آزمایش پروستات یا PSA (آنتی‌ژن اختصاصی پروستات) یک آزمایش خون است که به پزشکان در تشخیص و مدیریت سرطان پروستات کمک می‌کند. سطح بالای PSA لزوما به معنای ابتلا به سرطان پروستات نیست، اما نشان‌دهنده افزایش ریسک آن است. افرادی که سطح PSA بالایی دارند ممکن است به آزمایش‌ها و بررسی‌های تکمیلی نیاز داشته باشند تا وضعیت سلامتی آن‌ها بهتر ارزیابی شود و اقدامات پیشگیرانه یا درمانی مناسب در صورت نیاز انجام شود. در ادامه این مقاله از تهران لب، در مورد آزمایش پروستات، نتایج و تفسیر این آزمایش توضیح می‌دهیم.
آزمایش تشخیص بیماری‌های پروستات (PSA)
آزمایش PSA (آنتی‌ژن اختصاصی پروستات) یک آزمایش خون است که مقدار PSA را در بدن اندازه‌گیری می‌کند. این آزمایش نشان می‌دهد که آیا سطح PSA شما بالا رفته است یا خیر. PSA پروتئینی است که توسط غده پروستات تولید می‌شود. هم بافت‌های سالم و هم بافت‌های سرطانی پروستات PSA تولید می‌کنند، اما در صورت وجود سرطان پروستات، معمولا مقدار بیشتری از این پروتئین تولید می‌شود.
پزشکان این آزمایش را برای مردان توصیه می‌کنند تا بتوانند در صورت وجود، سرطان پروستات را زود تشخیص دهند. تشخیص زودهنگام سرطان پروستات با آزمایش PSA احتمال موفقیت درمان را به‌طور قابل‌توجهی افزایش می‌دهد.
علاوه بر آزمایش PSA، معمولا پزشک‌ها معاینه دیجیتال رکتوم (DRE) را نیز انجام می‌دهند. این معاینه که با لمس غده پروستات از طریق رکتوم انجام می‌شود، به پزشکان کمک می‌کند تا اندازه، شکل و هرگونه تغییر احتمالی در پروستات را بررسی کنند. ترکیب آزمایش PSA و DRE به تشخیص دقیق‌تر و ارزیابی بهتر وضعیت پروستات کمک می‌کند؛ به‌ویژه اگر نگرانی از سرطان پروستات وجود داشته باشد.
چه زمانی آزمایش PSA انجام می‌شود؟
آزمایش PSA یکی از آزمایش‌های رایج برای بررسی سلامت پروستات است. بیشتر پزشکان توصیه می‌کنند که مردان از حدود سن ۵۰ سالگی هر دو تا سه سال یک‌بار این آزمایش را انجام دهند. اگر نتایج آزمایش PSA شما غیرعادی باشد، پزشک ممکن است به بررسی‌های دقیق‌تر توصیه کند، که شامل انجام آزمایش‌های PSA و سایر غربالگری‌ها هر شش تا دوازده ماه می‌شود.
برای افرادی که در معرض خطر بالای سرطان پروستات هستند، پزشک ممکن است توصیه کند که آزمایش PSA از حدود سن ۴۰ سالگی به‌طور منظم انجام شود. شما در صورت داشتن عوامل زیر ممکن است در معرض خطر بالای سرطان پروستات باشید:
- سابقه خانوادگی سرطان پروستات (برای مثال، اگر اعضای درجه یک خانواده یا دو یا چند عضو خانواده بزرگ‌تر به سرطان پروستات مبتلا شده‌اند).
- نژاد سیاه‌پوست بودن
اگر به سرطان پروستات مبتلا هستید، پزشک ممکن است آزمایش PSA را برای ارزیابی اثربخشی درمان یا اطمینان از عدم بازگشت سرطان پروستات توصیه کند. این آزمایش به پایش پیشرفت درمان و جلوگیری از بازگشت بیماری کمک می‌کند.
آمادگی‌های لازم پیش از انجام آزمایش پروستات
پیش از انجام آزمایش PSA، حتما پزشک خود را در جریان موارد زیر قرار دهید:
- مصرف داروهایی برای درمان بزرگ شدن خوش‌خیم پروستات (BPH) مانند فیناستراید یا دوتاستراید.
- مصرف فیناستراید برای ریزش مو
- انجام جراحی برای درمان BPH مانند برداشتن پروستات از طریق مجرای ادرار (TUR)
- انجام بیوپسی (نمونه‌برداری) پروستات در شش هفته گذشته
- استفاده اخیر از کاتتر ادراری یا سایر روش‌هایی که سیستم ادراری را تحت تأثیر قرار می‌دهند
- داشتن بیماری‌های کبدی مانند سیروز کبد، فیبروز کیستیک یا هپاتیت C
- ابتلا به عفونت مجاری ادراری (UTI) در سه ماه گذشته
این داروها و آزمایش‌های گفته شده، ممکن است سطح PSA را تحت تأثیر قرار دهند و موجب کاهش دقت در نتیجه آزمایش پروستات شوند.
برای دریافت دقیق‌ترین نتیجه، پزشک معمولا توصیه‌هایی را چند روز پیش از آزمایش PSA به شما ارائه می‌دهد که مهمترین آن‌ها دو مورد زیر است:
- از هرگونه فعالیت جنسی از جمله خودارضایی در ۴۸ ساعت پیش از آزمایش خودداری کنید. انزال می‌تواند به‌طور موقت سطح PSA را افزایش دهد.
- در ۴۸ ساعت پیش از آزمایش از انجام فعالیت‌های ورزشی سنگین، به‌ویژه دوچرخه‌سواری، خودداری کنید. ورزش سنگین می‌تواند به‌طور موقت سطح PSA را بالا ببرد.
مراحل انجام آزمایش پروستات (PSA)
همانطور که گفته شد، آزمایش PSA یک نوع آزمایش خون است. بنابراین در طی این آزمایش، مراحل زیر انجام می‌شود:
- ضدعفونی کردن پوست اطراف یک ورید (معمولا در ناحیه بازو)
- استفاده از یک سوزن نازک برای گرفتن مقدار کمی خون از ورید
- ارسال نمونه خون به آزمایشگاه برای تجزیه و تحلیل
این آزمایش سریع و بدون درد است و به شما کمک می‌کند تا وضعیت سلامتی پروستات خود را بهتر بشناسید.
مراقبت‌های لازم پس از انجام آزمایش PSA
پس از برداشتن سوزن توسط پزشک، یک تکه پنبه یا گاز استریل روی محل خون‌گیری قرار داده شده و فشار ملایمی اعمال می‌شود تا خونریزی متوقف شود. سپس یک باند روی پوست شما گذاشته می‌شود.
توصیه می‌شود این باند را چند ساعت روی پوست خود نگه دارید و آن را خشک نگه دارید. همچنین، نوشیدن مقدار زیادی مایعات و خودداری از ورزش برای چند ساعت پس از آزمایش خون توصیه می‌شود. ورزش پس از آزمایش می‌تواند مواردی مانند خستگی، سرگیجه و کبودی را افزایش دهد.
نتایج آزمایش پروستات و تفسیر آن
سطح PSA بسته به سن افراد متفاوت است و محدوده‌های طبیعی بر اساس سن تعیین می‌شود. اگر سطح PSA بیشتر از حد مورد انتظار برای سن شما باشد، به معنای قطعی ابتلا به سرطان پروستات نیست، اما می‌تواند نشان‌دهنده افزایش ریسک باشد. در این موارد، پزشکان معمولا آزمایش‌های تکمیلی برای بررسی بیشتر تجویز می‌کنند که شامل موارد زیر است:
- آزمایش‌های تصویربرداری: ام‌آرآی (MRI) یا سونوگرافی ترنس‌رکتال می‌توانند تصاویر دقیقی از پروستات تهیه کنند. اگر نواحی مشکوکی در این تصاویر دیده شود، پزشک ممکن است بیوپسی را پیشنهاد کند.
- بیوپسی پروستات: در طی بیوپسی پروستات، پزشک نمونه‌ای از بافت پروستات را برای بررسی سرطان برمی‌دارد. لازم به ذکر است که بیوپسی تنها روش قطعی برای تشخیص سرطان پروستات و تعیین مرحله آن است.
این آزمایش‌ها کمک می‌کنند تا در صورت وجود سرطان، مراحل اولیه شناسایی و درمان‌های لازم به موقع انجام شود.
مقدار نرمال آزمایش پروستات بر اساس سن
مقدار نرمال PSA بسته به سن فرد متفاوت است و با افزایش سن، سطح PSA به طور طبیعی افزایش می‌یابد، حتی اگر فرد به سرطان پروستات یا سایر مشکلات پروستات مبتلا نباشد. با این حال، بالا بودن سطح PSA می‌تواند نشان‌دهنده ریسک سرطان پروستات باشد.
پزشکان مقدار PSA را در خون بر اساس نانوگرم در هر میلی‌لیتر خون (ng/ml) اندازه‌گیری می‌کنند. توجه به میزان PSA با توجه به سن می‌تواند در تشخیص زودهنگام و مدیریت بهتر بیماری‌های پروستات مؤثر باشد. در زیر جدول میزان نرمال PSA را بر اساس سن مشاهده می‌کنید:
| سن | سطح نرمال (ng/ml) | سطح غیرنرمال (ng/ml) |
| 40 تا 50 سال | 02.5 | بیشتر از 2.5 |
| 50 تا 60 سال | 2.53.5 | بییشتر از 3.5 |
| 60 تا 70 سال | 3.54.5 | بیشتر از 4.5 |
| 70 تا 80 سال | 4.55.5 | بیشتر از 5.5
|
سطح بالای PSA و احتمال سرطان پروستات
بالا بودن سطح آزمایش پروستات به‌طور قطعی نشان‌دهنده ابتلا به سرطان پروستات نیست. هیچ سطح خاصی از PSA وجود ندارد که بتواند به‌طور قطعی وجود یا عدم وجود سرطان را نشان دهد. تنها راه قطعی برای تشخیص سرطان پروستات انجام بیوپسی پروستات است.
سطح PSA بین ۴ تا ۱۰ احتمال ابتلا به سرطان پروستات را به بیش از 25 درصد افزایش می‌دهد. اگر سطح PSA بیشتر از ۱۰ باشد، احتمال ابتلا به سرطان پروستات بیش از 50 درصد خواهد بود. در این محدوده‌های PSA، توصیه می‌شود با پزشک درباره انجام بیوپسی پروستات مشورت کنید. این تست به شناسایی دقیق‌تر وضعیت سلامت پروستات کمک می‌کند.
علائم هشداردهنده سرطان پروستات
با پیشرفت سرطان پروستات، ممکن است علائم زیر را تجربه کنید:
- تغییرات ادراری: شامل بی‌اختیاری ادراری (از جمله بی‌اختیاری فوری)، جریان ضعیف ادرار و درد یا سوزش هنگام ادرار کردن (دیسوریا)
- درد در ناحیه پایین کمر، لگن یا قفسه سینه: این حالت ممکن است نشان‌دهنده این باشد که سرطان پروستات به مناطق دیگری از بدن گسترش یافته است.
- خون در ادرار یا مایع منی: سرطان پروستات می‌تواند بر نواحی سیستم‌های ادراری و تولید مثل تأثیر بگذارد و باعث وجود خون در ادرار (هماتوری) یا مایع منی (هماتوسپرمی) شود.
- درد استخوان: سرطان پیشرفته پروستات می‌تواند به استخوان‌ها گسترش یافته و باعث درد شود.
- کاهش وزن غیرقابل توضیح: کاهش وزن بدون علت می‌تواند نشانه‌ای از سرطان باشد.
- ناتوانی جنسی و انزال دردناک: سرطان پروستات ممکن است بر توانایی شما در به‌دست‌آوردن و حفظ نعوظ تأثیر بگذارد و همچنین می‌تواند درد هنگام انزال ایجاد کند (دیسورگاسمیا یا ارگاسم‌الجیا).
آزمایش پروستات (PSA) در منزل
آزمایش PSA (آنتی‌ژن اختصاصی پروستات) به‌منظور بررسی سلامت پروستات و تشخیص زودهنگام سرطان پروستات یا سایر مشکلات پروستاتی انجام می‌شود. این آزمایش با اندازه‌گیری سطح PSA در خون، به پزشکان کمک می‌کند تا میزان خطر ابتلا به بیماری‌های پروستات را ارزیابی کنند. امکان انجام آزمایش PSA در منزل نیز با استفاده از کیت‌های خانگی فراهم شده است، که شامل گرفتن یک نمونه خون کوچک از نوک انگشت می‌باشد. برای اینکه نتیجه دقیق و قابل اعتماد باشد، استفاده از تجهیزات استریل و رعایت دقیق دستورالعمل‌های کیت ضروری است.
برای درخواست هرگونه مشاوره ژنتیکی تلفنی و نمونه‌گیری در آزمایشگاه جهت انجام آزمایش پروستات (PSA)، با تلفن 1650 آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک پزشکی تهران لب تماس بگیرید.
آنچه از مقاله «آزمایش پروستات (PSA) چیست؟ + تفسیر» آموختیم
آزمایش آنتی‌ژن اختصاصی پروستات (PSA) اطلاعات مهمی درباره سلامت پروستات شما ارائه می‌دهد. از سنین ۵۰ سالگی، انجام آزمایش پروستات به شکل منظم و دوره‌ای توصیه می‌شود. با این حال، اگر در معرض خطرات بالاتری هستید، بهتر است با پزشک خود درباره انجام آزمایش PSA در سنین پایین‌تر مشورت کنید.
برای دستیابی به دقیق‌ترین نتایج، حتما دستورالعمل‌های پزشک را پیش از آزمایش دنبال کنید. اگر سوالی دارید، پزشک شما آماده پاسخگویی به پرسش‌ها و نگرانی‌های شماست؛ بدون نگرانی و خجالت وضعیت خود را با پزشک خود در میان بگذارید. تشخیص زودهنگام و پایش مستمر سلامت پروستات می‌تواند در مدیریت و درمان بیماری‌های مرتبط با پروستات مؤثر باشد. برای انجام آزمایش پروستات می‌توانید به آزمایشگاه تهران لب مراجعه کرده و نتیجه آزمایش خون خود را در سریع ترین زمان ممکن و با دقت بالا دریافت نمایید.
منبع:
https://my.clevelandclinic.org/health/diagnostics/24615-psa-test
