آزمایش مدفوع یکی از ابزارهای تشخیصی است که پزشکان معمولا برای بررسی علت مشکلات گوارشی از آن استفاده می‌کنند. این آزمایش می‌تواند باکتری‌ها، ویروس‌ها و سایر میکروب‌های موجود در مدفوع را که ممکن است عامل بیماری باشند، شناسایی کند. پزشکان معمولا از آزمایش مدفوع برای تشخیص بیماری‌های دستگاه گوارش و همچنین سرطان روده بزرگ بهره می‌گیرند. در ادامه این مقاله از تهران لب، در مورد این آزمایش بیشتر توضیح داده و انواع آزمایش مدفوع را شرح می‌دهیم.
آزمایش مدفوع چیست؟
آزمایش مدفوع یک روش تشخیصی است که به شناسایی عوامل بیماری‌زا مانند باکتری‌ها، ویروس‌ها و انگل‌ها در مدفوع کمک می‌کند. همچنین این آزمایش می‌تواند علائم دیگری از جمله خون مخفی در مدفوع را که نشان‌دهنده وجود مشکل در سیستم گوارش است، بررسی کند. پزشکان با استفاده از آزمایش مدفوع می‌توانند طیف گسترده‌ای از مشکلات گوارشی از جمله عفونت‌ها و سرطان‌ها را شناسایی کنند.
چه زمانی نیاز به آزمایش مدفوع است؟
آزمایش مدفوع برای موارد مختلفی ممکن است توسط پزشک تجویز شود. در حالت کلی پزشک ممکن است در صورت بروز علائم زیر آزمایش مدفوع را برای بیمار تجویز کند:
- وجود خون در مدفوع
- وجود مخاط در مدفوع
- اسهال طولانی‌مدت (بیش از سه روز)
- درد یا گرفتگی معده
- تهوع یا استفراغ مداوم
- تب
در آزمایش مدفوع چه مواردی بررسی می‌شود؟
آزمایش مدفوع برای شناسایی و تشخیص چندین وضعیت مختلف گوارشی انجام می‌شود. مهمترین مواردی که می‌توان از طریق انواع آزمایش مدفوع به آن پی برد شامل موارد زیر می‌شود:
- شقاق مقعد: ترک کوچک در ناحیه مقعد که مدفوع از آن خارج می‌شود.
- کم‌خونی: کمبود گلبول‌های قرمز خون
- کولیت: التهاب یا تحریک در روده بزرگ
- پولیپ‌های روده بزرگ: توده‌های کوچک سلولی در روده بزرگ
- سرطان کولورکتال: سرطان در روده بزرگ
- دیورتیکولوز: وجود حفره‌های برآمده در روده
- نارسایی پانکراس خارجی (EPC): عدم توانایی در هضم کامل غذا در روده‌ها
- خونریزی دستگاه گوارش
- بواسیر: تورم رگ‌های ناحیه مقعد
- عفونت‌ها: ناشی از باکتری‌ها، ویروس‌ها یا انگل‌ها
- بیماری التهابی روده (IBD): التهاب در دستگاه گوارش
- استئاتوره: وجود چربی اضافی در مدفوع
- زخم‌های معده: زخم‌های دردناک در معده
انواع آزمایش مدفوع
آزمایش‌های مدفوع انواع مختلفی دارند که پزشک با توجه به علائم بیمار نوع مناسب را تجویز می‌کند. انواع آزمایش مدفوع در حالت کلی شامل سه آزمایش زیر می‌شود:
- آزمایش خون مخفی در مدفوع (FOBT)
- آزمایش مدفوع نوع FITDNA
- آزمایش‌های عفونت مدفوع
آزمایش خون مخفی در مدفوع (FOBT)
آزمایش خون مخفی در مدفوع یا FOBT (Fecal Occult Blood Test) یک روش تشخیصی است که برای شناسایی مقدار بسیار کم خون در مدفوع استفاده می‌شود. این نوع خون به قدری کم است که با چشم قابل مشاهده نیست و به همین دلیل هم به آن «خون مخفی» گفته می‌شود. وجود خون مخفی در مدفوع می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات مختلف در دستگاه گوارش باشد؛ از جمله زخم‌های معده، پولیپ‌ها، التهاب روده بزرگ و حتی سرطان روده بزرگ.
آزمایش FOBT معمولا به عنوان یک آزمایش غربالگری برای تشخیص خونریزی‌های غیرطبیعی و بیماری‌های جدی گوارشی مانند سرطان روده بزرگ استفاده می‌شود. این آزمایش به‌خصوص برای افراد بالای ۵۰ سال توصیه می‌شود؛ زیرا خطر ابتلا به سرطان کولورکتال با افزایش سن بیشتر می‌شود.
آزمایش مدفوع نوع FITDNA
یکی دیگر از انواع آزمایش مدفوع، FITDNA (Fecal Immunochemical + DNA Test) است. این آزمایش نیز همانند FOBT به شناسایی مقادیر جزئی خون در مدفوع می‌پردازد اما علاوه بر آن، به بررسی DNA تغییر‌یافته‌ای می‌پردازد که ممکن است نشانه‌ای از شرایط پیش‌سرطانی یا سرطانی باشد.
آزمایش‌های عفونت در مدفوع
این نوع آزمایش‌ها به روش‌های مختلفی انجام می‌شود و همگی به‌دنبال شناسایی میکروب‌ها در مدفوع هستند؛ از طریق کشت میکروب‌ها، مشاهده آن‌ها زیر میکروسکوپ یا شناسایی DNA میکروب‌ها. این آزمایش‌ها به پزشک کمک می‌کنند تا علت عفونت یا احتمال وجود خونریزی و تغییرات سلولی در سیستم گوارش را تشخیص دهد.
چگونه نمونه مدفوع خود را جمع‌آوری کنم؟
معمولا نیازی به آماده‌سازی خاصی برای آزمایش مدفوع ندارید. اما در برخی موارد، پزشک ممکن است توصیه‌هایی مانند قطع داروهای خاص یا پرهیز از برخی غذاها به شما بدهد. این دستورات به نوع آزمایش و شرایط شما بستگی دارد. بنابراین بهتر است از پزشک خود بپرسید که آیا نیاز است قبل از آزمایش کار خاصی انجام دهید یا خیر.
برای انجام آزمایش مدفوع معمولا می‌توانید نمونه مدفوع خود را در خانه جمع‌آوری کنید. پزشک یا مراکز آزمایشگاهی تمامی وسایل مورد نیاز مانند ظرف مخصوص نمونه‌گیری با برچسب نام و تاریخ تولد را در اختیار شما قرار می‌دهد. برای جمع‌آوری نمونه مدفوع مراحل زیر را دنبال کنید:
- ابتدا ادرار کنید تا از تماس ادرار با نمونه مدفوع جلوگیری شود؛ زیرا این موضوع می‌تواند در نتایج آزمایش تداخل ایجاد کند.
- وسیله‌ای برای جمع‌آوری مدفوع در توالت قرار دهید. پزشک ممکن است سینی یا ظرف مخصوص به شما بدهد. همچنین می‌توانید یک لایه پلاستیک تمیز بین نشیمن‌گاه و کاسه توالت بگذارید. (اگر مدفوع شل یا آبکی است، از روش پلاستیک استفاده نکنید).
- اجازه ندهید مدفوع به دیواره داخلی توالت برخورد کند تا نمونه آلوده نشود.
- با استفاده از قاشق پلاستیکی مخصوص، نمونه را داخل ظرف جمع‌آوری قرار دهید. پزشک مقدار لازم را به شما می‌گوید یا ممکن است خط پر شدن روی ظرف مشخص باشد. (در صورت عدم وجود قاشق مخصوص، می‌توانید از یک قاشق یک‌بار مصرف استفاده کنید.)
- بلافاصله درب ظرف نمونه را ببندید و مطمئن شوید که درب آن کاملا محکم است.
- باقی‌مانده مدفوع را به آرامی در توالت تخلیه کنید.
- تمام وسایل استفاده‌شده را داخل یک کیسه پلاستیکی قرار دهید، درب کیسه را ببندید و در سطل زباله بیندازید.
- دست‌های خود را به‌خوبی با صابون آنتی‌باکتریال و آب بشویید.
- نمونه به آزمایشگاه تحویل دهید.
تحویل نمونه آزمایش مدفوع به آزمایشگاه
نمونه مدفوع خود را در اولین فرصت به آزمایشگاه یا مطب پزشک تحویل دهید. اگر تأخیری پیش آمد، می‌توانید نمونه را برای مدت کوتاهی در یخچال نگه دارید. توجه داشته باشید اگر بیش از حد تعیین شده زمان از جمع‌آوری نمونه بگذرد، احتمالا آزمایش آن انجام نخواهد شد؛ چرا که ممکن است تاخیر زیاد بر نتیجه و دقت آزمایش تاثیرگذار باشد.
آزمایشگاه چگونه نمونه مدفوع را بررسی می‌کند؟
روش آزمایش به نوع آزمایش بستگی دارد. در برخی از آزمایش‌های مدفوع، نمونه روی یک کارت تست کشیده می‌شود. در برخی دیگر، نمونه روی یک لام شیشه‌ای قرار می‌گیرد و زیر میکروسکوپ بررسی می‌شود. همچنین ممکن است نمونه را در یک محیط کشت مخصوص قرار دهند تا میکروب‌ها بتوانند رشد کنند و بهتر مشاهده شوند. در مواردی که میکروب‌ها سخت دیده می‌شوند، آن‌ها را در دستگاهی قرار می‌دهند که DNA میکروب را چندین بار تکثیر می‌کند تا شناسایی آن‌ها آسان‌تر شود.
تفسیر نتایج آزمایش مدفوع
نتایج آزمایش مدفوع می‌تواند مثبت یا منفی باشد. نتیجه منفی به این معنی است که نمونه مدفوع شما عادی بوده و نشانه‌ای از بیماری مانند خون یا میکروب در آن مشاهده نشده است. اگر نتیجه مثبت باشد و آزمایش میکروبی شناسایی کرده باشد، نام آن میکروب نیز در نتیجه ذکر خواهد شد.
تفسیر آزمایش مدفوع چقدر زمان می‌برد؟
معمولا نتایج آزمایش مدفوع بین یک تا سه روز آماده می‌شود. البته این مدت زمان بسته به نوع آزمایش و مواردی که پزشک شما قصد بررسی آن‌ها را دارد ممکن است بیشتر طول بکشد. ما در آزمایشگاه تهران لب سعی می‌کنیم در سریع‌ترین زمان ممکن نتایح انواع آزمایش مدفوع را آماده کرده و به شما تحویل دهیم.
اگر نتیجه آزمایش مدفوع مثبت باشد چه باید بکنیم؟
اگر نتیجه آزمایش مثبت باشد، پاتولوژیست به پزشک شما نوع میکروب یا پاتوژن شناسایی‌شده را اطلاع می‌دهد. همچنین در صورت وجود نشانه‌های دیگری از عفونت، مانند میزان غیرعادی خون یا چربی در مدفوع، این اطلاعات نیز به پزشک داده می‌شود. این اطلاعات به پزشک کمک می‌کند علت دقیق علائم شما را بیابد و درمان مناسب را پیشنهاد کند.
در صورتی که نتایج به وجود یک توده سرطانی اشاره کند، پزشک شما را به متخصص سرطان (انکولوژیست) ارجاع می‌دهد تا آزمایش‌های تکمیلی و درمان‌های لازم انجام شود.
آزمایش مدفوع دقیق‌تر است یا کولونوسکوپی؟
آزمایش مدفوع اطلاعات مفیدی به پزشکان ارائه می‌دهد اما در برخی موارد، تغییرات در روده ممکن است آنقدر کوچک باشند که در آزمایش مدفوع شناسایی نشوند. به همین دلیل اگر نتیجه آزمایش مدفوع منفی باشد و علائم شما همچنان ادامه داشته باشند، پزشک ممکن است کولونوسکوپی را به شما پیشنهاد کند.
کولونوسکوپی روشی است که از یک لوله بلند دارای نور و دوربین استفاده می‌کند تا پزشک بتواند مستقیما داخل روده بزرگ را ببیند و تغییرات احتمالی را شناسایی کند. این روش به پزشک اجازه می‌دهد توده‌ها و تغییرات را زمانی که هنوز کوچک و قابل درمان هستند، تشخیص داده و در صورت لزوم اقدام به برداشت آن‌ها کند.
برای درخواست هرگونه مشاوره ژنتیکی تلفنی و نمونه‌گیری در آزمایشگاه جهت انجام آزمایش مدفوع، با تلفن 1650 آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک پزشکی تهران لب تماس بگیرید.
آنچه از مقاله «انواع آزمایش مدفوع چیست؟ + تفسیر» آموختیم
انجام انواع آزمایش مدفوع شاید برای هیچ‌کس خوشایند نباشد و اگر تاکنون این آزمایش را انجام نداده‌اید، احساس ترس، نگرانی یا حس ناخوشایند در شما طبیعی است. اما اجازه ندهید این احساسات مانع از اقدام برای درمان و تشخیص بیماری شما شوند. اگر فکر می‌کنید مشکلی در دستگاه گوارش شما وجود دارد، پزشک خود را در جریان بگذارید. یک آزمایش ساده مدفوع می‌تواند اطلاعات زیادی درباره علت مشکلات گوارشی به پزشک بدهد. با شناسایی عوامل بیماری‌زا در مدفوع، پزشک می‌تواند دقیق‌ترین تشخیص و مؤثرترین درمان را برای شما ارائه دهد.
منبع:
https://my.clevelandclinic.org/health/diagnostics/25210-stool-test
