آیا تصور می‌کنید که چشمانتان، پنجره‌های روح شما، نیز می‌توانند به سرطان مبتلا شوند؟ سرطان چشم، اگرچه نادر است، اما می‌تواند بینایی شما را تهدید کند. خوشبختانه، تشخیص زودهنگام و درمان مناسب، شانس بهبودی را به طور قابل توجهی افزایش می‌دهد.
در این مقاله، به بررسی انواع سرطان چشم، علائم، عوامل خطر و روش‌های تشخیص و درمان آن می‌پردازیم. با ما همراه باشید تا اطلاعات کاملی در مورد این بیماری کسب کنید و از اهمیت مراقبت از سلامت چشمان خود آگاه شوید.
سرطان چشم چیست؟
سرطان چشم، شامل چند نوع نادر از سرطان است که در قسمت‌های مختلف چشم، از جمله چشم‌کره و ساختارهای اطراف آن، رخ می‌دهند. این بیماری زمانی آغاز می‌شود که سلول‌های چشم به طور غیرقابل کنترلی تکثیر شده و تومور ایجاد می‌کنند. تومورها می‌توانند خوش‌خیم یا بدخیم باشند، اما نوع بدخیم آن خطرناک‌تر بوده و می‌تواند به سایر قسمت‌های بدن گسترش یابد.
شایع‌ترین نوع سرطان چشم، ملانوم داخل چشمی (Intraocular (uveal) melanoma) است که در لایه میانی چشم (uvea) ایجاد می‌شود. لنفوم داخل چشمی (Intraocular lymphoma) نیز بیماری دیگری است که بیشتر در بزرگسالان رخ داده و معمولاً هر دو چشم را درگیر می‌کند. رتینوبلاستوما (Retinoblastoma) نوعی سرطان نادر است که در کودکان رخ داده و از سلول‌های شبکیه آغاز می‌شود.
چرا چشم‌هایمان به سرطان مبتلا می‌شوند؟
همانطور که گفتیم، سرطان چشم زمانی رخ می‌دهد که سلول‌های بافت‌های چشم به شکل غیرقابل کنترل تقسیم شده و تکثیر می‌شوند و در نهایت توده‌ای به نام تومور را تشکیل می‌دهند. قطعاتی از این تومور ممکن است جدا شده و از طریق سیستم لنفاوی و خون به سایر نقاط بدن منتقل شوند. این فرآیند که به آن متاستاز گفته می‌شود، نشانه‌ای از پیشرفت بیماری است.
پژوهشگران همچنان در تلاشند تا بفهمند چه عواملی باعث می‌شود که سلول‌های سالم به سلول‌های سرطانی تبدیل شوند.
عواملی که چشم‌ها را در معرض خطر سرطان قرار می‌دهند
برخی عوامل می‌توانند خطر ابتلا به سرطان چشم را افزایش دهند:
- سن: بیشتر مواقع سرطان چشم در افراد بالای ۵۰ سال تشخیص داده می‌شود. به استثنای رتینوبلاستوما که کودکان زیر ۵ سال را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
- رنگ پوست و مو: افرادی که پوست روشن و چشمان آبی یا سبز دارند، بیشتر در معرض خطر هستند.
- جنسیت: مردان بیشتر از زنان به سرطان‌های اولیه چشم مبتلا می‌شوند. طبق آمار انجمن سرطان آمریکا، سالانه حدود ۲۱۳۰ مرد و ۱۴۱۰ زن به سرطان چشم مبتلا می‌شوند.
- سندروم‌های ژنتیکی: برخی شرایط ارثی مانند سندروم دیسپلاستیک نووس (Dysplastic nevus syndrome) و سندروم پیش‌توزیع تومورBAP1 (BAP1 tumor predisposition syndrome) می‌توانند خطر ابتلا به برخی انواع سرطان چشم را افزایش دهند.
