ساعت تا 12 هفته پس از زایمان رخ می‌دهد. دلایل معمول این نوع خونریزی شامل عفونت، باقی ماندن قطعات جفت و اختلالات انعقادی خون است. در صورتی که خونریزی غیرمعمول باشد یا علائم عفونت وجود داشته باشد، نیاز به مداخله پزشکی فوری خواهد بود.

بررسی خونریزی بعد از زایمان طبیعی و سزارین

لوشیا پس از زایمان، چه در زایمان طبیعی و چه در سزارین، بخشی طبیعی از فرآیند بهبودی است. در هر دو حالت، ترشحات پس از زایمان به تدریج تغییر رنگ داده و کاهش می‌یابد. در ادامه، در خصوص خونریزی بعد از زایمان طبیعی و سزارین توضیحاتی بیان می‌شود.

• خونریزی بعد از زایمان طبیعی

• خونریزی پس از زایمان سزارین

در زایمان سزارین، با وجود اینکه برش جراحی بر روی شکم انجام می‌شود، خونریزی رحمی همچنان وجود دارد، زیرا لایه داخلی رحم (آندومتر) باید پاک‌سازی شود.

1. روزهای 1 تا 3:
   میزان خونریزی در زایمان سزارین معمولاً کمتر از زایمان طبیعی است. رنگ خون قرمز روشن یا تیره است و ممکن است حاوی لخته‌های کوچک خون باشد.
2. روزهای 4 تا 7:
   خونریزی به رنگ صورتی یا قهوه‌ای تغییر می‌کند. این تغییر رنگ نشانه‌ای از بهبود رحم است.

3. پایان هفته اول تا 6 هفته بعد:
   ترشحات به رنگ زرد یا سفید در می‌آیند و به تدریج کمتر می‌شوند. مانند زایمان طبیعی، خونریزی تا هفته ششم باید کاملاً متوقف شده باشد. در غیر این صورت، احتمال عفونت یا مشکلات رحمی وجود دارد که باید بررسی شود.

خونریزی پس از زایمان یا لوشیا از چه موادی تشکیل شده است؟ (اجزاء تشکیل دهنده لوشیا)

لوشیا با دوره قاعدگی شباهت دارد و معمولاً بین چهار تا شش هفته ادامه دارد. اجزاء تشکیل‌دهنده لوشیا شامل موارد زیر است:

• خون، که بخش عمده لوشیا را شامل می‌شود.
• گلبول‌های سفید
• مایع آمنیوتیک
• باکتری‌ها و میکروارگانیسم‌ها
• مخاط دهانه رحم
• تکه‌هایی از آندومتر رحم
• باقیمانده غشای جنینی

دلایل خونریزی بعد از زایمان چیست؟

شایع‌ترین علت خونریزی لوشیا، آتونی رحم است. در این حالت رحم پس از زایمان به‌طور کافی منقبض نمی‌شود و خونریزی شدیدی از عروق خونی محل جفت رخ می‌دهد.

عواملی مانند چاقی، مشکلات جفتی، زایمان چندقلویی، بزرگی جنین، طولانی شدن زایمان، زایمان‌های متعدد، پارگی رحم و واژن، سزارین و بیهوشی عمومی، مصرف داروی اکسی‌توسین و پره‌اکلامپسی (مسمومیت حاملگی)، می‌توانند باعث افزایش خطر خونریزی پس از زایمان شوند.

نکته: زنانی که سابقه خونریزی پس از زایمان دارند یا زنانی از نژاد آسیایی و اسپانیایی تبار، بیشتر در معرض خطر خونریزی شدید پس از زایمان قرار دارند.

• علل موقتی افزایش خونریزی پس از زایمان

• فعالیت فیزیکی: برخاستن از تخت، راه رفتن، ورزش کردن یا انجام فعالیت‌های سنگین می‌تواند باعث انقباضات رحمی و در نتیجه افزایش موقتی لوشیا شود.
• شیردهی: ترشح هورمون اکسی‌توسین در هنگام شیردهی باعث انقباضات رحمی می‌شود و می‌تواند منجر به افزایش خونریزی شود.
• تغییر فشار داخل شکمی: زور زدن هنگام دفع مدفوع یا ادرار می‌تواند باعث افزایش فشار داخل شکم و در نتیجه افزایش خونریزی شود.
• عفونت: در موارد نادر، عفونت رحم می‌تواند باعث افزایش لوشیا و تغییر رنگ، بو و قوام آن شود.
• باقی ماندن قطعات جفت: اگر بخشی از جفت در رحم باقی بماند، می‌تواند باعث خونریزی مداوم شود.
• اختلالات انعقادی خون: برخی اختلالات خون که باعث لخته شدن خون نمی‌شوند، می‌توانند باعث خونریزی شدید شوند.

درمان خونریزی بعد از زایمان

درمان خونریزی پس از زایمان بستگی به علت و شدت خونریزی دارد و شامل روش‌های مختلفی است. برخی از روش‌های درمان خونریزی بعد از زایمان عبارتند از:

• دارو درمانی: برای رفع انقباضات ناکافی رحم، داروهایی تجویز می‌شود تا انقباضات رحمی تقویت شده و خونریزی کاهش یابد. برای کاهش خونریزی نیز برخی داروهای خاص تجویز می‌شوند. میزوپروستول، ارگومترین،اکسی‌توسین، کاربتوسین، پروستاگلاندین‌های تزریقی و ترکیبی از جمله داروهای تجویزی برای مادران دارای خونریزی بعد از زایمان می‌باشند.
• انتقال خون: در صورت کاهش شدید خون، انتقال خون برای جبران کمبود خون انجام می‌گیرد.
• ماساژ رحم: ماساژ رحم به کاهش خونریزی و تحریک انقباضات رحمی کمک می‌کند.
• خارج کردن باقی‌مانده جفت: اگر تکه‌های جفت پس از زایمان در رحم باقی‌مانده باشد، آنها باید خارج شوند تا خونریزی متوقف گردد.
• لاپاراتومی: در مواردی از خونریزی شدید، جراحی باز شکم (لاپاراتومی) برای کنترل خونریزی انجام می‌شود.
• آمبولیزاسیون عروق رحمی: روشی است که در آن عروق رحمی برای کاهش جریان خون مسدود می‌شوند.
• هیسترکتومی (برداشتن رحم): اگر خونریزی به هیچ‌وجه متوقف نشود، هیسترکتومی به عنوان آخرین راه‌حل در نظر گرفته می‌شود.
• استفاده از بالن بکری: این وسیله درون رحم قرار می‌گیرد تا با اعمال فشار داخلی، خونریزی را کنترل کند.

این روش‌ها براساس شدت و علت خونریزی انتخاب می‌شوند تا از عوارض جدی‌تر مانند شوک یا مرگ جلوگیری کنند.

خونریزی شدید و خطرناک پس از زایمان

ممکن است پس از زایمان، خونریزی به دلایلی، از جمله باقی ماندن بخش‌هایی از جفت در رحم یا انقباض ناکافی رحم پس از خروج جفت، بیشتر از حد طبیعی باشد و خونریزی شدید اتفاق بیفتد. خونریزی شدید می‌تواند در ۲۴ ساعت اول یا حتی تا ۱۲ هفته بعد از زایمان رخ دهد. برخی علائمی که نشان‌دهنده خونریزی غیرطبیعی هستند و نیاز به مراجعه فوری به اورژانس یا بیمارستان دارند، شامل:

• خونریزی شدید که بیش از یک پد را در ساعت پر می‌کند و بند نمی‌آید.
• تداوم خونریزی قرمز روشن پس از چند روز
• داشتن ضربان قلب سریع یا نامنظم
• دفع لخته‌های بزرگ و غیرمعمول خون
• داشتن علائمی مانند تاری دید، لرز و رنگ‌پریدگی
• وجود حالت تهوع
• داشتن احساس سرگیجه و خواب آلودگی

این علائم نشان‌دهنده خطر خونریزی شدید پس از زایمان هستند که می‌تواند برای مادر بسیار خطرناک باشد و نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد.

برای درخواست هرگونه مشاوره تلفنی و نمونه‌گیری در آزمایشگاه جهت انجام آزمایش‌های پس از زایمان، با تلفن 1650 آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک پزشکی تهران لب تماس بگیرید.

آنچه از مقاله «خونریزی بعد از زایمان طبیعی و سزارین» آموختیم

زایمان یک تغییر بزرگ در زندگی زنان است و مادران نیاز به زمان دارند تا با تغییرات جسمی و روحی پس از زایمان سازگار شوند. خونریزی بعد از زایمان طبیعی و سزارین، به‌طور کلی امری طبیعی می‌باشداما اگر شدت پیدا کند، تغییرات غیرعادی در رنگ یا بو ایجاد شود یا لخته‌های بزرگ و غیرمعمولی دفع گردد، می‌تواند خطرناک و تهدیدکننده باشد. تشخیص این وضعیت به عهده پزشکان متخصص زنان یا ماماها است.

آتونی رحم، زایمان چندقلویی، بزرگی جنین، طولانی شدن زایمان، زایمان‌های متعدد، پارگی رحم و واژن و…، از دلایل وقوع خونریزی بعد از زایمان طبیعی و سزارین هستند.

تجویز داروها (به منظور تقویت انقباضات رحمی و کاهش خونریزی)، ماساژ رحم، آمبولیزاسیون عروق رحمی، هیسترکتومی، خارج کردن باقی‌مانده جفت و موارد دیگر، از جمله روش‌های درمانی موثر برای درمان و قطع لوشیا می‌باشند.

مطالعه مقاله مرتبط: زایمان زودرس چیست؟ و علائم، تشخیص، پیشگیری و درمان آن

منابع:

https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/22228-postpartum-hemorrhage