واکسن آنفولانزا چیست؟

واکسن آنفولانزا یکی از اصلی‌ترین ابزارهای پیشگیری از بیماری‌های فصلی ناشی از ویروس‌های آنفولانزا است. این واکسن با تحریک سیستم ایمنی بدن، آن را در برابر ویروس‌های ضعیف یا غیرفعال آماده می‌کند و به کاهش خطر ابتلا به بیماری و شدت علائم آن کمک می‌کند.

هر ساله با توجه به تغییرات ساختاری ویروس‌ها، ترکیب واکسن نیز به‌روز می‌شود تا بیشترین کارایی را داشته باشد. واکسن آنفولانزا به‌ویژه برای گروه‌های حساس مانند سالمندان، کودکان و افرادی که با بیماری‌های مزمن دست‌وپنجه نرم می‌کنند، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در ادامه این مقاله از تهران لب، به بررسی اهمیت واکسن آنفولانزا، زمان مناسب تزریق و نکاتی که باید در مورد آن بدانید، خواهیم پرداخت.

واکسن آنفولانزا در واقع یک فرآورده زیستی محسوب می‌شود که سیستم ایمنی بدن را تحریک می‌کند تا در برابر یک میکروب یا ویروس مشخص، ایمنی فعال اکتسابی ایجاد کند و به این ترتیب، بدن را در برابر آنفولانزا محافظت می‌نماید.

ویروس‌های آنفولانزا از طریق هوا منتشر شده و از راه بینی، دهان یا تماس با سطوح آلوده به افراد منتقل می‌شوند. از آنجا که این ویروس‌ها به طور مداوم جهش کرده و تغییر می‌کنند، هر سال واکسن جدیدی طراحی و تولید می‌شود تا ایمنی بدن نسبت به گونه‌های تازه ویروس حفظ شود.

به همین دلیل، واکسن‌های آنفولانزای تزریق‌شده در سال‌های گذشته نمی‌توانند در سال جاری اثربخشی مطلوبی داشته باشند. علاوه بر این، برخی متخصصان توصیه می‌کنند افرادی که شرایط خاصی دارند، ممکن است نیازمند تزریق دو نوبت واکسن در طول یک سال باشند.

انواع واکسن آنفولانزا

واکسن‌های آنفولانزا به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند و هرکدام برای گروه‌های خاصی از افراد طراحی شده‌اند. در ادامه به معرفی انواع واکسن‌های آنفولانزا می‌پردازیم.

۱. واکسن‌های سه‌ظرفیتی (Trivalent Influenza Vaccines)

این نوع واکسن‌ها بدن را در برابر سه نوع ویروس محافظت می‌کنند:

• ویروس A آنفولانزا (H1N1)
• ویروس A آنفولانزا (H3N2)
• یک نوع ویروس B آنفولانزا

انواع واکسن سه‌ظرفیتی:

• واکسن سه‌ظرفیتی با دوز استاندارد: برای افراد ۱۸ تا ۶۴ سال مناسب است و به واکسن آنفولانزای تخم‌مرغی معروف است.
• واکسن سه‌ظرفیتی دارای ادجوانت: برای افراد بالای ۶۵ سال طراحی شده است. ادجوانت موجود در این واکسن ایمنی بدن را افزایش می‌دهد.

۲. واکسن‌های چهارظرفیتی (Quadrivalent Influenza Vaccines)

این واکسن‌ها در برابر چهار نوع ویروس ایمنی ایجاد می‌کنند:

• دو نوع ویروس A (H1N1 و H3N2)
• دو نوع ویروس B

انواع واکسن چهارظرفیتی:

• واکسن چهارظرفیتی با دوز استاندارد: برای تمامی افراد بالای ۶ ماه مناسب است. این واکسن معمولا به بازو تزریق می‌شود و از ویروس‌های رشدیافته در تخم‌مرغ تولید شده است.
• واکسن چهارظرفیتی مبتنی بر سلول: این واکسن ویروس را در محیط کشت سلولی رشد می‌دهد و برای افراد بالای ۴ سال مناسب است.
• واکسن چهارظرفیتی نوترکیب: این واکسن بدون تخم‌مرغ تولید می‌شود و برای افراد بالای ۱۸ سال، به‌ویژه کسانی که به تخم‌مرغ حساسیت شدید دارند، مناسب است.
• واکسن چهارظرفیتی دارای ادجوانت: مخصوص افراد بالای ۶۵ سال است و ایمنی بیشتری ایجاد می‌کند.
• واکسن چهارظرفیتی با دوز بالا: حاوی آنتی‌ژن بیشتری است و ایمنی قوی‌تری ایجاد می‌کند. این واکسن برای افراد ۶۵ سال یا بالاتر توصیه می‌شود.

۳. واکسن‌های ضعیف‌شده زنده (Live Attenuated Influenza Vaccines)

این نوع واکسن به شکل اسپری بینی ارائه می‌شود و برای افراد ۲ تا ۴۹ سال مناسب است.

• موارد منع مصرف: افراد باردار و کسانی که دچار نقص ایمنی هستند نباید از این واکسن استفاده کنند.

توجه: انتخاب نوع واکسن باید با مشورت پزشک انجام شود و به شرایط سنی، حساسیت‌ها و وضعیت سلامتی فرد بستگی دارد.

بهترین واکسن آنفولانزا کدام است؟

انتخاب بهترین واکسن آنفولانزا به عواملی مانند سن، وضعیت سلامتی و نیازهای فرد بستگی دارد. بر اساس توصیه‌های مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) و سازمان جهانی بهداشت (WHO)، واکسن‌های چهارظرفیتی به دلیل پوشش گسترده‌تر در برابر انواع ویروس‌های آنفولانزا، گزینه مناسب‌تری هستند.

گزینه‌های پیشنهادی:

واکسن‌های چهارظرفیتی وارداتی:

• Influvac Tetra (هلند): واکسنی چهارظرفیتی با پوشش دو نوع ویروس A و دو نوع ویروس B، مناسب برای افراد بالای ۶ ماه. این واکسن با کیفیت بالا تولید می‌شود، اما به دلیل استفاده از تخم‌مرغ در فرآیند تولید، برای افراد با حساسیت به تخم‌مرغ مناسب نیست.
• Vaxigrip Tetra (فرانسه): واکسنی چهارظرفیتی با کاربرد گسترده برای کودکان بالای ۶ ماه و افراد مسن. کیفیت بالا و پوشش وسیع این واکسن باعث شده که در بسیاری از کشورها محبوب باشد. مشابه Influvac Tetra، این واکسن نیز برای افراد حساس به تخم‌مرغ مناسب نیست.

واکسن‌های نوترکیب برای آلرژی به تخم‌مرغ:

• Flublok Quadrivalent (آمریکا): این واکسن بدون تخم‌مرغ تولید می‌شود و برای افراد بالای ۱۸ سال، به‌ویژه کسانی که به تخم‌مرغ آلرژی شدید دارند، گزینه مناسبی است.

واکسن‌های با دوز بالا یا دارای ادجوانت:

• Fluzone High-Dose: واکسنی با دوز بالا که ایمنی بیشتری ایجاد می‌کند و برای افراد بالای ۶۵ سال توصیه می‌شود.
• Fluad: واکسنی دارای ادجوانت که برای افزایش ایمنی بدن طراحی شده و به‌طور خاص برای سالمندان و افراد با بیماری‌های مزمن مناسب است.

واکسن‌های تولید داخلی:

• واکسن‌های پژوهشگاه رازی (ایران): این واکسن‌ها با قیمت مناسب و در دسترس تولید می‌شوند و به‌صورت سه‌ظرفیتی یا چهارظرفیتی عرضه می‌شوند. این واکسن‌ها برای افراد سالم و بدون حساسیت به تخم‌مرغ گزینه‌ای اقتصادی و مطمئن محسوب می‌شوند، اما برای افراد با حساسیت به تخم‌مرغ مناسب نیستند.

انتخاب واکسن مناسب

• برای افراد سالم و بدون آلرژی: واکسن‌های تولید داخلی یا وارداتی مانند Influvac Tetra و Vaxigrip Tetra مناسب هستند.
• برای سالمندان یا افراد با بیماری‌های مزمن: واکسن‌های با دوز بالا یا دارای ادجوانت پیشنهاد می‌شوند.
• برای افراد با حساسیت به تخم‌مرغ: واکسن‌های نوترکیب مانند Flublok Quadrivalent انتخابی مطمئن هستند.

مشورت با پزشک برای انتخاب واکسن مناسب بر اساس شرایط فردی ضروری است.

زمان مناسب برای تزریق واکسن آنفولانزا

ویروس آنفولانزا معمولا از ابتدای مهرماه شایع می‌شود و شیوع آن تا پایان اردیبهشت ماه ادامه دارد. به همین دلیل، بهترین زمان برای تزریق واکسن آنفولانزا اواخر شهریور تا اواسط آبان ماه است. تزریق در این بازه زمانی فرصت کافی برای تقویت سیستم ایمنی بدن قبل از شروع فصل سرما را فراهم می‌کند.

اگرچه توصیه می‌شود واکسن در این بازه تزریق شود، اما در صورت عدم دریافت به موقع، می‌توان آن را در ماه‌های آذر یا حتی بعد از آن نیز دریافت کرد. تزریق دیرهنگام هم می‌تواند از ابتلا به آنفولانزا یا کاهش شدت بیماری محافظت کند.

عوارض واکسن آنفولانزا

عوارض جانبی واکسن آنفولانزا معمولا خفیف بوده و طی چند روز برطرف می‌شوند. این عوارض می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

• درد، تورم یا قرمزی در محل تزریق
• سردرد
• درد عضلانی
• تب خفیف
• معده‌درد

عوارض جدی ناشی از واکسن بسیار نادر است، اما ممکن است واکنش‌های شدید در برخی افراد ایجاد شود. اگر علائم زیر را مشاهده کردید، باید فورا به مراکز درمانی مراجعه کنید:

• تب بالا یا تغییرات در رفتار و هوشیاری
• کهیر، ضایعات پوستی گسترده یا تورم چشم و لب‌ها
• مشکلات تنفسی یا گرفتگی صدا
• ضعف شدید، رنگ‌پریدگی یا گیجی
• ضربان قلب بالا
• علائم فلج بالارونده ناشی از سندرم گیلن باره
• شوک آنافیلاکسی (در اثر آلرژی)

نکته: تزریق واکسن بسیار ایمن‌تر از خطرات ناشی از ابتلا به آنفولانزا است و فواید آن بر ریسک‌های احتمالی می‌چربد.

واکسن آنفولانزا برای چه کسانی ضروری است؟

پزشکان توصیه می‌کنند که همه افراد بالای ۶ ماه واکسن آنفولانزا را دریافت کنند. با این حال، برای برخی از گروه‌ها این توصیه اهمیت بیشتری دارد و واکسیناسیون به‌طور جدی توصیه می‌شود. این گروه‌ها شامل موارد زیر هستند:

• کودکان ۶ ماه تا ۶ سال
• افراد ۵۰ سال و بالاتر
• افراد با نقص یا سرکوب ایمنی
• مبتلایان به بیماری‌های مزمن نظیر:
  • بیماری‌های ریوی (مانند آسم)
  • بیماری‌های قلبی-عروقی
  • اختلالات کلیوی، کبدی، عصبی یا خونی
  • بیماری‌های متابولیک (مانند دیابت)، پنومونی، برونشیت، و عفونت‌های سینوسی یا گوش
• زنان باردار یا کسانی که قصد بارداری در پاییز و زمستان دارند
• کودکان و نوجوانان ۶ ماه تا ۱۸ سال که آسپرین مصرف می‌کنند
• ساکنان مراکز نگهداری مانند خانه سالمندان
• افراد چاق با شاخص توده بدنی (BMI) بالای ۴۰