- اشعه فرابنفش: برخی مطالعات نشان می‌دهد که قرار گرفتن در معرض اشعه فرابنفش ناشی از نور خورشید یا دستگاه‌های برنزه کننده ممکن است خطر ملانومای داخل چشمی را افزایش دهد.
- حرفه‌ها: مطالعات نشان داده‌اند که جوشکاران به دلیل احتمال تماس با اشعه فرابنفش از ابزارهای جوشکاری، خطر بیشتری برای ابتلا به ملانومای یووه‌ای دارند.
- التهاب مزمن: التهاب طولانی‌مدت در چشم می‌تواند به آسیب سلولی و در نهایت به رشد سلول‌های سرطانی کمک کند.
- سیگار کشیدن: سیگار کشیدن با افزایش خطر ابتلا به بسیاری از انواع سرطان، از جمله سرطان چشم، مرتبط است.
- ویروس‌ها: برخی از ویروس‌ها، مانند ویروس اپسین-بار، با افزایش خطر ابتلا به برخی انواع سرطان چشم مرتبط هستند.
- مواد شیمیایی: تماس طولانی‌مدت با برخی مواد شیمیایی خاص مانند آزبست، آرسنیک و کادمیوم نیز می‌تواند خطر ابتلا به سرطان چشم را افزایش دهد.
علائمی که ممکن است نشان دهنده سرطان چشم باشند
علائم سرطان چشم می‌تواند بسته به نوع سرطان متفاوت باشد. یکی از رایج‌ترین علائم سرطان چشم می‌تواند تغییرات ظریف در بینایی و ظاهر چشم باشد. هرچند بسیاری از این علائم دلایل بی‌ضررتری دارند، اما ممکن است برخی از بیماران کاهش یا از دست دادن بینایی در یک یا هر دو چشم را تجربه کنند برای همین بهتر است برای تشخیص دقیق به پزشک متخصص مراجعه کنید.
برخی از رایج‌ترین علائم سرطان چشم شامل موارد زیر است:
- تاری دید و کاهش بینایی: از دست دادن ناگهانی یا تدریجی بینایی، چه در مرکز دید و چه در اطراف آن، می‌تواند یکی از نشانه‌های اولیه سرطان چشم باشد. این تغییر در بینایی ممکن است با احساس تاری دید، دوبینی یا کاهش وضوح همراه باشد.
- تغییر در رنگ و شکل مردمک: تغییرات ناگهانی در اندازه، شکل یا رنگ مردمک چشم، مانند گشادی بیش از حد یا واکنش غیرعادی به نور، می‌تواند نشان‌دهنده وجود یک مشکل جدی باشد.
- دیدن نقاط شناور یا خطوط موج‌دار: مشاهده نقاط سیاه، خطوط زیگزاگ یا لکه‌های شناور در میدان دید که با حرکت چشم حرکت می‌کنند، می‌تواند نشانه‌ای از جداشدگی شبکیه یا وجود تومور باشد.
- برآمده شدن چشم: برجستگی غیرعادی یکی از چشم‌ها نسبت به دیگری می‌تواند نشان‌دهنده رشد تومور در پشت چشم باشد.
- درد چشم و حساسیت به نور: درد چشم، به‌ویژه دردی که با نور تشدید می‌شود، همراه با قرمزی و التهاب چشم می‌تواند نشانه‌ای از التهاب یا عفونت باشد، اما در برخی موارد نیز ممکن است با سرطان چشم مرتبط باشد.
- تغییر در حرکت چشم: اختلال در هماهنگی یا حرکت طبیعی چشم‌ها، مانند دوبینی یا چرخش چشم‌ها به سمت بالا یا پایین، می‌تواند نشان‌دهنده وجود تومور یا اختلال عصبی باشد.
- تغییر در ظاهر عنبیه: ظهور لکه‌های جدید، تغییر رنگ یا شکل عنبیه، یا ایجاد زائده‌های غیرعادی روی آن می‌تواند نشانه‌ای از ملانوم داخل چشمی باشد.
- کاهش دید محیطی: کاهش توانایی دیدن اشیاء در کناره‌های میدان دید، به ویژه اگر به تدریج رخ دهد، می‌تواند نشانه‌ای از رشد تومور در عصب بینایی یا شبکیه باشد.
این علائم می‌تواند به صورت کلی نشانه‌هایی از ملانومای چشمی یا دیگر انواع سرطان‌های چشم باشد. در صورت مشاهده هر یک از این علائم، باید به پزشک متخصص مراجعه کرد.
انواع سرطان چشم کدامند؟
سرطان چشم بسته به محل ایجاد و شدت آن و نحوه‌ی متاستاز، انواع مختلفی دارد که به شرح زیر است:
1. ملانوم داخل چشمی (Uveal Melanoma):
- شایع‌ترین نوع سرطان اولیه چشم است.
- از ملانوسیت‌ها (سلول‌های تولیدکننده رنگدانه) نشأت می‌گیرد.
- معمولاً در قسمت رنگی چشم (عنبیه)، جسم مژگانی (قسمتی که عدسی چشم را نگه می‌دارد) یا مشیمیه (لایه عروقی پشت چشم) ایجاد می‌شود.
- اغلب بدون علامت است و در مراحل پیشرفته با علائمی مانند تاری دید، دیدن نقاط شناور و تغییر رنگ عنبیه بروز می‌کند.
2. لنفوم داخل چشمی (Intraocular Lymphoma):
- نوعی سرطان لنفاوی است که به چشم گسترش می‌یابد.
- اغلب هر دو چشم را درگیر می‌کند.
- علائم آن شامل التهاب چشم، تاری دید و کاهش بینایی است.
- ارتباط نزدیکی با لنفوم سیستم عصبی مرکزی دارد.
3. رتینوبلاستوما (Retinoblastoma):
- شایع‌ترین سرطان چشم در کودکان است.
- از سلول‌های شبکیه (قسمتی از چشم که نور را دریافت می‌کند) نشأت می‌گیرد.
- علائم آن شامل سفید شدن مردمک، قرمزی چشم، و کاهش بینایی است.
- دو نوع ارثی و غیرارثی دارد.
4. تومورهای ملتحمه (Conjunctival Tumors):
- در لایه شفاف روی سفیدی چشم (ملتحمه) ایجاد می‌شوند.
- می‌توانند خوش‌خیم یا بدخیم باشند.
- علائم آن شامل قرمزی چشم، خارش، و ایجاد توده در ملتحمه است.
5. سرطان پلک:
- شامل انواع مختلفی از سرطان پوست است که بر پلک تأثیر می‌گذارد.
- شایع‌ترین انواع آن کارسینوم سلول بازال و کارسینوم سلول سنگفرشی هستند.
- علائم آن شامل ضایعه‌ای است که به مرور بزرگ‌تر شده و ممکن است زخم شود.
6. سارکوم‌های بافت نرم چشم:
- تومورهای نادری هستند که از بافت‌های نرم اطراف چشم مانند عضلات، چربی و بافت همبند نشأت می‌گیرند.
- علائم آن شامل برآمدگی در اطراف چشم، درد و کاهش حرکت چشم است.
آیا نور موبایل باعث سرطان چشم می‌شود؟
استفاده بیش از حد از تلفن همراه و تبلت و نگاه کردن مداوم به صفحه نمایش‌های دیجیتال، به یکی از دغدغه‌های اصلی سلامت چشم‌ها تبدیل شده است. نور آبی ساطع شده از این دستگاه‌ها، که بخش قابل توجهی از طیف نور مرئی را تشکیل می‌دهد، می‌تواند به سلول‌های شبکیه چشم آسیب رسانده و عوارض جدی برای بینایی ایجاد کند.
عوارض استفاده بیش از حد از موبایل بر روی چشم:
- خستگی چشم و سندرم بینایی کامپیوتری: استفاده طولانی‌مدت از موبایل باعث خستگی چشم، خشکی چشم، سوزش و قرمزی چشم، تاری دید، سردرد و درد گردن می‌شود. این علائم به دلیل تمرکز مداوم عضلات چشم بر روی یک نقطه و کاهش پلک زدن است.
- تغییر در انکسار چشم: برخی مطالعات نشان می‌دهند که استفاده بیش از حد از موبایل ممکن است خطر ابتلا به نزدیک‌بینی را افزایش دهد، به‌ویژه در کودکان و نوجوانان.
- افزایش خطر ابتلا به ملانومای چشم: تحقیقات نشان می‌دهد که قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض نور آبی ساطع شده از دستگاه‌های دیجیتال ممکن است خطر ابتلا به ملانومای چشم، نوعی سرطان نادر، را افزایش دهد. البته تحقیقات بیشتری در این زمینه مورد نیاز است.
تشخیص سرطان چشم: فرایندی دقیق و چند مرحله‌ای
تشخیص دقیق و زودهنگام سرطان چشم، کلید موفقیت درمان است. پزشک متخصص چشم، پس از بررسی علائم و انجام معاینات دقیق، معمولاً آزمایش‌های زیر را برای تأیید تشخیص تجویز می‌کند:
1. معاینه کامل چشم:
شامل بررسی بینایی، حرکت چشم‌ها، اندازه مردمک و بررسی دقیق ساختارهای داخلی چشم با استفاده از ابزارهای مخصوص است.
2. بیوپسی:
در این روش، نمونه کوچکی از بافت مشکوک برداشته شده و زیر میکروسکوپ بررسی می‌شود تا وجود سلول‌های سرطانی تایید شود.
3. تصویربرداری:
- سونوگرافی چشم: برای ارزیابی اندازه، شکل و محل تومور و همچنین بررسی ساختارهای اطراف چشم استفاده می‌شود.
- توموگرافی انسجام نوری (OCT): تصویری دقیق از لایه‌های شبکیه و بافت‌های اطراف ارائه می‌دهد و به تشخیص ضخامت تومور و ارزیابی رشد آن کمک می‌کند.
- عکسبرداری فوندونس (Fundus photography): تصاویری با کیفیت بالا از پشت چشم تهیه می‌کند که به شناسایی تغییرات در شبکیه، رگ‌های خونی و سایر ساختارها کمک می‌کند.
- آنژیوگرافی فلورسین: با تزریق ماده کنتراست به داخل ورید، جریان خون در شبکیه و مشیمیه را نشان می‌دهد و به تشخیص نشت رگ‌های خونی و تومورهای کوچک کمک می‌کند.
- ام آر آی یا سی تی اسکن: در برخی موارد، برای ارزیابی گسترش سرطان به بافت‌های اطراف چشم یا سایر قسمت‌های بدن استفاده می‌شود.
4. آزمایش‌های خون:
- آزمایش‌های معمول خون: این آزمایش‌ها برای ارزیابی عملکرد کلی بدن، بررسی وجود عفونت یا بیماری‌های زمینه‌ای و اندازه‌گیری برخی نشانگرهای التهابی انجام می‌شود.
- آزمایش‌های نشانگرهای توموری: در برخی انواع سرطان چشم، ممکن است موادی در خون وجود داشته باشد که نشان‌دهنده وجود تومور باشند. اندازه‌گیری این مواد به پزشکان کمک می‌کند تا رشد تومور را دنبال کرده و به ارزیابی پاسخ به درمان بپردازند.
- آزمایش‌های عملکرد کبد و کلیه: این آزمایش‌ها برای بررسی عملکرد این اندام‌ها که ممکن است تحت تأثیر درمان سرطان قرار بگیرند، انجام می‌شود.
- آزمایش‌های انعقادی: این آزمایش‌ها برای ارزیابی توانایی لخته شدن خون انجام می‌شود، زیرا برخی درمان‌های سرطان ممکن است بر روی مکانیسم‌های انعقادی تأثیر بگذارند.
5. آزمایش‌های ژنتیکی
- آزمایش‌های ژنتیکی بر روی نمونه بافت تومور: در این آزمایش‌ها، نمونه کوچکی از بافت تومور برداشته شده و برای بررسی تغییرات ژنتیکی مورد آزمایش قرار می‌گیرد. این آزمایش‌ها می‌توانند به شناسایی جهش‌های ژنی کمک کنند که ممکن است اهداف درمانی جدیدی را مشخص کنند.
- آزمایش‌های ژنتیکی بر روی خون: این آزمایش‌ها برای بررسی تغییرات ژنتیکی در سلول‌های خون انجام می‌شود و می‌تواند به شناسایی جهش‌های ژنی ارثی که خطر ابتلا به برخی انواع سرطان چشم را افزایش می‌دهند، کمک کند.
- آزمایش‌های ژنتیکی پانل: این آزمایش‌ها به طور همزمان چندین ژن مرتبط با سرطان را بررسی می‌کنند و می‌توانند به شناسایی جهش‌های ژنتیکی مرتبط با انواع مختلف سرطان کمک کنند.
درمان سرطان چشم: رویکردهای چندگانه
درمان سرطان چشم به عوامل مختلفی از جمله نوع سرطان، مرحله پیشرفت، سن بیمار و وضعیت عمومی سلامت بستگی دارد. معمولاً ترکیبی از روش‌های زیر برای درمان استفاده می‌شود:
- جراحی: برداشتن تومور یا تخلیه کامل چشم در موارد پیشرفته.
- پرتودرمانی (Radiation therapy): استفاده از پرتوهای پر انرژی برای تخریب سلول‌های سرطانی.
- شیمی‌درمانی (Chemotherapy): استفاده از داروهای ضد سرطان برای کشتن سلول‌های سرطانی.
- ایمونوتراپی (Immunotherapy): تقویت سیستم ایمنی بدن برای مبارزه با سلول‌های سرطانی.
- فوتودینامیک تراپی (Photodynamic therapy): استفاده از داروهای حساس به نور و لیزر برای تخریب سلول‌های سرطانی.
- براکی تراپی (Brachytherapy): قرار دادن منابع رادیواکتیو در نزدیکی تومور برای تخریب آن.
عوامل موثر بر انتخاب روش درمانی سرطان چشم
- نوع سرطان: هر نوع سرطان چشم، ویژگی‌های خاص خود را داشته و به درمان‌های متفاوتی پاسخ می‌دهد.
- مرحله سرطان: در مراحل اولیه، درمان‌های موضعی مانند لیزر درمانی یا براکی‌تراپی ممکن است کافی باشد، در حالی که در مراحل پیشرفته‌تر، ترکیبی از روش‌های درمانی مورد نیاز است.
- سن بیمار: کودکان و افراد مسن ممکن است به درمان‌های متفاوتی نیاز داشته باشند.
- وضعیت عمومی سلامت: بیماری‌های زمینه‌ای و وضعیت کلی سلامت بیمار نیز بر انتخاب روش درمانی تأثیرگذار است.
چطور از سرطان چشم پیشگیری کنیم؟
سرطان چشم، مانند بسیاری از سرطان‌ها، علل دقیق و قطعی شناخته‌شده‌ای ندارد. به همین دلیل، پیشگیری کامل از آن هنوز ممکن نیست. با این حال، اقدامات زیر می‌توانند به کاهش ریسک ابتلا به این بیماری کمک کنند:
- معاینات دوره‌ای چشم: مراجعه منظم به چشم‌پزشک برای معاینات کامل چشم، به ویژه برای افرادی که در گروه‌های پرخطر قرار دارند (مانند افراد با سابقه خانوادگی سرطان چشم)، بسیار مهم است. تشخیص زودهنگام، شانس موفقیت درمان را به طور قابل توجهی افزایش می‌دهد.
- تغذیه مناسب: مصرف میوه‌ها، سبزیجات و غذاهای غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی بدن و کاهش خطر ابتلا به انواع سرطان‌ها کمک کند.
- ورزش منظم: فعالیت بدنی منظم به بهبود سلامت عمومی و کاهش خطر ابتلا به بسیاری از بیماری‌ها، از جمله سرطان، کمک می‌کند.
- کنترل وزن: حفظ وزن سالم، خطر ابتلا به بسیاری از بیماری‌ها از جمله سرطان را کاهش می‌دهد.
- ترک سیگار: سیگار کشیدن یکی از عوامل خطر شناخته شده برای بسیاری از انواع سرطان، از جمله برخی از انواع سرطان چشم است.
- محافظت از چشم‌ها در برابر اشعه ماوراء بنفش: استفاده از عینک آفتابی با کیفیت و کلاه لبه‌دار هنگام قرار گرفتن در معرض نور خورشید، به ویژه در ساعات اوج تابش، از چشم‌ها در برابر آسیب‌های ناشی از اشعه ماوراء بنفش محافظت می‌کند.
تشخیص دقیق سرطان چشم با تهران لب
تشخیص زودهنگام سرطان چشم، کلید اصلی موفقیت درمان است. برای اطمینان از دقیق‌ترین تشخیص، مراجعه به یک چشم‌پزشک مجرب و انجام آزمایش‌های تخصصی در یک آزمایشگاه معتبر مثل تهران لب، از اهمیت بالایی برخوردار است.
چرا تهران لب را برای انجام آزمایش های تشخیص سرطان چشم انتخاب کنیم؟
- تجهیزات پیشرفته: تهران لب مجهز به پیشرفته‌ترین دستگاه‌ها و تجهیزات آزمایشگاهی است که امکان انجام دقیق‌ترین آزمایش‌ها برای تشخیص سرطان چشم را فراهم می‌کند.
- کادر مجرب: تیم حرفه‌ای و متخصص تهران لب، با بهره‌گیری از دانش و تجربه خود، در کمترین زمان ممکن نتایج دقیق آزمایش‌های شما را ارائه می‌دهند.
- گستردگی خدمات: تهران لب طیف وسیعی از آزمایش‌های تخصصی مربوط به چشم را انجام می‌دهد که به تشخیص دقیق نوع و مرحله سرطان چشم کمک می‌کند.
- اعتماد و اعتبار: تهران لب به عنوان یکی از معتبرترین آزمایشگاه‌های تشخیص پزشکی در کشور، به دلیل کیفیت بالای خدمات و دقت نتایج، مورد اعتماد پزشکان و بیماران است.
- تفسیر دقیق نتایج: متخصصین تهران لب، نتایج آزمایش‌های شما را به دقت بررسی کرده و گزارش کاملی را برای پزشک معالج ارسال می‌کنند تا روند درمان به بهترین شکل ممکن انجام شود.
برای درخواست هرگونه مشاوره تلفنی و نمونه‌گیری در آزمایشگاه جهت انجام آزمایش خون و ژنتیک سرطان چشم، با تلفن 1650 آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک پزشکی تهران لب تماس بگیرید.
آزمایش‌های مرتبط با سرطان چشم در تهران لب
- آزمایش‌های خون سرطان چشم: برای بررسی نشانگرهای توموری و ارزیابی عملکرد کلی بدن
- آزمایش‌های ژنتیکی سرطان چشم: برای شناسایی تغییرات ژنتیکی مرتبط با سرطان چشم
منبع:
https://www.cancer.org/cancer/types/eye-cancer/about/what-is-eye-cancer.html
