مراقبت‌های دوران بارداری (Pregnancy care) از آن جهت که در سلامت مادر و جنین نقش دارند و می‌توانند از بروز مشکلات و بیماری جلوگیری کنند، حائز اهمیت زیادی است. مراقبت‌های دوران بارداری در سه ماهه اول، مراقبت‌های دوران بارداری در سه ماهه دوم و مراقبت‌های دوران بارداری در سه ماهه سوم برای رشد و تشکیل اولیه جنین لازم و مهم می‌باشند. با آموزش مراقبت‌های دوران بارداری می‌توان در حفظ وضعیت سلامتی مادر و جنین موثر و کمک‌کننده ظاهر شد.
در ادامه، در خصوص بیماری‌ها و مشکلات شایع دوران بارداری، نکات و موارد مهم در مراقبت‌های بارداری برای مادر و آزمایش‌های لازم برای مراقبت‌های سه ماه اول بارداری، مراقبت‌های سه ماه دوم بارداری و مراقبت‌های سه ماه سوم بارداری مطالبی ارائه می‌شود.
برای درخواست هرگونه مشاوره، انجام آزمایش‌های دوران بارداری و ثبت درخواست تلفنی نمونه‌گیری (در آزمایشگاه، منزل، محل کار)
با تلفن 1650 برای استان تهران و تلفن 88709970-021 برای دیگر استان‌ها
با آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک پزشکی تهران لب تماس بگیرید.
بیماری‌ها و مشکلات شایع دوران بارداری
دیابت، فشار خون بالا، پره اکلامپسی، کبد چرب، پرکاری و کم‌کاری تیروئید، عفونت ادراری، عفونت واژن، تبخال تناسلی، آرتروز، ترومبوز وریدی عمقی (DVT)، رفلاکس معده (شایع در سه ماهه اول بارداری و سه ماهه دوم بارداری)، هموروئید یا بواسیر و کم‌خونی، از شایع‌ترین بیماری‌ها در دوران بارداری می‌باشند.
از مشکلات رایج در دوران بارداری نیز می‌توان به تغییرات پستان، خستگی، حالت تهوع و استفراغ، تکرر ادرار، سردردها، تورم لثه‌ها و خونریزی، یبوست، سرگیجه و احساس غش، بی‌خوابی، سوزش سردل یا اختلال بلع، هموروئید، وریدهای واریسی، کرامپ ساق پا، تنگی نفس، گرفتگی بینی، کشیدگی پوست، ورم پا، ترشحات واژن، کمر درد، درد در ناحیه شکم و انقباضات براکستون هیکس (Braxton-Hicks)، اشاره کرد.
رشد جنین و برخی عوامل دیگر می‌توانند باعث ایجاد این مشکلات شوند. مراقبت‌های دوران بارداری می‌توانند به طرز چشم‌گیری این مشکلات را کاهش دهند و به سلامت مادران کمک کنند. لذا، آموزش مراقبت‌های دوران بارداری بسیار مهم می‌باشد.
نکات مهم در مراقبت‌های دوران بارداری
در دوران بارداری، توجه به سلامتی و راحتی مادر و جنین بسیار حائز اهمیت می‌باشد.
در ادامه، نکات مهم برای مراقبت‌های دوران بارداری برای مادر بیان می‌شود:
تغذیه در دوران بارداری
تغذیه سالم و متعادل در دوران بارداری می‌تواند مشکلات و عوارض بارداری (همچون تهوع و استفراغ) را کاهش دهد و نقش مهمی را در جلوگیری از بروز بعضی اختلالات جدی مادران و جنین ایفاء کند. تغذیه دوران بارداری باید سالم و مغذی باشد. باید از مواد غذایی غنی از ویتامین‌ها، مواد معدنی، پروتئین، فیبر و آهن استفاده شود. مصرف مکمل‌های ویتامینی و معدنی نیز (با مشورت پزشک) ممکن می‌باشد. باید از مصرف الکل، کافئین، گوشت، ماهی و تخم‌مرغ به صورت خام و نپخته، لبنیات و نوشیدنی‌های غیرپاستوریزه، غذاهای فرآوری شده و زعفران در دوران بارداری دوری کرد.
برای ماه اول بارداری، مصرف مواد غذایی سالم و تازه، مکمل‌های اسیدفولیک و ویتامین‌ها توصیه می‌شود و باید نیازهای کالری و پروتئین مادر رعایت شود.
برای ماه دوم بارداری هم می‌توان مواد غذایی سرشار از آهن، کلسیم و ویتامین‌ها را مصرف نمود. همچنین، می‌توان از مکمل‌های دارویی نیز با مشورت از پزشک خود استفاده کرد.
مصرف مواد غذایی غنی از آهن، کلسیم و ویتامین‌ها برای ماه سوم بارداری هم توصیه می‌گردد. همچنین، آب نیز باید به مقدار کافی نوشیده شود. داشتن سه وعده اصلی غذایی با میان‌وعده‌های سالم توصیه می‌شود.
به این ترتیب با رعایت تغذیه در طول بارداری، می‌توان مراقبت‌های دوران بارداری در سه ماهه اول، مراقبت‌های دوران بارداری در سه ماهه دوم، مراقبت‌های دوران بارداری در سه ماهه سوم و… را به شکل مناسبی انجام داد و به سلامت مادران و جنین آنها کمک مهی نمود.
ورزش در دوران بارداری
مادرانی که سالم هستند و از بارداری طبیعی برخوردارند، شروع و انجام فعالیت بدنی منظم برای آنها بی‌خطر می‌باشد و فعالیت بدنی خطر سقط جنین، وزن کم هنگام تولد یا زایمان زودرس را افزایش نمی‌دهد. (منبع: acog.org) ورزش منظم و ملایم می‌تواند استرس را کاهش دهد و برای سلامتی در طول دوران بارداری مفید باشد، اما بهتر است قبل از هرگونه فعالیت ورزشی با پزشک خود مشورت کنید تا بتوانید برنامه ورزشی مناسب را برای خودتان تنظیم کنید.
به طور کلی، یوگا، شنا و پیاده‌روی از ورزش‌های خوب برای تحرک مادران باردار می‌باشند. از انجام ورزش‌های شدید و سنگین (نظیر ورزش‌های رزمی، سنگ نوردی، بسکتبال و…) بهتر است در دوران بارداری دوری شود.
با انجام ورزش‌های مناسب می‌توان مراقبت‌های دوران بارداری برای مادر را به بهترین شکل انجام داد. مراقبت‌های دوران بارداری هفته به هفته برای رشد جنین و سلامت آن اهمیت دارد. بهتر است که مراقبت‌های سه ماه اول بارداری، مراقبت‌های سه ماه دوم بارداری و مراقبت‌های سه ماه سوم بارداری جهت کنترل مادر و جنین و اطمینان از سلامت آنها صورت گیرد.
رابطه جنسی در دوران بارداری
مراقبت‌های دوران بارداری برای مادر شامل رابطه جنسی هم می‌شود. لذا، باید به آن توجه نمود. رابطه جنسی در طول بارداری بی‌خطر می‌باشد و بدون مشکل است. اما در برخی موارد (همچون وجود سابقه سقط جنین، خونریزی واضح، پارگی کیسه آب و جفت سرراهی)، پزشک یا ماما ممکن است توصیه کند که از رابطه جنسی خودداری کنید. طبق تحقیقات، اگر دوران بارداری طبیعی باشد و هیچ عارضه‌ای نباشد، رابطه جنسی در بارداری و رسیدن به ارگاسم خطر ابتلاء به زایمان زودرس یا سقط جنین را افزایش نمی‌دهد.
نکته: عفونت HPV که می تواند خود را به صورت زگیل تناسلی نشان دهد، معمولاً نحوه مراقبت از زن را در دوران بارداری تغییر نمی دهد.
افسردگی و استرس در دوران بارداری
افسردگی و استرس از مشکلاتی است که بانوان در دوران بارداری با آن مواجه می‌شوند. ماه‌های اول بارداری (سه ماهه اول) آسیب پذیری بیشتری نسبت به استرس دارد. در مراقبت‌های دوران بارداری، باید اقدامات مناسبی در جهت جلوگیری از افسردگی و استرس و کاهش آنها انجام شود. حمایت از مادران باردار در مقابل استرس و افسردگی بسیار اهمیت دارد. صحبت کردن با پزشک و در صورت لزوم مشاوره روانشناسی، همچنین مصرف دارو (بانظر پزشک) می‌تواند کمک کننده باشد. در مراقبت‌های دوران بارداری در سه ماهه اول، مراقبت‌های دوران بارداری در سه ماهه دوم و مراقبت‌های دوران بارداری در سه ماهه سوم، باید به نگرانی‌ها، اضطراب و وضعیت روانی مادران برای جلوگیری از پیش آمدن مشکلات بزرگتر توجه ویژه‌ای کرد.
ماساژ و استراحت در دوران حاملگی
از جمله مراقبت‌های دوران بارداری می‌توان به انجام ماساژ و استراحت اشاره نمود. انجام ماساژهای ملایم و استراحت کافی می‌تواند به کاهش استرس و تسکین دردهای مرتبط با بارداری کمک کند. ماساژها سبب بهبود گرفتگی عضلات و کاهش دردهای کمر می‌شوند و در رفع استرس‌های مادران موثرند.
ماساژ در سه ماه دوم بارداری به بعد، بهترین دوران برای انجام ماساژ بارداری است؛ زیرا جنین به اندازه کافی رشد نموده است و مادر نیز به دوران نسبتا سخت بارداری و شروع دردهای عضلانی وارد شده است. همچنین، به هیچ عنوان ماساژ در ماه‌های اولیه بارداری توصیه نمی‌شود.
بهتر است قبل از استفاده از هر گونه روش ماساژ، با پزشک خود مشورت کنید. انجام ماساژهای مختلف از جمله ماساژ شمع، ماساژ سوئدی و ماساژ سنگ داغ باید تحت نظر و توصیه دکتر متخصص صورت گیرد.
مسافرت در دوران بارداری
برای مادرانی که بارداری پر خطری ندارند، بین هفته 14 تا هفته 28 مناسب‌ترین زمان برای مسافرت می‌باشد. در سه ماه اول بارداری بهتر است که مسافرتی انجام نشود. استفاده از وسایل نقلیه مختلف (مثل قطار، هواپیما، اتوبوس و…) جهت مسافرت برای زن باردار ایرادی ندارد. همچنین، خانم‌های باردار بهتر است که هر یک ساعت یک بار کمی راه بروند.
استفاده از لوازم آرایشی در زمان بارداری
برخی از مواد شیمیایی موجود در لوازم آرایشی ممکن است برای بارداری مضر باشند. از نظر پزشکان، از آنجایی که بدن جنین در سه ماه اول بارداری تشکیل می‌شود، لذا باید در این مدت از مصرف هرگونه ماده شیمیایی مضر خودداری نمود. بنابراین، توصیه می‌گردد که استفاده از لاک ناخن، شامپوهای شیمیایی، رنگ مو، رژ لب و… به حداقل برسد. توجه به عدم استفاده از لوازم آرایشی دارای مواد مضر (همانند فتالات، سرب، پارابن، جیوه، ترتینوئین و هیدروکینون) در مراقبت‌های سه ماه اول بارداری، مراقبت‌های سه ماه دوم بارداری و مراقبت‌های سه ماه سوم بارداری مهم می‌باشد.
وزن در زمان بارداری
باید به وزن مادران در مراقبت‌های دوران بارداری توجه کرد. اکثر زنان لازم است که بین 11.5 تا 16 کیلوگرم در دوران بارداری به وزن خود اضافه کنند. بیشتر خانم‌های باردار در طول سه ماهه اول 1 تا 2 کیلوگرم و سپس نیم کیلوگرم در هفته وزن اضافه خواهند کرد. (منبع: actoverco.com)
در کل، میزان افزایش وزن بستگی به وضعیت بانوان باردار دارد. داشتن یک رژیم غذایی متعادل و غنی از مواد مغذی از پایه‌های مهم یک بارداری سالم است.
رانندگی در دوران بارداری
در مراقبت‌های دوران بارداری باید به رانندگی مادران نیز توجه کرد. بلندکردن وسایل سنگین و همچنین رانندگی در دوران حاملگی، به خصوص در ماه‌های آخر حاملگی، می‌تواند نگرانی ایجاد کند.
بررسی‌های صورت گرفته نشان می‌دهد که زنان در سه ماهه دوم بارداری، 42٪ بیشتر از زنانی که باردار نیستند در معرض تصادفات رانندگی جدی قرار می‌گیرند. این افزایش خطر فقط مربوط به سه ماهه دوم بارداری می‌باشد. دلیل این امر را می‌توان به بیشتر شدن عوارضی مانند خستگی، ضعف، حواس پرتی و کم خوابی در سه ماهه دوم بارداری بیان کرد که باعث کاهش هوشیاری زنان می‌گردند.
در کل، رانندگی برای زنان باردار فعالیت نسبتا کم‌خطری تلقی می‌شود. ولی از آنجایی که سه ماهه سوم بارداری حساس ترین مرحله بارداری می‌باشد، لذا زنان باردار باید از رانندگی کردن در مسافت های طولانی خودداری کنند. بهتر است در دوران حاملگی تا حد امکان از کمربندهای سه نقطه‌ای استفاده شود.
برای درخواست هرگونه مشاوره، انجام آزمایش و ثبت درخواست تلفنی نمونه‌گیری (در آزمایشگاه، منزل، محل کار)
با تلفن 1650 برای استان تهران و تلفن 88709970-021 برای دیگر استان‌ها
با آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک پزشکی تهران لب تماس بگیرید.
آزمایش‌ها و چکاپ‌های ضروری برای مراقبت‌های سه ماهه اول و دوم و سوم بارداری
مراقبت‌های دوران بارداری هفته به هفته برای سلامت جنین و مادر تاثیرگذارند. انجام برخی چکاپ‌ها و آزمایشات در مراقبت‌های دوران بارداری در سه ماهه اول، مراقبت‌های دوران بارداری در سه ماهه دوم و همچنین مراقبت‌های دوران بارداری در سه ماهه سوم حائز اهمیت می‌باشند.این تست‌ها و چکاپ‌ها را می‌توان در آزمایشگاه و مراکز درمانی و بیمارستانی انجام داد.
در ادامه برخی از آزمایشات مهم و ضروری برای مراقبت‌های دوران بارداری برای مادر در سه ماهه اول و دوم و سوم بارداری بیان می‌شود:
- آزمایش شمارش کامل سلول های خونی (CBC)
- آزمایش گروه خونی و فاکتور Rh
- آزمایش قند خون
- آزمایش ادرار
- کشت ادرار
- آزمایش غربالگری سه ماهه اول
- آزمایش غربالگری سه ماهه دوم
- آزمایش غربالگری سه ماهه سوم
- عفونت Torch (توکسوپلاسما، روبلا، سایتومگالوویروس، هرپس سیمپلکس)
- آزمایش هپاتیت B و هپاتیت C
- تست عفونت‌های مقاربتی (STI)
- آزمایش ویروس نقص ایمنی انسانی (HIV)
- آزمایش سل (TB)
- سونوگرافی
توجه: در دوران بارداری تا هفته ۲۴ بارداری، انجام آزمایش پاپ اسمیر خطری ندارد. اما پزشکان توصیه می‌کنند که تست پاپ اسمیر بعد از زایمان انجام شود.
- منابع:
