بیماری زونا چیست؟ | علائم، عوارض، تشخیص و درمان

بیماری زونا یا شینگلز (Shingles) یک عفونت ویروسی است که باعث ایجاد بثورات دردناک می‌شود و می‌تواند در هر قسمت از بدن رخ دهد. این بیماری معمولاً به صورت یک نوار تاول که دور سمت چپ یا راست بدن (معمولاً روی نیم‌تنه) پیچیده می‌شود، ظاهر می‌گردد.

شینگلز توسط ویروس واریسلا زوستر، همان ویروسی که باعث آبله‌مرغان می‌شود، ایجاد می‌گردد. بعد از اینکه فرد به آبله‌مرغان مبتلا می‌گردد، این ویروس به صورت نهفته در بدن باقی می‌ماند و سال‌ها بعد ممکن است دوباره فعال شده و به شکل شینگلز یا زونا بروز کند.

زونا بیماری مرگباری نیست، اما می‌تواند بسیار دردناک باشد. واکسن‌ها می‌توانند خطر ابتلا به شینگلز را کاهش دهند. درمان زودهنگام زونا می‌تواند دوره بیماری را کوتاه کند و احتمال عوارض را کاهش دهد. شایع‌ترین عارضه شینگلز، نورالژی (درد عضلانی شدید) پس از زونا است؛ این یک وضعیت دردناک است که باعث می‌شود حتی پس از بهبود تاول‌ها، درد همچنان ادامه داشته باشد.

دلیل بروز بیماری زونا در افراد

همانطور که گفته شد، شینگلز (زونا) توسط ویروس واریسلا زوستر ایجاد می‌شود و این ویروس، همان ویروسی است که باعث آبله‌مرغان می‌شود. هر کسی که قبلاً آبله‌مرغان گرفته باشد، ممکن است در آینده به شینگلز مبتلا شود. بعد از بهبودی از آبله‌مرغان، ویروس واریسلا زوستر می‌تواند به سیستم عصبی شما وارد شده و برای سال‌ها غیرفعال بماند.

گاهی اوقات، این ویروس دوباره فعال می‌گردد و از طریق مسیرهای عصبی به پوست می‌رود و باعث ایجاد شینگلز می‌شود. اما این حالت برای همه کسانی که آبله‌مرغان داشته‌اند، رخ نمی‌دهد.

دلیل دقیق فعال شدن مجدد ویروس مشخص نیست، اما ممکن است با ضعیف شدن سیستم ایمنی ناشی از افزایش سن ارتباط داشته باشد. شینگلز بیشتر در افراد مسن و کسانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، دیده می‌شود.

ویروس واریسلا زوستر از گروه ویروس‌های هرپس است. این گروه شامل ویروس‌هایی است که باعث ایجاد زخم‌های سرد (تاول تبخالی) و تبخال تناسلی می‌شوند. به همین دلیل، شینگلز به عنوان هرپس زوستر نیز شناخته می‌شود. اما ویروسی که باعث آبله‌مرغان و شینگلز (زونا) می‌گردد، متفاوت از ویروسی است که تبخال دهانی یا تبخال تناسلی را ایجاد می‌کند.

علائم بیماری زونا کدامند؟

زونا یک بیماری ویروسی است که می‌تواند علائم گسترده‌ای از درد تا بثورات (شبیه علائم آبله مرغان) ایجاد کند. بنابراین، بسته به شدت و محل بیماری، تجربه هر فرد نسبت به این بیماری متفاوت خواهد بود و علائم متفاوتی خواهد داشت. شینگلز معمولاً یک بخش کوچک از یک طرف بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در ادامه، برخی از علائم اصلی زونا بیان می‌شود:

• درد، سوزش یا سوزن‌سوزن شدن: اولین علامت زونا معمولاً درد است که ممکن است به صورت سوزش یا احساس سوزن‌سوزن شدن نیز در بخشی از بدن ظاهر گردد.
• حساسیت به لمس: ناحیه‌ای که بثورات دارد، ممکن است به لمس بسیار حساس باشد و حتی لمس ملایم نیز باعث تحریک و درد شود.
• بثورات (راش پوستی) قرمز: چند روز پس از شروع درد، بثورات قرمز ظاهر می‌شوند که نشان‌دهنده فعالیت ویروس در پوست می‌باشد. بیماری زونا اعصاب را تحت تأثیر قرار می‌دهد و بثورات شینگلز به دلیل التهاب همین اعصاب زیر پوست اتفاق می‌افتد.
• تاول‌های پر از مایع: این بثورات به تاول‌های کوچک و پر از مایع تبدیل می‌شوند که ممکن است ترکیده و خشک گردند و پوسته‌ای روی آنها ایجاد شود.
• خارش: در کنار درد و بثورات، ممکن است خارش نیز وجود داشته باشد.
• تب: در زونا برخی از بیماران ممکن است تب داشته باشند که نشانه التهاب در بدن است.
• سردرد: در برخی موارد سردرد نیز یکی دیگر از علائم شینگلز است.
• حساسیت به نور: بیماری زونا می‌تواند باعث حساسیت افراد به نور شود. به این ترتیب تابش نور باعث اذیت و ناراحتی اینگونه افراد می‌گردد.
• خستگی: احساس خستگی و ضعف عمومی نیز ممکن است همراه با سایر علائم زونا باشد.

در مورد بثورات زونا باید گفت که بیشتر افراد مبتلا به شینگلز، بثوراتی به شکل یک نوار یا خط تاول‌ها دارند که به دور سمت چپ یا راست بدن، به‌خصوص در نیم‌تنه (بالا تنه)، پیچیده شده است. البته، با این حال، ممکن است بثورات در نواحی دیگر بدن (مانند دور چشم و یا یک طرف گردن و صورت) نیز ظاهر شوند.

نکته: درد معمولاً اولین علامت زونا است و در برخی افراد ممکن است بسیار شدید باشد. بسته به محل درد، ممکن است این درد با مشکلات قلبی، ریوی یا کلیوی اشتباه گرفته شود؛ زیرا این احتمال وجود دارد که درد در ناحیه‌ای از بدن اتفاق بیافتد که با این اندام‌ها مرتبط است.

آیا شینگلز بیماری مسری است؟

یک فرد مبتلا به شینگلز می‌تواند ویروس واریسلا زوستر را به کسانی که نسبت به آبله‌مرغان مصونیت ندارند، منتقل کند. این انتقال معمولاً از طریق تماس مستقیم با زخم‌های باز بثورات شینگلز صورت می‌گیرد. با این حال، فرد مبتلا به ویروس پس از آلودگی آبله‌مرغان می‌گیرد، نه شینگلز.

آبله‌مرغان می‌تواند برای برخی افراد خطرناک باشد. تا زمانی که تاول‌های شینگلز شما به پوسته تبدیل نشده‌اند، شما مسری هستید. بنابراین، باید از تماس فیزیکی با افرادی که آبله‌مرغان نگرفته‌اند یا واکسن آن را نزده‌اند، خودداری کنید. این شامل افرادی با سیستم ایمنی ضعیف، زنان باردار و نوزادان می‌شود.

عوارض زونا

بیماری زونا ممکن است که در برخی افراد مشکلاتی ایجاد کند و عوارضی را سبب شود. از جمله عوارض شینگلز می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• نورالژی پس از زونا (Postherpetic Neuralgia): برای برخی افراد، درد شینگلز حتی پس از بهبود تاول‌ها هم ادامه پیدا می‌کند. این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که فیبرهای عصبی آسیب‌دیده پیام‌های درد اشتباه و اغراق‌آمیز از پوست به مغز ارسال می‌کنند.
• از دست دادن بینایی: شینگلز در چشم یا اطراف آن (شینگلز چشمی) می‌تواند عفونت‌های چشمی دردناکی ایجاد کند که ممکن است به از دست دادن بینایی منجر شود.
• مشکلات عصبی: زونا ممکن است باعث التهاب مغز (آنسفالیت)، فلج صورت یا مشکلاتی در شنوایی یا تعادل گردد.
• عفونت‌های پوستی: اگر تاول‌های شینگلز به‌ درستی درمان نگردند، ممکن است عفونت‌های پوستی باکتریایی ایجاد شوند.

این عوارض نشان می‌دهند که شینگلز می‌تواند علاوه بر درد و ناراحتی، مشکلات جدی‌تری هم ایجاد کند.

نحوه تشخیص زونا

شینگلز به طور معمول با توجه به نحوه‌ی پخش بثورات پوستی روی بدن تشخیص داده می‌شود. بثورات شینگلز معمولاً به شکل یک نوار تاول در یک سمت بدن ظاهر می‌گردند. برای تشخیص زونا (Shingles) علاوه بر معاینه بالینی، پزشکان ممکن است از آزمایش‌های مختلفی برای تأیید عفونت ویروس واریسلا زوستر  در آزمایشگاه استفاده کنند. برخی از آزمایش‌های رایج در این زمینه عبارتند از: 

تست PCR (Polymerase Chain Reaction)

این آزمایش یکی از دقیق‌ترین روش‌ها برای تشخیص زونا است. در این روش، DNA ویروس واریسلا زوستر در نمونه‌های گرفته شده از مایعات تاولی، بزاق یا خون بیمار شناسایی می‌شود. PCR قادر است به سرعت و با دقت بالا وجود ویروس را تایید کند.

کشت ویروس

در این روش، نمونه‌ای از مایعات تاول‌ها یا ضایعات پوستی به آزمایشگاه فرستاده می‌شود تا ویروس کشت داده شود. این آزمایش زمان بیشتری می‌برد، اما می‌تواند برای تشخیص دقیق‌تر مورد استفاده قرار گیرد.

آزمایش سرولوژی

آزمایش سرولوژی می‌تواند به تشخیص وجود آنتی‌بادی‌های خاص ویروس واریسلا زوستر کمک کند. این آنتی‌بادی‌ها نشان‌دهنده عفونت قبلی با ویروس (واریسلا یا زونا) یا واکنش سیستم ایمنی به آن هستند. این آزمایش معمولاً برای تأیید عفونت فعال کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما می‌تواند کمک‌کننده باشد.

آزمایش مستقیم فلورسانس آنتی‌بادی (DFA)

در این روش، نمونه‌ای از مایعات تاول‌ها با آنتی‌بادی‌های فلورسانس‌دار آزمایش می‌شود. اگر ویروس واریسلا زوستر در نمونه وجود داشته باشد، به‌طور خاص با این آنتی‌بادی‌ها واکنش نشان می‌دهد و در زیر میکروسکوپ فلورسانس دیده می‌شود.

بیوپسی پوست

در برخی موارد نادر که تشخیص زونا مشکل باشد، پزشک ممکن است نمونه‌ای از پوست (بیوپسی) را برای بررسی بیشتر به آزمایشگاه بفرستد.

راهکار و درمان زونا

برای بیماری شینگلز درمان قطعی وجود ندارد، اما روش‌های درمانی مختلفی برای مدیریت علائم وجود دارد. اکثر افراد مبتلاء به شینگلز نیاز به بستری شدن در بیمارستان ندارند، اما اگر قرار شود که فردی بستری گردد، او را در اتاق ایزوله بستری می‌کنند و کادر درمان هم هنگام ورود به اتاق او باید از دستکش و لباس محافظ استفاده نمایند. در ادامه به برخی از روش‌های درمانی این بیماری اشاره می‌شود.

• داروهای ضدویروسی

داروها ضدویروسی می‌توانند درد را کاهش دهند و باعث کوتاه‌تر شدن دوره بیماری شوند. تأثیرگذاری این داروها به خصوص اگر در 72 ساعت اولیه از زمان شروع علائم مصرف شوند، بسیار است. همچنین این داروها ممکن است به جلوگیری از نورالژی پس از زونا کمک کنند. از جمله داروهای ضدویروسی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• آسیکلوویر (Acyclovir)
• فامسیکلوویر (Famciclovir)
• والاسیکلوویر (Valacyclovir)

• داروهای مسکن

استفاده از داروهای مسکن در کاهش درد‌های ناشی از زونا بسیار مفید و موثر است. به این ترتیب، افراد می‌توانند درد‌های ناشی از علائم این بیماری را تحمل کنند. برخی از داروهای مسکن تأثیرگذار عبارتند از:

• استامینوفن (Acetaminophen)
• ایبوپروفن (Ibuprofen)

• سایر داروها تأثیرگذار

اگر عفونت باکتریایی روی بثورات ایجاد شود، ممکن است پزشک شما داروهای ضدباکتری تجویز کند. همچنین، در صورتی که شینگلز بر چشم یا صورت تأثیر بگذارد، امکان دارد که از داروهای ضدالتهابی مانند پردنیزون (Prednisone) استفاده گردد.

پیشگیری از ابتلا به زونا

پیشگیری از شینگلز (زونا) با استفاده از واکسن شینگلز امکان‌پذیر می‌باشد. واکسن Shingrix که از سال 2017 پس از تأیید توسط سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) در دسترس است، برای این منظور توصیه می‌شود. برای زونا یک واکسن قدیمی‌تر (با نام Zostavax) هم وجود داشت که ممکن است در برخی کشورها همچنان استفاده شود.

تزریق واکسن Shingrix برای افراد بالای 50 سال و افراد 19 سال و بالاتر که به دلیل بیماری یا داروها سیستم ایمنی ضعیفی دارند، توصیه می‌شود. همچنین کسانی که قبلاً واکسن Zostavax را دریافت کرده‌اند یا نمی‌دانند که آیا آبله‌مرغان داشته‌اند یا نه، می‌توانند این واکسن را بزنند.

Shingrix یک واکسن غیرزنده است که از یک جزء ویروس ساخته شده و در دو دوز، با فاصله 2 تا 6 ماه بین دوزها، تزریق می‌شود. شایع‌ترین عوارض جانبی این واکسن قرمزی، درد و تورم در محل تزریق است. همچنین، برخی افراد ممکن است خستگی، سردرد و سایر عوارض را نیز تجربه کنند.

تزریق واکسن شینگلز تضمین‌کننده عدم ابتلاء شما به این بیماری نیست، اما می‌تواند باعث کاهش شدت و طول مدت بیماری ‌شود و خطر نورالژی پس از زونا و درد طولانی ‌مدت پس از بیماری را کاهش ‌دهد. تحقیقات نشان می‌دهد که تزریق واکسن Shingrix می‌تواند تا بیش از 5 سال از شما در برابر شینگلز محافظت ‌کند.

نکته: تزریق واکسن Shingrix برای درمان افراد مبتلاء به شینگلز موثر نیست.

• چه افرادی باید قبل از تزریق واکسن زونا با پزشک مشورت کنند؟

افرادی زیر باید قبل از تزریق واکسن زونا با پزشک خود مشورت کنند تا بتوانند از عوارض و خطرات احتمالی این بیماری جلوگیری نمایند. این افراد عبارت است از:

• افرادی که ممکن است نسبت به واکسن شینگلز واکنش آلرژیک داشته‌‌ باشند.
• آن دسته از افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند.
• افرادی که پیوند سلول‌های بنیادی را انجام داده‌اند.
• خانم‌هایی که باردار هستند یا در تلاش برای بارداری می‌باشند.

برای مشاوره تلفنی و نمونه‌گیری و انجام آزمایش آنتی بادی برای تشخیص زونا، کارشناسان آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک پزشکی تهران لب، از طریق تماس با شماره 1650 در کنار شما هستند.

آنچه از مقاله «بیماری زونا چیست | علائم، عوارض، تشخیص و درمان» آموختیم

بیماری زونا یا شینگلز (Shingles) یک عفونت ویروسی ناشی از ویروس واریسلا زوستر می‌باشد که پس از ابتلاء به آبله‌مرغان، به صورت نهفته در بدن باقی می‌ماند و ممکن است سال‌ها بعد دوباره فعال شود. این بیماری معمولاً با درد شدید، بثورات پوستی و علائم همراه مانند حساسیت به لمس، تب و خستگی خود را نشان می‌دهد. شینگلز بیشتر در افراد مسن و کسانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، بروز می‌کند و می‌تواند به عوارض جدی مانند نورالژی پس از زونا، از دست دادن بینایی و عفونت‌های پوستی منجر شود.

در حالی که هیچ درمان قطعی برای زونا وجود ندارد، استفاده از داروهای ضدویروسی و مسکن می‌تواند به کاهش درد و تسریع روند بهبودی کمک کند. همچنین، پیشگیری از این بیماری از طریق واکسن شینگلز (Shingrix) برای افراد بالای 50 سال و کسانی که به دلایل پزشکی سیستم ایمنی ضعیفی دارند، توصیه می‌شود. این واکسن به کاهش شدت و مدت زمان بیماری و نیز کاهش خطر عوارض جانبی کمک می‌کند. همچنین، افراد باید در نظر داشته باشند که واکسن شینگلز برای درمان افرادی که هم‌اکنون به شینگلز مبتلاء هستند مؤثر نیست.

به طور کلی، آگاهی از علائم، روش‌های پیشگیری و درمان شینگلز می‌تواند به افراد کمک کند تا بهتر با این بیماری مواجه شوند و عوارض آن را کاهش دهند. در نهایت، توجه به سیستم ایمنی و دریافت واکسن مناسب، می‌تواند نقش مهمی در کاهش خطر ابتلاء به این بیماری و عوارض ناشی از آن ایفاء کند.

• منابع:

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/shingles/symptoms-causes/syc-20353054