زردی نوزاد (Neonatal jaundice) یک اتفاق نسبتاً رایج بعد از زایمان است و اغلب به دلیل کامل نبودن کبد نوزاد اتفاق می‌افتد. قابل درک است که ظاهر شدن این رنگ زرد روی پوست نوزاد می‌تواند برای والدین نگران کننده باشد اما باید گفت جای نگرانی نیست.
زمانی که پوست و سفیدی چشم نوزاد به زودی پس از زایمان به رنگ زرد متمایل می‌شود، اصطلاحا زردی نوزاد اتفاق افتاده است. زردی نوزاد معمولاً جدی و مسری نیست. در این صورت به آن زردی فیزیولوژیک می‌گویند. با این حال ممکن است زردی نوزاد شما علامتی از یک بیماری جدی‌تر باشد که پرسنل پزشکی آن را بررسی خواهند کرد.
برای درخواست هرگونه مشاوره، انجام آزمایش و چکاپ کامل نوزاد و ثبت درخواست تلفنی نمونه‌گیری (در آزمایشگاه، منزل، محل کار)
با تلفن 1650 برای استان تهران و تلفن 88709970-021 برای دیگر استان‌ها
با آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک پزشکی تهران لب تماس بگیرید.
علائم زردی در نوزادان چیست؟
زردی (هایپربیلی‌روبینمی نوزادی یا ایکتر نوزادی) در دنیای پزشکی، یک بیماری نوزادی است که معمولاً برای اکثر نوزادان تازه به دنیا آمده اتفاق می‌افتد. در حالت سفیدی چشم نوزاد زرد می‌شود و پوست او به رنگ زرد، گاه نارنجی در می‌آید. در کودکی با اندازه بزرگتر، ممکن است زردی با تب، خستگی و مشکلات گوارشی (مانند استفراغ یا اسهال) نیز همراه باشد.
گاهی اوقات تشخیص اینکه آیا نوزاد شما زردی دارد یا خیر، مخصوصاً اگر پوست تیره‌ای داشته باشد، آسان نیست. در این صورت به سفیدی چشم او نگاه کنید و اگر کاملاً زرد است، تردید نکنید که آن را به ماماها یا پزشکان نشان دهید یا در صورت ترک بیمارستان به پزشک مراجعه کنید.
علل و علائم زردی نوزاد
علت اصلی زردی نوزاد (یرقان نوزادی)، بیلی‌روبین (Bilirubin) است. بیلی‌روبین رنگدانه‌ای است که از تجزیه طبیعی گلبول‌های قرمز خون به وجود می‌آید. اما چرا بیلی‌روبین در نوزادان تجمع می‌یابد؟
نوزادان گلبول‌های قرمز زیادی دارند و در دوران بارداری، نوزاد برای دریافت اکسیژن کافی از طریق جفت، به گلبول‌های قرمز زیادی نیاز دارد. پس از تولد، نوزاد خودش اکسیژن را دریافت می‌کند و به گلبول‌های قرمز به اندازه قبل نیاز ندارد. کبد نوزادان هنوز به طور کامل تکامل نیافته و نمی‌تواند تمام بیلی‌روبین تولید شده را به طور کامل پردازش کند.
انواع زردی نوزاد
- زردی فیزیولوژیک: این نوع زردی در اکثر نوزادان (حدود 60٪ آنها) رخ می‌دهد و معمولاً بین روز دوم و سوم پس از تولد شروع شده و در عرض 10 روز به طور خود به خودی از بین می‌رود.
- زردی پاتولوژیک: این نوع زردی ناشی از یک بیماری زمینه‌ای مانند عفونت، مشکلات کبدی یا ناسازگاری خونی است.
عوامل افزایش دهنده خطر زردی
- نارس بودن: کبد نوزادان کامل نشده کمتر از نوزادان کامل شده تکامل یافته است.
- کبودی یا هماتوم: تجزیه گلبول‌های قرمز در کبودی یا هماتوم می‌تواند منجر به افزایش بیلی‌روبین شود.
- مصرف کم شیر: در صورت مصرف کم شیر، دفع مدفوع کند می‌شود و بیلی‌روبین کمتری از بدن دفع می‌شود.
- سابقه خانوادگی و بیماری‌های ارثی: اگر یکی از خواهران یا برادران نوزاد در گذشته زردی داشته باشد، احتمال ابتلاء نوزاد به زردی بیشتر است و برخی از بیماری‌های ارثی مانند کمبود G6PD یا بیماری‌های ارثی گلبول‌های قرمز می‌توانند گلبول‌های قرمز را شکننده‌تر کرده و منجر به افزایش بیلی‌روبین شوند که در این موارد نیاز به مشاوره ژنتیک توصیه می شود.
- ناسازگاری خونی: اگر نوزاد و مادر گروه خونی متفاوتی داشته باشند، آنتی‌بادی‌های مادر ممکن است گلبول‌های قرمز نوزاد را از بین ببرند و منجر به افزایش بیلی‌روبین شوند.
- شیردهی: برخی از هورمون‌ها و آنزیم‌های موجود در شیر مادر می‌توانند دفع بیلی‌روبین را کند کنند. با این حال شیردهی را متوقف نکنید؛ زیرا کبد نوزاد به تدریج با این شرایط سازگار می‌شود و پوست او به رنگ طبیعی خود باز می‌گردد.
- عفونت: در صورت وجود عفونت، علائم دیگری نیز در کنار زردی ظاهر می‌شود.
- بیماری‌های کبدی: بیماری‌هایی مانند فیبروز کیستیک یا انسداد مجاری صفراوی می‌توانند منجر به تجمع بیلی‌روبین در کبد شوند.
علائم هشدار دهنده در زردی نوزاد
اگر ادرار نوزاد تیره باشد، ممکن است بیلی‌روبین بیش از حد در بدن او تجمع یافته باشد و مدفوع کم رنگ یا سفید نشان‌دهنده عدم دفع کافی بیلی‌روبین از بدن است. اگر نوزاد بی‌قراری و تحریک‌پذیری بیش از حد نشان می‌دهد، ممکن است زردی او شدید باشد. تب می‌تواند نشانه عفونت باشد.
اگر زردی نوزاد بعد از 2 هفته از بین نرفته باشد، اگر نوزاد شما کامل نشده یا کم وزن است یا اگر نوزاد شما در شیر خوردن مشکل دارد برای زردی باید به پزشک مراجعه کرد.
درمان زردی نوزاد
اگر هوا ملایم است، می‌توانید نوزاد را بدون اینکه مستقیماً در معرض نور خورشید قرار بگیرد، در کنار پنجره قرار دهید. نور طبیعی خورشید می‌تواند به تجزیه بیلی‌روبین در بدن نوزاد کمک کند. اگر نوزاد شما شیر مادر می‌خورد، سعی کنید دفعات شیردهی را بیشتر کنید. این کار به افزایش دفعات دفع مدفوع و دفع بیشتر بیلی‌روبین از بدن نوزاد کمک می‌کند.
دکتر زنان، پرسنل بیمارستان یا پزشک شما با استفاده از دستگاهی به نام بیلی‌روبینومتر پوستی (TCB) سطح بیلی‌روبین خون نوزاد را اندازه‌گیری می‌کنند. این دستگاه را روی پوست نوزاد قرار می‌دهند و میزان بیلی‌روبین را به طور تقریبی تخمین می‌زند. در صورت نیاز با آزمایش خون سطح بیلی‌روبین به طور دقیق‌تر اندازه‌گیری می‌شود. آزمایش خون را می‌توان در آزمایشگاه و بیمارستان انجام داد.
اگر سطح بیلی‌روبین بالا باشد، از فتوتراپی (نور درمانی) برای درمان زردی استفاده می‌شود. در این روش، نوزاد در معرض نور آبی خاصی قرار می‌گیرد که فاقد اشعه ماوراء بنفش است. این نور به تبدیل بیلی‌روبین به ماده‌ای محلول در آب کمک می‌کند که از طریق ادرار و مدفوع دفع می‌شود. در طول فتوتراپی، حداکثر پوست نوزاد در معرض نور قرار می‌گیرد و فقط پوشک پوشیده می‌شود.
چشم‌های نوزاد نیز برای محافظت از آنها با چشم‌بند پوشیده می‌شود. ضربان قلب و تنفس نوزاد به طور مرتب در طول فتوتراپی تحت نظر قرار می‌گیرد. فتوتراپی معمولاً در بیمارستان یا کلینیک انجام می‌شود، اما ممکن است در یک اتاق جداگانه در بیمارستان نیز انجام شود. در هر صورت، شما می‌توانید به طور مرتب به نوزاد خود سر بزنید.
در موارد بسیار نادر که فتوتراپی کافی نیست، ممکن است نیاز به عوض کردن خون باشد. در این روش خون نوزاد که حاوی بیلی‌روبین است با خون جدید جایگزین می‌شود. در صورتی که زردی ناشی از یک بیماری زمینه‌ای باشد، باید آن بیماری نیز درمان شود.
به عنوان مثال، اگر انسداد مجاری صفراوی یا آترزی مجاری صفراوی (عدم تشکیل کامل مجاری صفراوی) علت زردی باشد، باید در اسرع وقت عمل جراحی انجام شود. در این موارد، مدفوع نوزاد به رنگ بسیار روشنی خواهد بود و باید فوراً به پزشک مراجعه کنید.
برای درخواست هرگونه مشاوره، انجام آزمایش و ثبت درخواست تلفنی نمونه‌گیری (در آزمایشگاه، منزل، محل کار)
با تلفن 1650 برای استان تهران و تلفن 88709970-021 برای دیگر استان‌ها
با آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک پزشکی تهران لب تماس بگیرید.
چه زمانی زردی نوزاد از بین می‌رود؟
زردی فیزیولوژیک (طبیعی) معمولاً در عرض 1 تا 2 هفته در نوزادان تکمیل شده (نوزادانی که در موعد مقرر متولد می‌شوند) از بین می‌رود و جای نگرانی ندارد. با این حال ممکن است در نوزادان نارس چند هفته طول بکشد. همانطور که قبلاً توضیح داده شد، در اکثر موارد نیازی به نگرانی نیست.
- منابع:
