زایمان زودرس چیست؟ | علائم، تشخیص، پیشگیری و درمان

زایمان زودرس (Premature labor) به زایمانی گفته می‌شود که قبل از هفته 37 بارداری اتفاق می‌افتد. به طور معمول حدود 40 هفته از لقاح تا تولد نوزاد طول می‌کشد. اما همه بارداری‌ها تا پایان این زمان را نمی‌بینند؛ حدود 7 درصد از نوزادان زودتر از موعد به دنیا می‌آیند و چند هفته زودتر از موعد مقرر پا به دنیای بیرون می‌گذارند.

زایمان‌هایی که بین هفته 37 تا 42 بارداری اتفاق می‌افتند زایمان‌های به موقع تلقی می‌شوند و از این تعداد، حدود 10 درصد بین هفته 37 تا 40 اتفاق می‌افتند. زایمان زودرس قبل از هفته 37 بارداری اتفاق می‌افتد. در سراسر جهان 15 میلیون نفر (حدود 1 نوزاد از هر 10 نوزاد) به صورت زایمان زودرس پا به دنیا می‌گذارند که البته این آمار هم رو به افزایش است.

برای درخواست هرگونه مشاوره، انجام آزمایش تشخیص زایمان زودرس و ثبت درخواست تلفنی نمونه‌گیری (در آزمایشگاه، منزل، محل کار)
با تلفن 1650 برای استان تهران و تلفن 88709970-021 برای دیگر استان‌ها
با آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک پزشکی تهران لب تماس بگیرید.

علائم زایمان زودرس

علائم زایمان زودرس مشابه زایمان به موقع است. مادر باردارT مانند زایمان به موقع، انقباضات رحمی‌ را احساس می‌کند که با گذشت زمان بیشتر و شدیدتر می‌شوند. انقباضات رحمی‌ منجر به گشادی تدریجی دهانه رحم برای آماده شدن نوزاد برای تولد می‌شود و ممکن است ترشحات واژینال به رنگ صورتی کم و بیش شدید و همچنین پاره شدن کیسه آب رخ دهد.

علل زایمان زودرس

علل زایمان زودرس همیشه مشخص نیست. عوامل متعدد و بیشتر شناخته شده‌ای وجود دارد که شامل عوارض مربوط به سلامتی مادر باردار است که باید به آنها توجه کرد.

در مورد سلامتی مادر باردار، عوامل خطرناک مربوط به زایمان زودرس شامل موارد زیر است:

• وجود بیماری‌ها (دیابت، پرکاری تیروئید، بیماری قلبی، HPV)
• کار سخت و استرس‌زا
• سیگار کشیدن
• مصرف مواد مخدر و الکل
• کمبود وزن شدید مادر در دوران بارداری

سن مادر نیز یک عامل مهم است. اگر مادر باردار خیلی جوان باشد یعنی کمتر از 20 سال داشته یا برعکس، کمی‌ سن بالا باشد، یعنی بیش از 38 سال داشته باشد، خطر زایمان زودرس افزایش می‌یابد.

نکته: کاهش میزان mRNA یا DNA پیامرسان در ژن‌های Cry2 و ژن ساعت (CLOCK) با افزایش خطر زایمان زودرس مرتبط است.

تشخیص زایمان زودرس

تشخیص زایمان زودرس توسط پزشک با انجام معاینه زنان و زایمان انجام می‌شود که در آن مواردی مثل نوع ترشحات واژینال (در صورت وجود)، نوع انقباضات (از نظر منظم بودن و دفعات آنها)، گشادی یا کوتاه شدن دهانه رحم بررسی می‌شود.

عواقب زایمان زودرس

عواقب یک نوزاد زود به دنیا آمده بسیار زیاد است؛ به جز موارد اصلی، قطعاً باید به موارد زیر اشاره کرد که از اصلی‌ترین عواقب زایمان زودرس است:

• تنظیم ضعیف دمای بدن
• مستعد ابتلاء به عفونت بیشتر به دلیل عدم بلوغ سیستم ایمنی
• کم خونی، زیرا در بدن نوزادان زود به دنیا آمده تولید گلبول‌های قرمز هنوز به طور کامل انجام نمی‌شود (هر چه میزان زود به دنیا آمدن بیشتر باشد، کم خونی و خطر ابتلاء به مشکلات عروقی در نوزاد بیشتر می‌شود)
• کاهش ضربان قلب
• مشکلات بینایی (مانند رتینوپاتی کودک زود به دنیا آمده که شایع‌ترین علت نابینایی در این نوزادان است و منجر به جداشدن شبکیه می‌شود)
• یرقان نوزادی
• خونریزی مغزی با شدت‌های مختلف که می‌تواند منجر به تاخیر (حرکتی یا ذهنی) شود.
• عدم رشد کامل سیستم گوارشی همچنین می‌تواند منجر به بیماری‌هایی مانند انتروکولیت نکروزان و مشکلات تغذیه‌ای ناشی از سوء جذب مواد مغذی شود.

انواع زایمان زودرس

زایمان زودرس اصطلاحی کلی است که شامل شرایط بسیار متفاوتی می‌شود. هم زایمانی که در 36 هفتگی، یعنی چهار هفته قبل از موعد زایمان اتفاق می‌افتد و هم زایمانی که در 24 هفتگی بارداری انجام می‌شود، زایمان زودرس محسوب می‌شود. این یعنی 16 هفته زودتر از تاریخ مورد انتظار زایمان، نوزاد به دنیا می‌آید.

از آنجایی که هر هفته اضافی که در شکم مادر سپری می‌شود برای رشد جسمی ‌و روحی نوزاد متولد نشده مهم است، انواع مختلفی از زایمان زودرس بسته به هفته بارداری که نوزاد در زمان تولد در آن قرار دارد وجود دارد.

سازمان بهداشت جهانی (WHO) زایمان زودرس را به سه دسته کلی تقسیم می‌کند:

1. زایمان زودرس خفیف یا متوسط: به زایمان‌هایی که به ترتیب بین هفته 34 بارداری تمام شده تا 37 و بین هفته 32 تا 33 اتفاق می‌افتد، گفته می‌شود. این دو نوع زایمان زودرس 85 درصد از کل زایمان‌های زودرس را تشکیل می‌دهند.
2. زایمان بسیار زودرس: به زایمان‌هایی که بین هفته 28 بارداری تمام شده تا 32 هفته ناقص اتفاق می‌افتد، گفته می‌شود.
3. زایمان فوق العاده زودرس: به زایمان‌هایی که قبل از هفته 28 بارداری اتفاق می‌افتد، گفته می‌شود.

آیا زایمان زودرس برای همه وجود دارد؟

نرخ زایمان زودرس در حال افزایش است، از جمله به دلیل شرایط خاص مرتبط با بارداری، مانند سن مادر که یکی از همین عوامل است. یک نوزاد زود به دنیا آمده نه تنها نوزاد کوچکتر و سبک‌تری است، بلکه نوزادی است که هنوز رشد خود را به طور کامل به پایان نرسانده است و اندام‌های او (به ویژه ریه‌ها) همچنان به محافظت رحم نیاز دارند.

بخش‌های نوزادان مجهز به اورژانس‌های تولد زودرس و مدیریت اولین روزهای یک نوزاد زود به دنیا آمده هستند. به گفته متخصصان، تلاش‌های تحقیقاتی پزشکی باید در جهت دیگری نیز ادامه یابد و آن هم کاهش زایمان زودرس است تا به نوزادان اجازه داده شود تا حد امکان در رحم مادر بمانند. شناسایی زنانی که در معرض خطر زایمان زودرس هستند یکی از اهداف تحقیقات پزشکی در این زمینه است.

چگونه از زایمان زودرس پیشگیری کنیم؟

صرف نظر از عامل زایمان زودرس، برای پیشگیری از آن مهم است که مادر باردار به طور مرتب تحت نظر متخصص زنان قرار گیرد و تمام آزمایش ادرار و آزمایشات خونی را که متخصص تجویز می‌کند، در آزمایشگاه و بیمارستان انجام دهد. در واقع از همان معاینه اول، پزشک می‌تواند برخی از عوامل خطر را رد کند و سبک زندگی مناسب‌تری را برای به پایان رساندن بارداری وصیه کند.

هرگونه ناراحتی مربوط به بارداری، به ویژه ترشحات غیرطبیعی واژن، انقباضات بدون درد، خستگی بیش از حد، تب، خارش شدید و افزایش قابل توجه وزن باید به پزشک گزارش شود. در واقع بسیاری از بیماری‌هایی که می‌توانند منجر به زایمان زودرس شوند، اگر به محض بروز درمان شوند، مشکلی ایجاد نمی‌کنند.

برای کاهش بروز زایمان زودرس، لازم است زنانی که در معرض خطر بیشتری هستند شناسایی شوند و سعی شود عللی که منجر به زایمان زودرس می‌شوند از بین بروند.

در طول سه ماهه آخر، توصیه می‌شود که زندگی منظمی ‌داشته باشید، بدون اینکه بیش از حد زیاده روی یا خسته شوید؛ زیرا بدن در هر صورت خسته‌تر است و تحمل فشار بیش از حد را ندارد.

برای درخواست هرگونه مشاوره، انجام آزمایش و ثبت درخواست تلفنی نمونه‌گیری (در آزمایشگاه، منزل، محل کار)
با تلفن 1650 برای استان تهران و تلفن 88709970-021 برای دیگر استان‌ها
با آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک پزشکی تهران لب تماس بگیرید.

آنچه در مقاله زایمان زودرس چیست آموختیم

هر زایمان زودرس می تواند خطراتی را به همراه داشته باشد. خوشبختانه امروزه در کشورهای با درآمد بالا امکان زنده ماندن حتی در گروه‌های سنی بارداری که زمانی ناسازگار با بارداری در نظر گرفته می‌شدند، بهبود یافته است. زایمان زودرس و کودک زود به دنیا آمد به نوزادی اطلاق می شود که قبل از رسیدن به هفته 37 بارداری که از اولین روز آخرین پریود محاسبه می شود، متولد شود که این اتفاق برای افرادی زیادی تا به حال اتفاق افتاده است.

• منابع:

https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/4498-premature-labor