آزمایش دی دایمر (D-dimer) یکی از آزمایش‌های ساده خون است که می‌تواند به پزشک شما کمک کند تا احتمال وجود اختلالات انعقادی خون را بررسی کند. این آزمایش سطح دی دایمر را، که نوعی پروتئین تولیدشده در فرایند تجزیه لخته‌های خون است، در خون شما اندازه‌گیری می‌کند. بالا بودن میزان دی دایمر می‌تواند نشان‌دهنده وجود لخته‌های خونی یا اختلالات مرتبط باشد.
در صورت مشاهده سطح بالای این ماده در خون، پزشک ممکن است برای تشخیص دقیق‌تر، آزمایش‌های تکمیلی خون یا روش‌های تصویربرداری پزشکی را توصیه کند. آگاهی از اهمیت و نحوه انجام این آزمایش می‌تواند در پیشگیری و مدیریت بیماری‌های جدی مانند آمبولی ریوی، ترومبوز عمقی و سایر شرایط مرتبط با انعقاد خون نقش مؤثری داشته باشد. بر همین اساس، در این مقاله از تهران لب، با جزئیات بیشتری درباره این آزمایش و نقش آن در حفظ سلامت توضیح می‌دهیم.
تست دی دایمر
آزمایش دی دایمر یک آزمایش خون است که میزان D-dimer (یک قطعه پروتئینی تولیدشده در زمان تجزیه لخته خون در بدن) را اندازه‌گیری می‌کند. به‌طور معمول، سطح دی دایمر در خون قابل تشخیص نیست یا در سطح بسیار پایینی قرار دارد؛ مگر اینکه بدن شما در حال تشکیل و شکستن لخته‌های خونی قابل‌توجه باشد.
نتیجه مثبت یا بالا در آزمایش دی دایمر ممکن است نشان‌دهنده وجود یک اختلال انعقادی باشد، اما این نتیجه به‌تنهایی نمی‌تواند وجود اختلال را تضمین کند. همچنین آزمایش دی دایمر نمی‌تواند نوع اختلال انعقادی یا محل دقیق لخته را در بدن مشخص کند.
عملکرد انعقاد خون چگونه است؟
انعقاد خون، زمانی که به‌درستی و برای هدف طبیعی خود عمل می‌کند، یک فرایند حیاتی و ضروری است که از دست دادن بیش‌ازحد خون را هنگام آسیب‌دیدگی جلوگیری می‌کند. هنگامی که رگ خونی یا بافتی در بدن آسیب می‌بیند و خونریزی می‌کند، بدن فرایندی به نام هموستاز را آغاز می‌کند تا با ایجاد لخته خون، میزان خونریزی را کاهش دهد و در نهایت خونریزی را متوقف کند.
در طول فرایند هموستاز، بدن رشته‌هایی از یک پروتئین به نام فیبرین تولید می‌کند که به‌صورت یک شبکه فیبرینی در هم بافته می‌شوند. این شبکه، همراه با نوعی سلول به نام پلاکت، لخته خون در حال تشکیل را در محل خود تثبیت می‌کند تا زمانی که زخم بهبود یابد. این لخته‌های خونی ممکن است به‌صورت زخم‌های پوسته‌دار روی پوست یا کبودی‌های زیر پوست ظاهر شوند.
پس از بهبود زخم و زمانی که بدن دیگر نیازی به لخته خون ندارد، آنزیمی به نام پلاسمین تولید می‌شود تا لخته را به قطعات کوچک تجزیه کرده و آن را از بین ببرد. این قطعات به‌عنوان محصولات تجزیه فیبرین یا محصولات شکسته‌شده فیبرین شناخته می‌شوند. D-dimer یکی از این محصولات تجزیه فیبرین است.
اگر دچار یک اختلال انعقادی باشید، ممکن است لخته‌های خون در بدن شما بدون وجود آسیب ایجاد شوند یا در زمان مناسب تجزیه نشوند. به‌عبارت دیگر، فرایند انعقاد خون در بدن شما به‌درستی عمل نمی‌کند. لازم به ذکر است که در بعضی از موارد، اختلالات انعقادی می‌توانند جدی و تهدیدکننده زندگی باشند.
آزمایش دی دایمر برای چه مواردی استفاده می‌شود؟
پزشکان از آزمایش D-dimer بیشتر برای تشخیص احتمال وجود اختلالات انعقادی خون استفاده می‌کنند. این اختلالات شامل موارد زیر هستند:
- ترومبوز ورید عمقی DVT
- آمبولی ریه (PE)
- انعقاد منتشر داخل عروقی (DIC)
- سکته مغزی
در ادامه هریک از این موارد را شرح می‌دهیم.
ترومبوز ورید عمقی DVT
ترومبوز ورید عمقی به لخته خونی گفته می‌شود که در یک ورید عمیق در بدن ایجاد می‌شود. این لخته ممکن است به‌صورت جزئی یا کامل جریان خون در ورید را مسدود کند. بیشتر موارد DVT در ساق پا، ران یا لگن رخ می‌دهند، اما ممکن است در سایر نقاط بدن مانند بازو، مغز، روده، کبد یا کلیه نیز ایجاد شوند.
علائم آن ممکن است در همه افراد ظاهر نشود، اما شامل موارد زیر است:
- تورم پا یا بازو که گاهی ناگهانی رخ می‌دهد.
- درد یا حساسیت در پا که ممکن است فقط هنگام ایستادن یا راه رفتن احساس شود.
- گرما در ناحیه متورم یا دردناک پا یا بازو
- قرمزی یا تغییر رنگ پوست
- بزرگ شدن غیرعادی رگ‌های نزدیک سطح پوست
آمبولی ریه (PE)
آمبولی ریه (PE) زمانی رخ می‌دهد که یک لخته خون از سایر بخش‌های بدن (معمولاً پا یا بازو) به ریه‌ها منتقل شده و در عروق ریه گیر می‌کند، که باعث انسداد جریان خون و کاهش اکسیژن‌رسانی به بدن می‌شود.
علائم آمبولی ریه شامل موارد زیر است:
- تنگی نفس ناگهانی یا تنفس سریع
- درد شدید قفسه سینه، که اغلب هنگام سرفه یا حرکت ایجاد می‌شود.
- درد در ناحیه کمر
- سرفه (گاهی همراه با خلط خونی)
- تعریق بیش از حد
- ضربان قلب سریع (تاکی‌کاردی)
- سرگیجه یا غش کردن
انعقاد منتشر داخل عروقی (DIC)
انعقاد منتشر داخل عروقی (DIC) یک اختلال جدی است که باعث تشکیل لخته‌های خون بیش از حد در بدن می‌شود. این لخته‌ها می‌توانند عروق خونی را مسدود کرده و جریان خون به اندام‌ها را مختل کنند، که ممکن است به آسیب به ارگان‌ها و بروز مشکلات جدی منجر شود.
علائم DIC عبارتند از:
- خونریزی از لثه
- تهوع و یا استفراغ
- درد شدید عضلانی و شکمی
- تشنج
- کاهش ادرار
سکته مغزی
سکته مغزی یا حمله مغزی زمانی رخ می‌دهد که یک رگ خونی در مغز مسدود شده یا پاره شود. احتمالا می‌دانید که سکته مغزی یک عامل کشنده و بسیار خطرناک است. یکی دیگر از مواردی که آزمایش دی دایمر تجویز می‌شود، تشخیص سکته مغزی و انسداد رگ‌های مغزی است.
علائم سکته مغزی شامل موارد زیر است:
- بی‌حسی یا ضعف ناگهانی در صورت، بازو یا پا، به‌ویژه در یک طرف بدن
- گیجی ناگهانی، مشکل در صحبت کردن یا درک صحبت دیگران
- مشکل ناگهانی در دیدن با یک یا هر دو چشم
- دشواری ناگهانی در راه رفتن
- سرگیجه، از دست دادن تعادل یا هماهنگی
- سردرد شدید و ناگهانی بدون علت مشخص
نکته: در صورت مشاهده این علائم در خود یا دیگران، فورا با اورژانس تماس بگیرید یا به بیمارستان مراجعه کنید.
چه کسی آزمایش دی دایمر را انجام می‌دهد؟
معمولا یک متخصص نمونه‌گیری خون که به آن فلبوتومیست گفته می‌شود، نمونه‌گیری خون برای آزمایش دی دایمر انجام می‌دهد. با این حال، هر کادر درمانی آموزش‌دیده در زمینه نمونه‌گیری خون می‌تواند این کار را انجام دهد.
پس از نمونه‌گیری، در آزمایشگاه تهران لب، یک متخصص آزمایشگاه پزشکی نمونه‌ها را آماده کرده و آزمایش‌ها را با استفاده از دستگاه‌هایی که به آنها آنالیزگر گفته می‌شود، انجام می‌دهد.
فرایند آزمایش دی دایمر
برای آزمایش دی دایمر نیاز به انجام آمادگی خاصی نیست. آزمایش D-dimer یک آزمایش خون است. بنابراین مراحل آن به صورت زیر است:
- شما روی یک صندلی می‌نشینید یا روی تخت پزشکی دراز می‌کشید.
- کادر درمان محل رگ مناسبی را در دست یا بازوی شما، معمولا در قسمت داخلی آرنج، پیدا می‌کند.
- پس از یافتن رگ، محل را تمیز و ضدعفونی می‌کنند.
- یک سوزن کوچک را برای نمونه‌گیری خون به رگ وارد می‌کنند. ممکن است شبیه یک نیشگون کوچک احساس شود.
- خون به آرامی در یک لوله آزمایش جمع‌آوری می‌شود.
- پس از جمع‌آوری مقدار کافی خون، سوزن را خارج کرده و با پنبه یا گاز روی محل فشار می‌دهند تا خونریزی متوقف شود.
- یک چسب زخم روی محل گذاشته می‌شود و کار شما تمام می‌شود.
این فرآیند معمولا کمتر از پنج دقیقه طول می‌کشد.
پس از نمونه‌گیری، کادر درمان نمونه خون شما را برای آزمایش به آزمایشگاه ارسال می‌کند.
آیا آزمایش D-dimer خطر دارد؟
آزمایش خون یک روش بسیار رایج و ایمن در پزشکی است. خطرات آن بسیار کم است. ممکن است کمی حساسیت یا کبودی در محل نمونه‌گیری احساس کنید، اما این موارد معمولا به سرعت برطرف می‌شوند.
تفسیر آزمایش D-dimer
گزارش‌های آزمایش خون، از جمله گزارش‌های آزمایش D-dimer، معمولا شامل اطلاعات زیر هستند:
- نام آزمایش یا آنچه در خون شما اندازه‌گیری شده است.
- عدد یا مقدار اندازه‌گیری شده در نتیجه آزمایش.
- محدوده طبیعی برای این آزمایش.
- اطلاعاتی درباره اینکه آیا نتیجه آزمایش طبیعی، غیرطبیعی، بالا، پایین، مثبت یا منفی است.
محدوده طبیعی آزمایش D-dimer چیست؟
روش‌های مختلفی برای اندازه‌گیری سطح D-dimer در خون وجود دارد، بنابراین یک محدوده طبیعی واحد و جهانی برای این آزمایش وجود ندارد. گزارش آزمایش شما نشان می‌دهد که سطح D-dimer شما طبیعی، پایین، بالا، مثبت یا منفی است.
- اگر نتایج نشان‌دهنده سطح پایین، منفی یا طبیعی D-dimer در خون شما باشد، احتمالا دچار اختلال انعقادی خون نیستید.
- اگر به بیماری انعقاد داخل عروقی مبتلا هستید و تحت درمان قرار دارید، سطح طبیعی یا پایین دی دایمر نشان‌دهنده عملکرد مناسب درمان شماست.
بالا بودن آزمایش D-dimer
- اگر نتایج نشان‌دهنده سطح بالاتر از طبیعی D-dimer باشد، ممکن است به اختلال انعقادی خون مبتلا باشید. با این حال، آزمایش D-dimer نمی‌تواند نوع اختلال یا محل لخته خون را مشخص کند.
- اگر مبتلا به DIC هستید و تحت درمان قرار دارید، سطح بالای D-dimer ممکن است نشان‌دهنده مؤثر نبودن درمان باشد.
سطح بالای آزمایش دی دایمر همیشه به معنای وجود لخته خون نیست. شرایط و وضعیت‌های دیگری که ممکن است باعث افزایش سطح D-dimer شوند عبارتند از:
- بارداری
- بیماری‌های قلبی
- جراحی اخیر
- آسیب یا تروما
- عفونت
- افزایش سن نیز می‌تواند باعث افزایش سطح D-dimer شود و در صورت ابتلا به آرتریت روماتوئید، احتمال نتایج مثبت کاذب وجود دارد.
اگر نتایج آزمایش نشان‌دهنده سطح غیرطبیعی D-dimer باشد، پزشک ممکن است آزمایش‌های خون و یا تصویربرداری بیشتری برای تشخیص دقیق‌تر تجویز کند.
آزمایش دی دایمر (D dimer) در منزل و شرایط انجام این آزمایش در منزل
آزمایش دی دایمر (D-dimer) یکی از آزمایش‌های مهم برای بررسی وضعیت انعقادی خون و شناسایی اختلالات مربوط به لخته‌های خون است. این آزمایش می‌تواند به تشخیص مشکلاتی مانند ترومبوز وریدی عمیق (DVT) یا آمبولی ریه کمک کند. انجام آزمایش دی دایمر در منزل برای راحتی بیماران و کاهش نیاز به مراجعه حضوری در مراکز درمانی امکان‌پذیر است. شرکت‌های معتبر مانند تهران لب، خدمات نمونه‌گیری در منزل را با رعایت کامل استانداردها و تجهیزات پیشرفته ارائه می‌دهند تا نتایج دقیق و معتبر برای بیماران فراهم شود. این خدمات می‌توانند به خصوص برای افرادی که توانایی مراجعه به آزمایشگاه را ندارند، بسیار مفید باشند.
برای درخواست هرگونه مشاوره ژنتیکی تلفنی و نمونه‌گیری در آزمایشگاه جهت انجام آزمایش دی دایمر (D dimer)، با تلفن 1650 آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک پزشکی تهران لب تماس بگیرید.
آنچه از مقاله «آزمایش دی دایمر (D dimer) + تفسیر» آموختیم
آزمایش دی دایمر (D-dimer) یک آزمایش خون مهم است که به شناسایی اختلالات انعقادی مانند ترومبوز ورید عمقی، آمبولی ریه و انعقاد منتشر داخل عروقی کمک می‌کند. اگر سطح دی دایمر در خون افزایش یابد، ممکن است نشانه‌ای از وجود لخته‌های خون باشد، اما این آزمایش نمی‌تواند محل دقیق لخته یا نوع اختلال را مشخص کند. برای تشخیص دقیق‌تر، پزشک ممکن است آزمایش‌های تکمیلی یا روش‌های تصویربرداری را توصیه کند. در نهایت، آزمایش دی دایمر با حساسیت بالا به شناسایی اختلالات انعقادی کمک می‌کند، اما تفسیر نتایج آن باید توسط پزشک متخصص انجام شود. برای انجام این آزمایش و دریافت نتایج دقیق، می‌توانید به آزمایشگاه تهران لب مراجعه کنید که با تجهیزات پیشرفته و تیم متخصص، خدمات آزمایشگاهی با کیفیت بالا ارائه می‌دهد.
منبع:
https://my.clevelandclinic.org/health/diagnostics/22045-d-dimer-test
