روتاویروس چیست؟

روتاویروس یک عفونت گوارشی است که عمدتا کودکان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این ویروس می‌تواند باعث اسهال و استفراغ شدید شود که در صورت عدم مراقبت، به کم‌آبی بدن منجر می‌شود. خوشبختانه، واکسن‌های روتاویروس نقش مهمی در کاهش شیوع این بیماری ایفا کرده‌اند و بسیاری از کودکان را در برابر این عفونت محافظت کرده‌اند. با این حال، آگاهی از علائم و اهمیت حفظ آب بدن در کودکان مبتلا، همچنان ضروری است. در این مقاله از تهران لب، به بررسی روتاویروس، علل، علائم و روش‌های پیشگیری و درمان آن می‌پردازیم.

روتاویروس چقدر شایع است و چه کسانی به آن مبتلا می‌شوند؟

روتاویروس یک عفونت گوارشی مسری است که باعث التهاب معده و روده‌ها می‌شود. این عفونت می‌تواند منجر به اسهال و استفراغ شدید شود، به‌ویژه در کودکان خردسال. معمولا کودکان در فصل‌های زمستان و بهار به روتاویروس مبتلا می‌شوند. این ویروس معمولا از طریق تماس با مدفوع فرد مبتلا و سپس لمس دهان منتقل می‌شود.

پس از ابتلا به روتاویروس، حدود دو تا سه روز طول می‌کشد تا علائم بیماری ظاهر شود. سپس اسهال و استفراغ ممکن است تا یک هفته ادامه یابد. برای جلوگیری از کم‌آبی بدن، اطمینان حاصل کنید که کودکتان مقدار زیادی مایعات مصرف می‌کند. هیچ دارویی برای درمان روتاویروس وجود ندارد و این عفونت معمولا به‌طور طبیعی برطرف می‌شود. با این حال، برخی از کودکان ممکن است نیاز به بستری شدن در بیمارستان و دریافت مایعات وریدی (تزریقی) داشته باشند.

افراد در هر سنی می‌توانند به روتاویروس مبتلا شوند، اما این بیماری عمدتا در کودکان زیر یک سال شایع است. واکسن‌های روتاویروس (مانند Rotarix® یا RotaTeq) می‌توانند از ابتلای کودکان به این ویروس جلوگیری کرده یا در صورت ابتلا، شدت علائم را کاهش دهند.

طبق گزارش‌ها، پیش از عرضه واکسن‌ها، روتاویروس علت اصلی اسهال شدید در نوزادان و کودکان خردسال در ایالات متحده بوده است. تقریبا تمام کودکان پیش از ۵ سالگی به این ویروس مبتلا می‌شدند. روتاویروس هر سال منجر به ۵۵,۰۰۰ تا ۷۰,۰۰۰ بستری در بیمارستان می‌شد.

واکسن‌ها به‌طور قابل‌توجهی سلامت کودکان و میزان بستری شدن آن‌ها را بهبود داده‌اند. مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) تاثیر این واکسن‌ها را بررسی کرده است و تخمین می‌زند که هر ساله واکسن‌ها از ۴۰,۰۰۰ تا ۵۰,۰۰۰ بستری در میان نوزادان و کودکان خردسال جلوگیری می‌کنند.

علائم روتاویروس چیست؟

شایع‌ترین علائم روتاویروس شامل موارد زیر است:

• اسهال شدید و آبکی
• استفراغ
• تب
• کاهش اشتها

استفراغ و اسهال ممکن است باعث کم‌آبی بدن در نوزادان و کودکان خردسال شود. اگر کودک شما علائم کم‌آبی بدن را نشان داد، بلافاصله با پزشک او تماس بگیرید. این علائم شامل موارد زیر است:

• کاهش دفعات ادرار (پوشک کمتر از حد معمول خیس می‌شود)
• پوست سرد و خشک
• سرگیجه هنگام ایستادن
• خشکی دهان و گلو
• کمبود یا نبود اشک هنگام گریه کردن
• بی‌حالی (خوابیدن بیشتر، بازی کمتر یا رفتار غیرعادی و بی‌قراری)
• چشم‌های گودرفته یا گودرفتگی در ناحیه نرم بالای سر کودک

چرا کم‌آبی بدن برای نوزادان خطرناک است؟

کم‌آبی به این معناست که بدن نوزاد به اندازه کافی آب و نمک ندارد تا به درستی عمل کند. نوزادان زیر یک سال به راحتی دچار کم‌آبی می‌شوند.

بسیاری از کودکان کم‌آب نیاز به دریافت مایعات وریدی (IV) برای جبران آب بدن دارند. اگر کم‌آبی شدید شود، کودک ممکن است دچار تشنج (حرکات غیرعادی و ناگهانی بدن) یا شوک شود که می‌تواند تهدیدکننده زندگی باشد.

