حصبه یا تب تیفوئید یک بیماری باکتریایی است که از باکتری S.Typhi به آن مبتلا می‌شوید. این بیماری باعث ایجاد تب بالا، علائم شبه آنفولانزا و اسهال میشود. جالب است بدانید حتی اگر احساس بیماری نکنید، می‌توانید ناقل حصبه باشید. حصبه می‌تواند تهدیدکننده زندگی باشد و باید به سرعت با آنتی بیوتیک درمان شود. اگر در منطقه‌ای زندگی می‌کنید یا به منطقه‌ای سفر می‌کنید که حصبه شایع است، باید واکسن بزنید. در ادامه در مورد اینکه بیماری حصبه چیست، چه عوارضی دارد و درمان آن چگونه است، توضیح می‌دهیم.
بیماری حصبه (تب تیفوئید) چیست؟
تب حصبه توسط باکتری سالمونلا تیفی (S.Typhi) در فرد ایجاد میشود، روده کوچک را آلوده می‌کند و باعث تب بالا، درد معده و سایر علائم میشود. تب حصبه را تب روده‌ای یا تب تیفوئید هم می‌نامند.
لازم به ذکر است که معمولاً تب پاراتیفوئید با تیفوئید اشتباه گرفته میشود. تب پاراتیفوئید شبیه تیفوئید است که علائم خفیف‌تری دارد. این بیماری توسط سالمونلا پاراتیفی (S.Paratyphi) ایجاد میشود.
نکته: باکتری‌های S.Typhi و S.Paratyphi متفاوت از باکتری‌های سالمونلا هستند که باعث سالمونلوز (یک نوع رایج مسمومیت غذایی) می‌شوند.
حصبه (تب تیفوئید) چه کسانی را مبتلا می‌کند؟
تب حصبه در مناطق روستایی کشورهای در حال توسعه که در آن سرویس‌های بهداشتی مدرن وجود ندارد شایع‌ترین حالت را دارد. کشورهای جنوب و جنوب شرقی آسیا، آمریکای مرکزی و جنوبی، آفریقا و حوزه کارائیب بیشتر تحت تاثیر این بیماری قرار دارند. مسافران هنگام بازدید از پاکستان، هند یا بنگلادش بیشتر در معرض خطر هستند. لازم به ذکر است که کودکان بیشتر از بزرگسالان در معرض ابتلا به حصبه هستند.
تب حصبه چقدر شایع است؟
تخمین زده میشود که سالانه 11 تا 21 میلیون نفر در سراسر جهان به تیفوس مبتلا می‌شوند. در ایالات متحده، کانادا، ژاپن، اروپای غربی و استرالیا این بیماری نسبت به کشورهای دیگر نادرتر است.
ناقل طولانی مدت تب حصبه چیست؟
برخی از افراد حتی پس از بهبودی (ناقل طولانی مدت) همچنان به تب تیفوئید مسری هستند. شما می‌توانید تیفوئید را برای یک سال یا بیشتر بدون هیچ علامتی گسترش دهید. مهم است که بعد از اینکه احساس بهتری نسبت به درمان حصبه داشتید، باید آزمایش تشخیص باکتری S.Typhi دهید تا مطمئن شوید که نمی‌توانید آن را به افراد دیگر منتقل کنید.
تفاوت بین حصبه و تیفوس چیست؟
هرچند بیماری‌های حصبه (تیفوئید) و تیفوس نام لاتین مشابهی دارند (typhoid و typhus)، اما بیماری‌های مختلفی هستند که توسط باکتری‌های مختلف ایجاد می‌شوند. علائم این دو بیماری مشابه است (به حدی که پزشکان قبلا فکر می‌کردند که یک بیماری هستند). ما اکنون می‌دانیم که بیماری‌های مختلفی هستند اما نام دو بیماری همچنان مشابه باقی مانده است (و همچنان باعث سردرگمی میشود).
علائم تب حصبه چیست؟
تب تیفوئید نام خود را از تب شدیدی گرفته است که در صورت عدم درمان می‌تواند هفته‌ها طول بکشد. این بیماری در طی چند روز به تدریج بدتر میشود. سایر علائم تب حصبه عبارتند از:
- سردرد
- لرز
- از دست دادن اشتها
- درد معده (شکم)
- بثورات پوستی (معمولا روی سینه یا معده بیمار)
- سرفه
- دردهای عضلانی
- حالت تهوع، استفراغ
- اسهال یا یبوست
چه چیزی باعث تب حصبه میشود؟
تب تیفوئید همانطور که گفته شد، توسط باکتری ایجاد میشود. این باکتری در روده افراد آلوده زندگی می‌کند و می‌تواند غذا و آب را آلوده کند.
تب حصبه چگونه گسترش می‌یابد؟
تب تیفوئید معمولاً از طریق غذا یا آب آلوده به باکتری حصبه گسترش می‌یابد. اگر فرد مبتلا به تیفوئید چیزی را که می‌خورید یا می‌نوشید بدون شستن دست‌هایش لمس کند، ممکن است آلوده شود. همچنین اگر آب زائد (آبی که مدفوع یا ادرار در آن وجود دارد) به آبی که می‌نوشید یا روی غذایی که می‌خورید وارد شود، ممکن است این بیماری منتقل شود.
اگر فرد دیگری پس از رفتن به دستشویی دست‌های خود را نشوید، ممکن است به تیفوس مبتلا شود. هنگامی که فردی سطوح و اشیاء (مانند تلفن یا دستگیره در) را لمس می‌کند، می‌تواند باکتری‌هایی را بر جای بگذارد که می‌توانند به فرد بعدی که آن را لمس می‌کند منتقل شوند.
مراحل ابتلا به حصبه چیست؟
علائم تب حصبه به تدریج در چهار مرحله ایجاد میشود. درمان زودهنگام با آنتی بیوتیک‌ها می‌تواند شما را از پیشرفت به مراحل بعدی باز دارد. مراحل پیشرفت حصبه عبارتند از:
- مرحله یک: علائم تب تیفوئید از 5 تا 14 روز پس از تماس با باکتری S.Typhi شروع میشود. اولین علامت بیماری تبی است که طی چند روز افزایش می‌یابد. در این مرحله باکتری وارد خون شما میشود.
- مرحله دو: در حوالی هفته دوم تب، باکتری‌ها در تکه‌های Peyer (بخشی از سیستم ایمنی شما که مهاجمان مضر را شناسایی می‌کند) تکثیر می‌شوند. در این مرحله درد شکم و سایر علائم معده، مانند اسهال یا یبوست ظاهر میشود. ممکن است بثورات پوستی که نقاط صورتی کوچکی هستند ظاهر شوند.
- مرحله سه: اگر درمان حصبه با آنتی بیوتیک انجام نشود، باکتری می‌تواند باعث آسیب شدیدتر شود. معمولا حدود هفته سوم پس از شروع علائم، برخی افراد دچار عوارض جدی مانند خونریزی داخلی و آنسفالیت (التهاب در مغز) می‌شوند.
- مرحله چهار: مرحله چهار زمانی است که بیشتر بیماران شروع به بهبودی می‌کنند. تب شدید شروع به پایین آمدن می‌کند. باکتری تیفوئید می‌تواند بدون ایجاد علائم در کیسه صفرا زندگی کند؛ به این معنی که حتی بعد از اینکه احساس بهتری کردید ممکن است همچنان ناقل حصبه باشید.
تب حصبه چگونه تشخیص داده میشود؟
پزشک شما از علائم، سابقه سفر و آزمایش‌های آزمایشگاهی برای تشخیص تب حصبه استفاده می‌کند. پزشک شما را معاینه فیزیکی می‌کند و وضعیت قلب و ریه‌های شما را بررسی می‌کند.
اگر اخیراً به منطقه مشکوک به باکتری تیفوئید سفر کرده‌اید یا فکر می‌کنید در معرض بیماری حصبه قرار گرفته‌اید، بسیار مهم است که به پزشک اطلاع دهید. در غیر این صورت ممکن است پزشک حتی با مشاهده برخی علائم، آزمایش تشخیص حصبه تجویز نکند.
برای تشخیص تب تیفوئید چه آزمایشاتی می‌توان انجام داد؟
برای تشخیص بیماری حصبه (تب تیفوئید) آزمایش‌های مختلف وجود دارد. پزشک از طریق این آزمایش‌ها می‌تواند وجود باکتری تیفوئید در بیمار را تشخیص دهد. آزمایش حصبه (تب تیفوئید) با استفاده از نمونه‌هایی از مایعات یا بافت بدن بیمار برای آزمایش نشانه‌های باکتری تیفوئید انجام میشود. نمونه‌های آزمایش حصبه شامل موارد زیر میشود:
آزمایش خون
- آزمایش آنتی‌بادی: در این آزمایش هماتولوژی به دنبال شناسایی آنتی‌بادی‌های تولید شده در پاسخ به عفونت تیفوس است.
- آزمایش Widal: آزمایش ویدال، به دنبال آنتی‌بادی‌های ضد Rickettsia در خون بیمار هستند. افزایش سطح آنتی‌بادی در مقایسه با نمونه‌های قبلی می‌تواند نشان‌دهنده عفونت باشد.
- ELISA: آزمایش‌های ایمنی‌سنجی مثل ELISA می‌توانند برای شناسایی آنتی‌بادی‌های خاص تیفوس استفاده شوند.
