Alkaline Phosphatase در آزمایش خون چیست؟ + تفسیر آزمایش آلکالین فسفاتاز (ALP)

آلکالین فسفاتاز (ALP) یکی از آنزیم‌های مهم بدن است که در بخش‌های مختلفی از جمله کبد و استخوان‌ها وجود دارد. آزمایش آلکالین فسفاتاز سطح این آنزیم را در خون اندازه‌گیری می‌کند و معمولا بخشی از آزمایش‌های جامع متابولیک است. بالا بودن سطح ALP می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات کبدی یا برخی اختلالات استخوانی باشد. در این مقاله از تهران لب، به بررسی مفهوم آلکالین فسفاتاز، اهمیت آن در آزمایش خون و تفسیر نتایج آزمایش ALP می‌پردازیم.

آلکالین فسفاتاز (ALP) چیست؟

آلکالین فسفاتاز (ALP) یک آنزیم است که در سراسر بدن انسان وجود دارد. آنزیم‌ها نوعی پروتئین در سلول‌ها هستند که به‌عنوان کاتالیزور عمل کرده و فرآیندهای خاصی را در بدن امکان‌پذیر می‌کنند. در بدن شما هزاران آنزیم وجود دارد که هر یک نقش‌های مهمی دارند.

اگرچه محققان عملکرد بسیاری از انواع دیگر آنزیم‌ها را شناسایی کرده‌اند و دهه‌ها است که آلکالین فسفاتاز را مطالعه می‌کنند، هنوز عملکرد دقیق ALP به طور کامل مشخص نشده است. با این حال، پژوهشگران بر این باورند که این آنزیم در فرآیندهای مختلف بدن اهمیت دارد.

آنزیم ALP معمولا به‌عنوان یک آنزیم کبدی شناخته می‌شود زیرا عمدتا در کبد یافت می‌شود. اما این آنزیم در بخش‌های دیگری از بدن نیز وجود دارد، از جمله:

• مجرای صفراوی
• استخوان‌ها
• کلیه‌ها
• روده‌ها
• جفت در افراد باردار

سطوح غیرطبیعی ALP در خون می‌تواند نشان‌دهنده آسیب به بافت‌ها یا اختلال در فرآیندهای طبیعی بدن باشد.

تست آلکالین فسفاتاز (ALP)

آزمایش آلکالین فسفاتاز میزان این آنزیم را در خون اندازه‌گیری می‌کند. اگرچه ALP در سراسر بدن وجود دارد، اما دو منبع اصلی آن در خون، کبد و استخوان‌ها هستند.  دو نوع اصلی آزمایش خون آلکالین فسفاتاز وجود دارد:

1. آزمایش عمومی: این آزمایش رایج‌تر است و معمولا به‌عنوان بخشی از پنل متابولیک جامع (CMP) یا پنل کبدی (HFP یا LFT) انجام می‌شود.
2. آزمایش ایزوآنزیم: این نوع آزمایش می‌تواند تفاوت بین انواع آلکالین فسفاتاز را بر اساس منبع تولید آنها در بدن مشخص کند.

اگر در آزمایش قبلی سطح ALP غیرطبیعی بوده باشد، پزشک ممکن است آزمایش ایزوآنزیم ALP را تجویز کند. این آزمایش اطلاعات دقیق‌تری ارائه می‌دهد، اما انجام آن پیچیده‌تر و هزینه‌برتر است و ممکن است در همه آزمایشگاه‌ها در دسترس نباشد.

چرا به آزمایش آلکالین فسفاتاز (ALP) نیاز داریم؟

پزشک ممکن است برای بررسی، پایش یا کمک به تشخیص بیماری‌های کبدی، اختلالات صفراوی، مشکلات استخوانی و دیگر شرایط سلامتی آزمایش خون آلکالین فسفاتاز را تجویز کند. مهمترین علل تجویز این آزمایش عبارتند از:

• بررسی سلامت
• پایش بیماری‌های کبد و اختلال استخوان
• تشخیص

علائم بیماری‌های کبد عبارتند از:

• زردی (یرقان) که باعث زرد شدن پوست و سفیدی چشم‌ها می‌شود.
• درد یا تورم شکم (به‌ویژه در سمت راست)
• کبودی‌های بی‌دلیل
• تهوع و یا استفراغ
• ادرار تیره و یا مدفوع روشن
• کاهش وزن غیرقابل توضیح
• خستگی مفرط
• تورم در دست‌ها یا پاها (ادم)

علائم اختلالات استخوانی عبارتند از:

• درد استخوان و درد مفاصل
• بزرگ شدن و تغییر شکل غیرطبیعی استخوان‌ها
• افزایش تعداد شکستگی‌های استخوان

چه کسی آزمایش آلکالین فسفاتاز (ALP) را انجام می‌دهد؟

معمولا یک کارشناس آزمایشگاه نمونه خون را برای آزمایش‌های مختلف، از جمله آزمایش ALP، می‌گیرد. البته هر فردی از کادر درمان که در زمینه خون‌گیری آموزش دیده باشد، می‌تواند این کار را انجام دهد. سپس نمونه‌ها به آزمایشگاه ارسال می‌شوند، جایی که یک متخصص علوم آزمایشگاهی نمونه‌ها را آماده کرده و آزمایش را با استفاده از دستگاه‌هایی به نام آنالایزر انجام می‌دهد.

فرایند آزمایش آلکالین فسفاتاز (ALP)

در طول آزمایش خون یا خون‌گیری، مراحل زیر را تجربه خواهید کرد:

1. شما روی یک صندلی می‌نشینید و پزشک یا متخصص بهداشت بازوی شما را برای پیدا کردن یک رگ قابل دسترسی بررسی می‌کند. معمولا رگ در قسمت داخلی بازو و پشت آرنج پیدا می‌شود.
2. پس از پیدا کردن رگ، محل مورد نظر را تمیز و ضدعفونی می‌کنند.
3. یک سوزن کوچک را وارد رگ می‌کنند تا نمونه خون بگیرند. ممکن است احساس یک نیش کوچک داشته باشید.
4. پس از وارد کردن سوزن، مقدار کمی خون در یک لوله آزمایش جمع‌آوری می‌شود.
5. هنگامی که خون کافی جمع‌آوری شد، سوزن خارج می‌شود و یک تکه پنبه یا گاز روی محل قرار می‌دهند تا خون‌ریزی متوقف شود.
6. در نهایت، یک چسب بانداژ روی محل قرار می‌دهند و آزمایش به پایان می‌رسد.

کل این فرآیند معمولا کمتر از پنج دقیقه طول می‌کشد.

پس از جمع‌آوری نمونه خون، متخصص بهداشت آن را برای آزمایش به آزمایشگاه می‌فرستد. پس از آماده شدن نتایج، پزشک شما آن‌ها را با شما در میان خواهد گذاشت.

آیا برای آزمایش آلکالین فسفاتاز (ALP) باید ناشتا باشیم؟

اگر آزمایش ALP شما بخشی از پنل متابولیک جامع (CMP) باشد، احتمالا باید 10 تا 12 ساعت قبل از آزمایش ناشتا باشید. ناشتایی به این معناست که چیزی جز آب نباید بخورید یا بنوشید. در هر صورت، پزشک شما هنگام تجویز آزمایش خون، دستورالعمل‌های مشخصی ارائه می‌دهد. حتما این دستورالعمل‌ها را دنبال کنید.

تفسیر نتایج آزمایش خون آلکالین فسفاتاز

گزارش‌های آزمایش خون، از جمله گزارش‌های آزمایش آلکالین فسفاتاز معمولا اطلاعات زیر را شامل می‌شوند:

1. نام آزمایش
2. عدد یا مقدار اندازه‌گیری شده
3. محدوده نرمال
4. وضعیت نتیجه

محدوده نرمال آلکالین فسفاتاز (ALP) چقدر است؟

محدوده نرمال آلکالین فسفاتاز (ALP) بین آزمایشگاه‌های مختلف متفاوت است. یکی از محدوده‌های مرجع رایج 44 تا 147 واحد بین‌المللی در لیتر (IU/L) است، اما برخی منابع محدوده 30 تا 120 IU/L را نیز پیشنهاد می‌کنند. بنابراین مهم است که گزارش نتیجه آزمایش خود را بررسی کنید تا محدوده مرجع آزمایشگاه شما مشخص شود.

عوامل تاثیرگذار بر محدوده نرمال:

سن و جنسیت:

• سطح ALP در دوران کودکی و بلوغ به دلیل رشد و توسعه استخوان‌ها معمولا بالاتر است.
• در سنین 15 تا 50 سالگی، سطح ALP در مردان کمی بالاتر از زنان است.
• در سنین بالاتر (کهنسالی)، سطح ALP دوباره افزایش می‌یابد.

بارداری:

سطح ALP در افراد باردار ممکن است به دلیل وجود این آنزیم در جفت (پلاسناتا) افزایش یابد.

ترمیم استخوان:

افرادی که در حال بهبود از شکستگی استخوان هستند نیز ممکن است سطح ALP بالاتری داشته باشند.

بالا بودن سطح آلکالین فسفاتاز

مهم است که بدانید افزایش سطح آلکالین فسفاتاز (ALP) می‌تواند شدت‌های مختلفی داشته باشد. در حالی که سطح بسیار بالای ALP معمولا به معنای آسیب کبدی یا اختلالات استخوانی است، افزایش خفیف سطح ALP می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد که لزوما به معنای یک بیماری نیست و نیاز به درمان ندارد. اگر فقط افزایش خفیف در سطح ALP خود داشته باشید، احتمالا پزشک شما نیازی به انجام ارزیابی‌های گسترده نخواهد داشت. در عوض، ممکن است پزشک تصمیم بگیرد که سطح ALP شما را در طول زمان تحت نظر بگیرد تا مطمئن شود که بدتر نمی‌شود.

سطوح بالای آلکالین فسفاتاز ممکن است نشان‌دهنده آسیب به کبد یا وجود یک نوع اختلال استخوانی باشد. آسیب به کبد نوع متفاوتی از ALP نسبت به اختلالات استخوانی تولید می‌کند. اگر نتایج آزمایش شما نشان دهد که سطح ALP شما بالا است، پزشک ممکن است آزمایش‌های اضافی مانند آزمایش ایزوآنزیم ALP را برای تعیین منبع افزایش ALP تجویز کند.

سطح بالای آلکالین فسفاتاز در کبد ممکن است نشان‌دهنده شرایط زیر باشد:

• کلستاتیک کبدی در بارداری: بیماری کبدی شایعی که می‌تواند در اواخر بارداری ایجاد شود.
• سیروز کبدی: بیماری کبدی در مراحل آخر که در آن بافت سالم کبد با بافت اسکار جایگزین شده و کبد به طور دائم آسیب می‌بیند.
• هپاتیت: التهاب کبد که انواع مختلفی دارد.
• آترزی صفراوی: یک بیماری نادر که در آن لوله‌های صفراوی مسدود می‌شوند. این بیماری در نوزادان رخ می‌دهد.
• تنگی صفراوی: وضعیتی که در آن لوله صفراوی تنگ یا باریک می‌شود.
• انسداد صفراوی ناشی از سرطان: برخی از سرطان‌ها، از جمله کولانژیوسارکوم و آدنوکارسینوم سر پانکراس، می‌توانند لوله‌های صفراوی یا لوله‌های پانکراس را مسدود کنند.
• مونونوکلئوز (مونونو): یک عفونت مسری که می‌تواند گاهی باعث ورم در کبد شود.

سطح بالای آلکالین فسفاتاز در استخوان‌ها ممکن است نشان‌دهنده شرایط زیر باشد:

• متاستاز استخوانی: زمانی که سلول‌های سرطانی از سایر نقاط بدن به استخوان‌ها منتقل می‌شوند.
• بیماری پاژه استخوان (استئیت دفرماتانس): یک اختلال نادر مزمن استخوانی که در آن تجزیه و رشد بیش از حد استخوان‌های آسیب‌دیده رخ می‌دهد.
• استئوسارکوم: نوعی سرطان که در استخوان‌ها آغاز می‌شود.
• شکستگی‌های در حال بهبود.
• هیپرپاراتیروئیدیسم: شرایطی که در آن غدد پاراتیروئید هورمون پاراتیروئید زیادی ترشح می‌کنند، که باعث افزایش سطح کلسیم در خون می‌شود.
• پرکاری تیروئید: شرایطی که در آن تیروئید هورمون تیروئید زیادی تولید و ترشح می‌کند.
• استئومالاسی: بیماری‌ای که باعث ضعف استخوان‌ها می‌شود و می‌تواند باعث شکستگی راحت‌تر آنها شود. معمولا به دلیل کمبود ویتامین D ایجاد می‌شود.

سطح بالای ALP ممکن است همچنین نشانه‌ای از بیماری سلیاک درمان‌نشده باشد.

پایین بودن سطح آلکالین فسفاتاز

داشتن سطح پایین غیرطبیعی آلکالین فسفاتاز (ALP) نسبت به افزایش سطح آن کمتر رایج است. این کاهش سطح ممکن است نشان‌دهنده شرایط زیر باشد:

• سوءتغذیه
• کمبود روی
• کمبود منیزیم
• کم‌کاری تیروئید
• بیماری‌های ژنتیکی نادر از جمله هیپوفسفاتازیا و بیماری ویلسون

آزمایش آلکالین فسفاتاز (ALP) خون در منزل و شرایط انجام این آزمایش در منزل

آزمایش آلکالین فسفاتاز (ALP) خون به راحتی در منزل توسط تکنسین‌های حرفه‌ای از جمله تیم تهران لب قابل انجام است. برای این آزمایش که معمولاً جهت بررسی عملکرد کبد، استخوان‌ها یا سیستم گوارشی درخواست می‌شود، فرد باید 8 تا 12 ساعت ناشتا باشد. تکنسین‌های مجرب با تجهیزات استریل نمونه خون را گرفته و برای تحلیل به آزمایشگاه منتقل می‌کنند. این خدمات به‌ویژه برای افرادی که توانایی مراجعه به آزمایشگاه ندارند یا ترجیح می‌دهند در محیط امن خانه آزمایش دهند، بسیار مفید است. نتایج نیز معمولاً به‌صورت آنلاین یا حضوری ارائه می‌شود.

برای درخواست هرگونه مشاوره تلفنی و نمونه‌گیری در آزمایشگاه جهت انجام آزمایش آلکالین فسفاتاز (ALP)، با تلفن 1650 آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک پزشکی تهران لب تماس بگیرید.

آنچه از مقاله «Alkaline Phosphatase در آزمایش خون چیست؟ + تفسیر آزمایش آلکالین فسفاتاز (ALP)» آموختیم

آلکالین فسفاتاز (ALP) یک آنزیم است که در بدن انسان به طور گسترده‌ای وجود دارد و به ویژه در کبد، استخوان‌ها، کیسه صفرا، کلیه‌ها و روده‌ها یافت می‌شود. اندازه‌گیری سطح ALP در آزمایش خون می‌تواند به پزشک کمک کند تا وضعیت سلامت کبد و استخوان‌ها را ارزیابی کرده و وجود بیماری‌های مختلف را تشخیص دهد. سطح ALP می‌تواند بالاتر از حد طبیعی باشد که ممکن است نشان‌دهنده مشکلاتی مانند بیماری‌های کبدی، اختلالات استخوانی یا سایر شرایط پزشکی باشد. از سوی دیگر، سطح پایین ALP کمتر رایج است و ممکن است نشان‌دهنده مشکلاتی همچون سوءتغذیه، کمبود مواد معدنی مانند روی و منیزیم، کم‌کاری تیروئید یا برخی بیماری‌های ژنتیکی باشد.

آزمایش ALP معمولا بخشی از آزمایش‌های جامع متابولیک یا پنل کبدی است و به عنوان یک ابزار مفید برای غربالگری، پایش و تشخیص مشکلات پزشکی مورد استفاده قرار می‌گیرد. تفسیر دقیق نتایج آزمایش باید توسط پزشک انجام شود تا بتوان بهترین برنامه درمانی را برای بیمار تعیین کرد.

منبع:

https://my.clevelandclinic.org/health/diagnostics/22029-alkaline-phosphatase-alp