علت روتاویروس چیست؟

روتاویروس از طریق تماس دست با دهان منتقل می‌شود. این ویروس چند روز پیش از شروع علائم در مدفوع فرد مبتلا وجود دارد و می‌تواند تا ۱۰ روز پس از برطرف شدن علائم در حرکات روده باقی بماند.

آیا روتاویروس مسری است؟

روتاویروس بسیار مسری است. پیش از ارائه واکسن‌های روتاویروس، بیشتر کودکان تا سن ۵ سالگی به این ویروس مبتلا می‌شدند. از زمان ارائه واکسن‌ها، تعداد کودکان مبتلا به این عفونت کاهش یافته است.

روتاویروس چگونه منتقل می‌شود؟

روتاویروس از طریق تماس با مدفوع منتقل می‌شود. برای مثال، هنگام تعویض پوشک نوزاد مبتلا، اگر دست‌های خود را به درستی نشویید، ممکن است ذرات ویروس به دهان شما وارد شود. اعضای خانواده باید برای جلوگیری از انتشار ویروس، دست‌های خود را به خوبی بشویند.

چه کسانی در معرض خطر روتاویروس هستند؟

معمولا کودکانی که در مهدکودک یا محیط‌هایی با تعداد زیادی کودک حضور دارند، در معرض خطر بیشتری هستند. کودکان بین ۳ ماه تا ۳ سال که واکسن دریافت نکرده‌اند، اغلب به شدیدترین نوع بیماری مبتلا می‌شوند.

آیا بزرگسالان می‌توانند به روتاویروس مبتلا شوند؟

روتاویروس در بزرگسالان نیز اتفاق می‌افتد، اما معمولا شدت بیماری در آن‌ها کمتر از کودکان خردسال است. بزرگسالانی که در معرض خطر هستند، معمولا شامل افراد زیر می‌شوند:

• افراد بالای ۶۵ سال
• افرادی که از کودکان مبتلا به روتاویروس مراقبت می‌کنند
• افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند

روتاویروس چگونه تشخیص داده می‌شود؟

اگر کودک شما علائم روتاویروس را نشان داد، با پزشک او تماس بگیرید. پزشکان معمولا بر اساس علائم و معاینه فیزیکی می‌توانند روتاویروس را تشخیص دهند. در برخی موارد، ممکن است نمونه مدفوع برای آزمایش روتاویروس گرفته شود، اما این کار معمولا ضروری نیست.

اگر نیاز به جمع‌آوری نمونه مدفوع باشد، پزشک ظرفی استریل (عاری از میکروب) به شما می‌دهد. شما باید مقدار کمی از مدفوع کودک را در ظرف جمع‌آوری کنید. سپس آزمایشگاه نمونه را برای وجود روتاویروس تجزیه و تحلیل می‌کند.

آزمایش‌های تشخیصی روتاویروس شامل RT-PCR برای شناسایی RNA ویروس، ELISA و تست‌های نواری ICA برای تشخیص آنتی‌ژن در مدفوع، و پانل‌های چند بیماری‌زا هستند. روش‌های سریع و دقیق مانند RT-PCR و ICA بیشتر استفاده می‌شوند، در حالی که کشت ویروس و میکروسکوپ الکترونی کمتر رایج‌اند.

آیا دارویی برای درمان روتاویروس وجود دارد؟

روتاویروس توسط ویروس ایجاد می‌شود، نه باکتری. بنابراین آنتی‌بیوتیک‌ها کمکی به بهبود کودک شما نخواهند کرد. ویروس معمولا پس از حدود یک هفته به‌طور طبیعی از بین می‌رود. درمان اصلی روتاویروس حفظ آب بدن کودک است.

آیا روتاویروس را می‌توان در خانه درمان کرد؟

بله؛ در صورت مشاهده علائم روتاویروس با پزشک کودک خود تماس بگیرید. آن‌ها ممکن است موارد زیر را توصیه کنند:

• به جای وعده‌های بزرگ، تغذیه‌های کوچک‌تر و مکرر به کودک بدهید.
• مطمئن شوید که کودک به اندازه کافی مایعات مصرف می‌کند.
• از محلول‌های جایگزین الکترولیت مانند Pedialyte® استفاده کنید. الکترولیت‌ها به تعادل سیستم‌های بدن کمک می‌کنند اما در اثر استفراغ و اسهال از دست می‌روند. این محلول‌ها می‌توانند این کمبود را جبران کنند. دستورالعمل روی بسته را با دقت دنبال کنید.
• برای کاهش تب، به کودک استامینوفن بدهید. از دادن آسپیرین به کودک خودداری کنید.
• پس از تعویض پوشک یا تماس با مدفوع دست‌های خود را بشویید.
• کودک خود را تشویق کنید استراحت کافی داشته باشد.
• کودک را در خانه نگه دارید و از فرستادن او به مهدکودک یا مدرسه خودداری کنید.

چگونه می‌توان از روتاویروس پیشگیری کرد؟

بهترین راه برای پیشگیری از روتاویروس و محافظت از سلامت خانواده، اطمینان از دریافت یکی از واکسن‌های روتاویروس است.

حدود ۷۰٪ از کودکانی که واکسن را دریافت می‌کنند به روتاویروس مبتلا نمی‌شوند. در صورتی که مبتلا شوند، علائم آن‌ها بسیار خفیف‌تر خواهد بود. به بیان دیگر، ۹۰٪ از کودکان واکسینه شده یا از روتاویروس شدید محافظت می‌شوند یا کاملا از این بیماری در امان می‌مانند.

با پزشک کودک خود در مورد نوع واکسن روتاویروسی که باید دریافت کند صحبت کنید. این واکسن‌ها به‌صورت تزریقی نیستند؛ بلکه طی چند ویزیت متوالی، پزشک قطره‌هایی را به دهان نوزاد می‌دهد. گزینه‌ها و برنامه‌های واکسیناسیون شامل موارد زیر است:

• RotaTeq: این واکسن در سه دوز (۲ ماهگی، ۴ ماهگی و ۶ ماهگی) تجویز می‌شود.
• Rotarix: این واکسن در دو دوز (۲ ماهگی و ۴ ماهگی) تجویز می‌شود.

آیا واکسن روتاویروس ایمن است؟

دانشمندان هر دو واکسن روتاویروس را به طور گسترده بر روی هزاران نوزاد آزمایش کرده‌اند و آن‌ها را ایمن و مؤثر می‌دانند. این واکسن‌ها از ابتلای بسیاری از کودکان به روتاویروس جلوگیری می‌کنند و حتی اگر کودکی مبتلا شود، بیماری بسیار خفیف‌تر خواهد بود.

واکسن عوارض جانبی بسیار کمی دارد. در صورت بروز عوارضی مانند اسهال یا استفراغ موقت، این واکنش‌ها معمولا به طور خود به خود برطرف می‌شوند. اگر کودک شما بیماری خاصی دارد، در مورد برنامه واکسیناسیون با پزشک او مشورت کنید.

تفاوت روتاویروس با نوروویروس چیست؟

روتاویروس و نوروویروس هر دو عفونت‌های گوارشی هستند که باعث التهاب معده و روده‌ها می‌شوند، اما این دو بیماری متفاوت هستند و توسط ویروس‌های مختلفی ایجاد می‌شوند.

• گروه سنی مبتلا: روتاویروس عمدتا کودکان را تحت تاثیر قرار می‌دهد، در حالی که نوروویروس می‌تواند افراد در هر سنی را مبتلا کند.
• مدت زمان بیماری: علائم نوروویروس معمولا سریع‌تر برطرف می‌شوند (بین یک تا سه روز)، در حالی که علائم روتاویروس ممکن است بین سه تا هشت روز ادامه داشته باشد.
• واکسن: واکسن‌هایی برای پیشگیری از روتاویروس موجود هستند، اما تاکنون واکسنی برای نوروویروس ساخته نشده است.

به‌طور کلی، هر دو ویروس می‌توانند باعث ناراحتی‌های شدید شوند، اما اقدامات پیشگیرانه برای روتاویروس مؤثرتر هستند.

آزمایش تشخیص روتاویروس در منزل و شرایط انجام این آزمایش در منزل

آنچه از مقاله «روتاویروس چیست؟» آموختیم

روتاویروس می‌تواند به‌ویژه برای کودکان خردسال بیماری چالش‌برانگیزی باشد، اما با آگاهی، پیشگیری و مراقبت مناسب می‌توان از عوارض جدی آن جلوگیری کرد. آزمایشگاه تهران لب همواره در کنار شماست تا با ارائه خدمات تشخیصی دقیق و مشاوره‌های تخصصی، به سلامت شما و عزیزانتان کمک کند. در صورت مشاهده علائم یا نیاز به آزمایش، با اطمینان به ما مراجعه کنید. سلامت شما، اولویت ماست. لازم به ذکر است که برخی از آزمایش‌های ضروری که پزشک تجویز می‌کند، توسط تهران لب در خانه نیز انجام می‌شود و می‌توانید با ثبت درخواست آزمایش در خانه، در محل خود آزمایش را انجام دهید.

منبع:

https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/8275-rotavirus