برای این گروه‌ها، تزریق به‌موقع واکسن آنفولانزا به پیشگیری از عوارض جدی و محافظت از سلامت عمومی کمک می‌کند.

واکسن آنفولانزا برای زنان باردار و شیرده

در مورد واکسن آنفولانزا در دوران بارداری، باورهای نادرستی وجود دارد. یکی از نگرانی‌های رایج در مورد زنان باردار، احتمال زایمان زودرس است. در حالی که دریافت واکسن نه تنها خطرناک نیست، بلکه باعث ایمنی مادر و نوزاد در برابر بیماری می‌شود.

واکسن آنفولانزا در دوران بارداری، ایمنی نسبی برای نوزاد ایجاد می‌کند که تا ۶ ماهگی ادامه دارد. البته، واکسن‌های ضعیف‌شده زنده به شکل اسپری بینی برای زنان باردار توصیه نمی‌شود.

در دوران شیردهی، واکسن آنفولانزا برای محافظت از مادر و انتقال آنتی‌بادی‌های محافظ به نوزاد اهمیت زیادی دارد و می‌تواند احتمال ابتلای کودک به آنفولانزا را کاهش دهد.

قیمت واکسن آنفولانزا

در سال ۱۴۰۳، واکسن آنفولانزای چهارظرفیتی وارداتی، مانند Influvac Tetra هلندی، با قیمتی حدود ۲۹۶ هزار تومان و واکسن‌های تولید داخل با قیمتی حدود ۲۶۳ هزار تومان در داروخانه‌ها عرضه می‌شوند. این واکسن‌ها برای پیشگیری از آنفولانزا و محافظت در برابر چهار نوع ویروس اصلی طراحی شده‌اند.

واکسن‌های تولید داخل نیز با قیمت ۱۸۰ هزار تومان به بخش دولتی ارائه می‌شوند و برای گروه‌های پرخطر به‌صورت رایگان تزریق می‌گردند.

در کشورهای دیگر، واکسن‌های وارداتی از شرکت‌هایی مانند Sanofi و GlaxoSmithKline قیمت بالاتری دارند. در آمریکا، هزینه هر دوز واکسن بسته به نوع آن بین ۳۰ تا ۷۰ دلار متغیر است.

نکته: مبالغ ذکر شده در بالا در سال 1403 استخراج شده و فقط برای آن سال معتبر است.

آنچه از مقاله «واکسن آنفولانزا چیست؟» آموختیم

واکسن آنفولانزا یکی از موثرترین راه‌های پیشگیری از این بیماری فصلی است که می‌تواند خطر عوارض جدی را به‌ویژه در گروه‌های پرخطر کاهش دهد. این واکسن با تحریک سیستم ایمنی بدن در برابر ویروس‌های آنفولانزا ایمنی ایجاد می‌کند و هر سال متناسب با تغییرات ویروس به‌روزرسانی می‌شود.

تزریق به‌موقع واکسن، به‌ویژه برای کودکان، سالمندان، زنان باردار و افراد با بیماری‌های مزمن، اهمیت زیادی دارد. با وجود برخی عوارض خفیف، مزایای این واکسن بسیار بیشتر از خطرات احتمالی آن است. انتخاب واکسن مناسب و رعایت زمان‌بندی تزریق، نقش کلیدی در سلامت فردی و کنترل شیوع آنفولانزا ایفا می‌کند.

منبع:

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/flu/in-depth/flu-shots/art-20048000