کشت میکروبی
- کشت باکتری Rickettsia (آزمایش میکروبیولوژی) در محیط‌های کشت خاص ممکن است، اما این روش زمان‌بر و دشوار است. به‌علاوه، این باکتری‌ها معمولاً نیاز به محیط‌های خاصی دارند که در آنها بتوانند رشد کنند.
آزمایش‌های مولکولی
- PCR (واکنش زنجیره‌ای پلیمراز): این آزمایش می‌تواند به شناسایی DNA باکتری Rickettsia در نمونه‌های خون یا بافت کمک کند. PCR یکی از دقیق‌ترین و سریع‌ترین روش‌ها برای تشخیص تیفوس است.
آزمایشات تصویربرداری
- در برخی موارد، برای ارزیابی عوارض یا مشکلات مرتبط با تیفوس، ممکن است از آزمایشات تصویربرداری مانند سونوگرافی، CT یا MRI استفاده شود.
بیوپسی پوست
- در برخی موارد خاص، بیوپسی از نواحی مبتلا به بثورات می‌تواند به تشخیص کمک کند. بررسی میکروسکوپی می‌تواند نشانه‌هایی از عفونت را نشان دهد.
بسته به شرایط بیمار و صلاح‌دید پزشک، ممکن است یکی یا چند مورد از این آزمایش‌ها برای بیمار تجویز شود.
درمان حصبه چیست؟
حصبه در حالت معمول با آنتی بیوتیک درمان میشود. برخی از انواع جدیدتر باکتری‌ها می‌توانند از درمان‌های آنتی‌بیوتیکی جان سالم به در ببرند؛ بنابراین بسته به نوع تیفوئید و جایی که بیمار شده‌اید، با آنتی‌بیوتیک‌های مختلفی درمان می‌شوید. تب پاراتیفوئید نیز با آنتی بیوتیک درمان میشود.
اگر فردی به شدت بیمار باشد یا عوارض متفاوتی داشته باشد، ممکن است به درمان‌های اضافی نیاز داشته باشد. برای درمان حصبه در این موارد باید در بیمارستان بستری شوید.
چه داروهایی برای درمان تب حصبه استفاده میشود؟
آنتی بیوتیک‌هایی که برای درمان حصبه استفاده میشود، ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- سیپروفلوکساسین، لووفلاکسین یا افلوکساسین
- سفتریاکسون، سفوتاکسیم یا سفیکسیم
- آزیترومایسین
- کارباپنم‌ها
- اگر مورد بیمار شدید باشد، ممکن است با استروئیدها مانند دگزامتازون درمان شود.
مقاومت آنتی بیوتیکی در تیفوئید
باکتری‌هایی مانند باکتری تیفوئید گاهی اوقات می‌توانند نسبت به داروها مقاومت کنند؛ به این معنی که آنتی‌بیوتیک‌ها دیگر برای از بین بردن آنها عملکرد کافی نخواهند داشت. این حالت را مقاومت آنتی بیوتیکی می‌نامند.
در بسیاری از موارد حصبه را نمی‌توان با آنتی‌بیوتیک‌هایی که زمانی استفاده می‌کردیم از بین برد، اما برخی داروها هنوز روی آنها اثر می‌گذارند. برخی از موارد حصبه به شدت مقاوم به دارو هستند (تیفوئید XDR) و تنها چند آنتی بیوتیک روی آنها تاثیر می‌گذارد. این یکی از دلایلی است که واکسن زدن برای جلوگیری از تیفوئید بسیار مهم است.
بر این اساس این نگرانی در سراسر جهان وجود دارد که اگر بیمار داروهای تجویز شده برای درمان حصبه را در حین درمان متوقف کند، ممکن است دیگر نتوان تیفوئید را درمان کرد.
برای مشاوره تلفنی و نمونه‌گیری، با تلفن 1650 آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک پزشکی تهران لب تماس بگیرید.
آنچه از مقاله «حصبه (تب تیفوئید) چیست؟ | علائم، علل، تشخیص و درمان حصبه» آموختیم
تب حصبه ممکن است مانند طاعون منقرض شده به نظر برسد، اما مردم در سراسر جهان هنوز هم به شدت از این بیماری رنج می‌برند. اگر در منطقه‌ای زندگی می‌کنید یا در حال سفر به منطقه‌ای هستید که حصبه در آن شایع است، واکسن زدن بهترین راه برای جلوگیری از ابتلا به بیماری و گسترش بیماری است.
اگر فکر می‌کنید ممکن است تیفوئید داشته باشید، فورا به پزشک مراجعه کنید. اگرهم از تیفوئید بهبود یافته‌اید، آزمایش حصبه دهید تا مطمئن شوید که نمی‌توانید ناخودآگاه بیماری را به دیگران منتقل کنید.
منبع:
