کم خونی در بارداری یا آنمی بارداری (Anemia in pregnancy) زمانی اتفاق می‌افتد که بدن نتواند گلبول‌های قرمز کافی برای حمل اکسیژن به بافت‌های خود تولید کند. اگر اکسیژن کافی به بافت‌ها منتقل نشود، عملکرد بسیاری از اندام‌ها تحت تأثیر قرار می‌گیرد. کم خونی در دوران بارداری می‌تواند با تأثیر بر سلامت جنین و مادر، مشکلات جدی ایجاد کند.
برای درخواست هرگونه مشاوره، انجام آزمایش خون بارداری و ثبت درخواست تلفنی نمونه‌گیری (در آزمایشگاه، منزل، محل کار)
با تلفن 1650 برای استان تهران و تلفن 88709970-021 برای دیگر استان‌ها
با آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک پزشکی تهران لب تماس بگیرید.
عوامل خطرناک در کم خونی بارداری
سابقه خونریزی شدید در زایمان‌های قبلی، مصرف زیاد محصولات لبنی، چای و قهوه که جذب آهن را کاهش می‌دهند، مصرف داروهایی که بر جذب آهن تأثیر می‌گذارند، خونریزی شدید و طولانی مدت قاعدگی، بیماری‌های معده و روده که بر جذب آهن تأثیر منفی می‌گذارند، سابقه جراحی گاستریکتومی به دلیل چاقی، انواع کم خونی در بارداری مثل کم خونی فقر آهن، کم خونی سلول داسی شکل، تالاسمی می‌توانند از عوامل خطرناک آنمی بارداری باشند.
علائم کم خونی در بارداری چیست؟
- اضطراب
- سرگیجه
- غش
- رنگ پریدگی پوست
- تپش قلب
- ضعف حافظه
- ضعف و بی‌حالی
- مشکل در تمرکز
- وزوز گوش
- تنگی نفس
- شکنندگی ناخن
- خستگی
علل کم خونی در بارداری
شایع‌ترین نوع کم خونی در بارداری، کم خونی فقر آهن است. آهن برای تولید هموگلوبین ضروری است (هموگلوبین پروتئینی است که اکسیژن را حمل می‌کند). کم خونی فقر آهن در حدود 20 درصد از زنان باردار رخ می‌دهد، 85 درصد موارد کم خونی در بارداری به دلیل کمبود آهن است اما باید گفت که دلایل دیگری نیز برای کمبود آهن وجود دارد. سایر علل کم خونی در بارداری شامل کمبود ویتامین فولات، کمبود ویتامین B12، بیماری‌های مزمن، بیماری‌های تیروئید و کم خونی سلول داسی شکل یا تالاسمی است که بیماری‌های ارثی ژنتیکی هستند. به همین دلیل مصرف مکمل آهن در دوران بارداری و حتی مشاوره ژنتیک توصیه می‌شود.
انواع کم خونی در بارداری
در ادامه به بررسی انواع مختلف آنمی بارداری می‌پردازیم که ممکن است در هر مادری اتفاق بیافتد:
کم خونی فقر آهن
زمانی رخ می‌دهد که بدن آهن کافی برای تولید هموگلوبین به مقدار کافی نداشته باشد. هموگلوبین پروتئینی در گلبول‌های قرمز است که اکسیژن را از ریه‌ها به بقیه بدن حمل می‌کند. در کم خونی فقر آهن، خون اکسیژن کافی را به بافت‌های بدن نمی‌رساند. کم خونی فقر آهن شایع‌ترین علت کم خونی در بارداری است.
کم خونی فقر فولات
فولات ویتامینی است که به طور طبیعی در برخی غذاها مانند سبزیجات برگ‌دار یافت می‌شود. زنان باردار به فولات اضافی نیاز دارند. گاهی اوقات زنان باردار به اندازه کافی فولات را به رژیم غذایی خود اضافه نمی‌کنند و در نتیجه بدن آنها نمی‌تواند به اندازه کافی گلبول قرمز طبیعی سالم برای حمل اکسیژن به بافت‌های بدن تولید کند. کم خونی فقر آهن می‌تواند مستقیماً به برخی از نقص‌های مادرزادی مانند نقص عصبی و وزن کم هنگام تولد کمک کند. به همین دلیل به زنان باردار در دوران بارداری مکمل اسید فولیک داده می‌شود.
کم خونی کمبود ویتامین B12
بدن برای تولید گلبول‌های قرمز سالم به ویتامین B12 نیاز دارد. هنگامی‌که یک زن باردار به اندازه کافی ویتامین B12 از رژیم غذایی خود دریافت نمی‌کند، بدن او نمی‌تواند به اندازه کافی گلبول قرمز سالم تولید کند. زنانی که گوشت، مرغ، لبنیات و تخم مرغ نمی‌خورند، بیشتر در معرض خطر کمبود ویتامین B12 هستند که می‌تواند منجر به نقص‌های مادرزادی مانند نقص عصبی و زایمان زودرس شود.
عواقب کم خونی در بارداری
کم خونی چگونه بر زایمان تأثیر می‌گذارد و چه عواقبی به دنبال دارد؟ این سوالی است که در مورد این موضوع مورد توجه می‌باشد. کم خونی در دوران بارداری باعث احساس خستگی و ضعف می‌شود. کم خونی شدید در بارداری می‌تواند منجر به مشکلات جدی‌تری شود. به همین دلیل همه مادران باردار باید در اولین قدم از سطح خونی خود آگاه باشند و به طور منظم تحت نظر باشند.
کم خونی شدید می‌تواند منجر به خطرات زایمان زودرس، کم وزنی نوزاد و عقب ماندگی رشد جنین شود. کم خونی با افزایش خطر خونریزی در زایمان، مبارزه با عفونت‌ها را دشوارتر می‌کند و به همین دلیل با خطر مرگ مادر رابطه مستقیم دارد.
در دوران بارداری، بدن برای کمک به رشد نوزاد، حجم خون را تا 40 درصد افزایش می‌دهد و حجم قسمت مایع خون به اندازه زیادی افزایش می‌یابد. در یک زن سالم، سطح هماتوکریت که یکی از شاخص‌های کم خونی است، بین 38 تا 45 درصد است. این مقدار در بارداری یک قلو به 34 درصد و در بارداری دوقلو به 30 درصد کاهش می‌یابد. اگر سطح هموگلوبین در ابتدای بارداری کمتر از 11.5 گرم در دسی لیتر باشد، مادر باردار تحت درمان پیشگیرانه قرار می‌گیرد و تلاش می‌شود تا سطح آن بالای 10 گرم در دسی لیتر نگه داشته شود.
نکته: با توجه به توضیحات بالا نباید نگران آزمایش هایی باشید که با نمونه خون انجام نمی شوند، مثلا آزمایش HPV بر روی نمونه خون انجام نمی شود و برای بررسی حضور ویروس اچ پی وی از نمونه هایی به کمک آزمایش پاپ اسمیر در زنان به صورت همزمان قابل انجام است.
چه غذاهایی باید در دوران بارداری برای کم خونی مصرف کرد؟
غذاهای غنی از آهن باید در برنامه غذایی گنجانده شوند. غذاهایی که برای کم خونی در بارداری مفید هستند شامل سبزیجات برگ دار مانند کلم بروکلی، کلم بروکسل و اسفناج، گوشت قرمز بدون چربی، ماهی و مرغ، غلات غنی شده با آهن، لوبیا، عدس و آجیل است. مصرف غذاهای غنی از ویتامین C در دوران بارداری برای کم خونی بسیار مفید است.
غذاهایی که برای کم خونی در بارداری مفید هستند شامل مرکبات، توت فرنگی، کیوی، گوجه فرنگی و فلفل است. علاوه بر این، باید به مصرف چای، قهوه و سویا توجه کرد و در صورت مصرف سیگار، باید آن را کاهش داد یا ترک کرد. غذاهای غنی از فولات مانند سبزیجات برگ دار، لوبیا خشک و مرکبات باید در رژیم غذایی گنجانده شوند.
چگونه کم خونی در بارداری را تشخیص دهیم؟
کم خونی یکی از مشکلات شایع در دوران بارداری است. کم خونی در این دوران می‌تواند منجر به سرگیجه مکرر در مادران باردار شود. پس از مراجعه به پزشک معالج، پزشک آزمایش هموگلوبین و هماتوکریت را تجویز می‌کند. آزمایش هماتوکریت معمولاً در اولین معاینات قبل از زایمان همراه با سایر آزمایشات آزمایشگاهی در آزمایشگاه و یا بیمارستان انجام می‌شود. برای بررسی اینکه آیا سطح این آزمایشات بهتر شده است یا خیر، پس از مدتی دوباره آزمایش خون تجویز می‌شود.
برای درخواست هرگونه مشاوره، انجام آزمایش و ثبت درخواست تلفنی نمونه‌گیری (در آزمایشگاه، منزل، محل کار)
با تلفن 1650 برای استان تهران و تلفن 88709970-021 برای دیگر استان‌ها
با آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک پزشکی تهران لب تماس بگیرید.
کم خونی در بارداری چگونه درمان می‌شود؟
درمان کم خونی در بارداری معمولاً تحت نظر پزشک انجام می‌شود. اولین قدم در درمان، تعیین علت کم خونی است. از آنجایی که کمبود آهن شایع‌ترین علت کم خونی است، درمان معمولاً شامل مصرف مکمل آهن است. برای جذب بهتر آهن، سعی کنید غذاهای غنی از ویتامین C مصرف کنید. ویتامین C به بدن کمک می‌کند تا آهن را بهتر جذب کند. علاوه بر این، مهم است که غذاهای غنی از آهن را به رژیم غذایی خود اضافه کنید. نمونه‌هایی از این غذاها شامل گوشت قرمز، مرغ، ماهی، سبزیجات برگ دار سبز تیره و میوه‌های خشک هستند.
در برخی موارد، مکمل‌های آهن خوراکی به اندازه کافی سریع عمل نمی‌کنند یا ممکن است باعث مشکلات گوارشی شوند. در اینصورت پزشک ممکن است آهن و اپو (اریتروپوئیتین) را به صورت داخل وریدی تجویز کند. کمبود فولات و ویتامین B12 نیز می‌تواند منجر به کم خونی شود. اگر کم خونی شما به این دلیل است، پزشک ممکن است مکمل‌های فولات یا ویتامین B12 را تجویز کند.
- منابع:
https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/23112-anemia-during-pregnancy
