فشار خون در بارداری و حاملگی | عوارض و تشخیص

فشار خون در بارداری، که به‌عنوان فشار خون بالای بارداری یا هیپرتانسیون بارداری نیز شناخته می‌شود، وضعیتی است که در آن فشار خون به ۱۴۰/۹۰ میلی‌متر جیوه یا بالاتر می‌رسد و معمولا پس از هفته بیستم بارداری آغاز می‌شود. بارداری با تغییرات گسترده‌ای در بدن همراه است و این تغییرات می‌توانند بر نحوه تاثیرگذاری فشار خون بالا بر بدن تاثیر بگذارند. اگر فشار خون بالا در دوران بارداری کنترل نشود، ممکن است عوارض جدی برای مادر و جنین به همراه داشته باشد. این عوارض می‌توانند شامل پری‌اکلامپسی، زایمان زودرس یا مشکلات رشد جنین باشند. تشخیص زودهنگام و مدیریت موثر فشار خون در این دوران از اهمیت بسیاری برخوردار است. بر همین اساس، در این مقاله از تهران لب، به بررسی علل، علائم، عوارض و روش‌های تشخیص و مدیریت فشار خون بالا در دوران بارداری می‌پردازیم.

فشار خون در بارداری چیست؟

فشار خون در بارداری به فشار خونی گفته می‌شود که پس از هفته بیستم بارداری آغاز شده و کمی پس از تولد نوزاد پایان می‌یابد. این وضعیت در حدود ۶٪ تا ۸٪ از بارداری‌ها رخ می‌دهد. پزشک شما ممکن است فشار خون بالا در دوران بارداری را به‌عنوان هیپرتانسیون بارداری یا فشار خون ناشی از بارداری معرفی کند.

هیپرتانسیون بارداری با انواع دیگر فشار خون بالا تفاوت دارد؛ زیرا در نیمه دوم بارداری شروع می‌شود و پس از زایمان از بین می‌رود.

فشار خون بالا ممکن است علائم قابل‌توجهی نداشته باشد؛ بنابراین حضور در تمام جلسات مراقبت‌های پیش از زایمان بسیار مهم است تا پزشک فشار خون شما را بررسی کند. فشار خون بالا در دوران بارداری می‌تواند منجر به عوارضی شود که در ادامه آن‌ها را بررسی خواهیم کرد.

فشار خون بالا (هیپرتانسیون) چیست؟

فشار خون معیاری است برای سنجش میزان فشار یا نیرویی که خون هنگام جریان یافتن به دیواره‌های رگ‌های خونی وارد می‌کند. زمانی که فشار خون شما بالاتر از محدوده طبیعی باشد، به این وضعیت فشار خون بالا یا هیپرتانسیون گفته می‌شود. این امر نشان می‌دهد که فشار واردشده به دیواره‌های رگ‌های خونی بیش از حد معمول است.

تفاوت فشار خون بالا در بارداری با فشار خون بالا در سایر مواقع چیست؟

فشار خون در بارداری، نسبت به زمانی که باردار نیستید، تاثیرات متفاوتی بر بدن دارد. در این دوران، قلب باید خون بیشتری پمپاژ کند؛ زیرا بدن نیازمند خون‌رسانی بیشتر است. این فشار اضافه بر قلب و سیستم گردش خون می‌تواند فشار بیشتری بر بدن وارد کند.

علاوه بر این، فشار خون بالا ممکن است بر نحوه تشکیل و عملکرد جفت تاثیر بگذارد. این موضوع می‌تواند باعث شود جنین مواد مغذی لازم برای رشد طبیعی را دریافت نکند. اگر در دوران بارداری دچار فشار خون بالا باشید، خطر عوارض برای شما و کودکتان در زمان پیش از زایمان، حین زایمان و پس از زایمان افزایش می‌یابد.

انواع مختلف فشار خون بالا در دوران بارداری چیست؟

فشار خون در بارداری به اشکال مختلفی ظاهر می‌شود که بسته به زمان شروع و علائمی که ایجاد می‌کند متفاوت است. شایع‌ترین انواع فشار خون بالا در این دوران عبارتند از:

• فشار خون مزمن
• فشار خون بارداری
• پری اکلامپسی

1. فشار خون مزمن:

این نوع فشار خون قبل از بارداری یا در اوایل بارداری (پیش از هفته بیستم) آغاز می‌شود و پس از تولد نوزاد نیز ادامه پیدا می‌کند. افرادی که دچار فشار خون مزمن هستند ممکن است به پری‌اکلامپسی نیز مبتلا شوند که به آن فشار خون مزمن همراه با پری‌اکلامپسی اضافه‌شده گفته می‌شود.

2. فشار خون بارداری:

این نوع فشار خون در نیمه دوم بارداری ظاهر می‌شود. برخی از افرادی که به این نوع فشار خون مبتلا هستند ممکن است در ادامه به پری‌اکلامپسی دچار شوند. پزشک برای بررسی و کنترل وضعیت شما در صورت ابتلا به این نوع فشار خون، نیاز به ملاقات‌های مکرر خواهد داشت.

3. پری‌اکلامپسی (Preeclampsia):

این وضعیت تنها در نیمه دوم بارداری (معمولا پس از هفته 27) رخ می‌دهد. تشخیص پری‌اکلامپسی زمانی داده می‌شود که فشار خون بالا همراه با وجود پروتئین در ادرار باشد. این بیماری می‌تواند کبد، کلیه‌ها، ریه‌ها یا مغز را تحت تاثیر قرار دهد و همچنین بر عملکرد جفت اثر بگذارد. اگر مغز تحت تاثیر قرار گیرد، خطر تشنج (اکلامپسی) وجود دارد.

چه کسانی بیشتر در معرض خطر ابتلا به فشار خون در دوران بارداری هستند؟

شما ممکن است بیشتر در معرض ابتلا به فشار خون بالا در دوران بارداری باشید اگر:

• کمتر از 20 سال یا بیشتر از 40 سال سن دارید.
• در بارداری‌های قبلی دچار فشار خون بارداری یا پری‌اکلامپسی شده‌اید.
• سابقه خانوادگی فشار خون بارداری دارید.
• دیابت یا دیابت بارداری دارید.
• به اختلالات سیستم ایمنی مانند لوپوس مبتلا هستید.
• بیماری کلیوی دارید.
• منتظر چند قلو (دوقلو، سه‌قلو یا بیشتر) هستید.
• سیاه‌پوست هستید.

آیا فشار خون بارداری و پری‌اکلامپسی یکسان هستند؟

خیر؛ فشار خون بارداری وضعیتی است که در نیمه دوم بارداری رخ می‌دهد و شامل افزایش فشار خون است، اما بر عملکرد کلیه‌ها تاثیری ندارد و پروتئینی در ادرار دیده نمی‌شود. با این حال، این وضعیت ممکن است به پری‌اکلامپسی پیشرفت کند، به همین دلیل پزشک وضعیت بارداری شما را با دقت بیشتری تحت نظر خواهد داشت.

پری‌اکلامپسی شکل جدی‌تری از فشار خون بالا است که آن نیز در نیمه دوم بارداری رخ می‌دهد. در صورت درمان نشدن، پری‌اکلامپسی می‌تواند مشکلات جدی سلامتی مانند آسیب به کلیه‌ها، کبد و مغز ایجاد کند. همچنین ممکن است رشد جنین را مختل کرده و خطر تولد نوزاد مرده را افزایش دهد.

علت و علائم فشار خون بالا در بارداری چیست؟

علت دقیق فشار خون در بارداری هنوز ناشناخته است، اما برخی شرایط یا عوامل خطر (مانند موارد ذکرشده در بالا) می‌توانند احتمال بروز آن را افزایش دهند.

فشار خون بالا گاهی به عنوان «قاتل خاموش» شناخته می‌شود؛ زیرا بیشتر افراد متوجه بالا بودن فشار خون خود نمی‌شوند. علاوه بر تشخیص پزشک، برخی از علائم دیگر فشار خون بالا عبارتند از:

• تورم (ادم)
• سردرد
• افزایش ناگهانی وزن
• تغییرات در بینایی
• حالت تهوع یا استفراغ
• ادرار کردن به مقدار کم در هر نوبت
• درد در ناحیه شکم

خطرات بالا بودن فشار خون در بارداری چیست؟

همه افراد مبتلا به فشار خون بالا در دوران بارداری دچار عوارض نمی‌شوند. با این حال، فشار خون بالا شما را در معرض خطر عوارض زیر قرار می‌دهد:

• تشنج
• سکته مغزی
• نارسایی موقت کلیه
• مشکلات کبدی
• اختلالات در لخته شدن خون

همچنین، اگر فشار خون بالا داشته باشید، احتمال نیاز به زایمان به روش سزارین بیشتر است.

فشار خون در بارداری چگونه بر روی نوزاد تاثیر می‌گذارد؟

فشار خون در بارداری می‌تواند باعث کاهش جریان خون به جفت شود. این کاهش خون و مواد مغذی ممکن است مشکلات زیر را به دنبال داشته باشد:

• وزن کم هنگام تولد یا محدودیت رشد داخل رحمی (IUGR): نوزادی که با وزن کمتر از 2.5 کیلوگرم متولد می‌شود.
• زایمان زودرس: تولد نوزاد پیش از هفته 37 بارداری
• مرگ داخل رحمی (جنین مرده)
• القای زایمان قبل از موعد کامل: زایمان قبل از هفته 39 بارداری

بیشتر افرادی که فشار خون بالای آن‌ها در اوایل بارداری تشخیص داده می‌شود، نوزادان سالمی به دنیا می‌آورند. اما هرچه شدت فشار خون بیشتر باشد، خطر عوارض جدی افزایش می‌یابد.

فشار خون طبیعی در دوران بارداری چقدر است؟

فشار خون با دو عدد اندازه‌گیری می‌شود:

• عدد اول: فشار خون سیستولیک؛ فشار خون هنگام انقباض قلب
• عدد دوم: فشار خون دیاستولیک؛ فشار خون هنگام استراحت قلب بین ضربان‌ها

فشار خون به میلی‌متر جیوه (mmHg) اندازه‌گیری می‌شود و به‌صورت «120 روی 80» خوانده می‌شود (فشار سیستولیک روی فشار دیاستولیک).

در سه‌ماهه اول بارداری، اندازه‌گیری فشار خون برای بررسی محدوده طبیعی آن ضروری است. در سه‌ماهه دوم، فشار خون معمولا کاهش می‌یابد و این ممکن است تشخیص فشار خون مزمن را دشوار کند. اگر فشار خون شما در دوران بارداری بالاتر از 140/90 میلی‌متر جیوه باشد، پزشک ممکن است دارویی برای کنترل آن تجویز کند. فشار سیستولیک بالای 160 میلی‌متر جیوه یا دیاستولیک بالای 110 میلی‌متر جیوه می‌تواند منجر به سکته یا تشنج شود و ممکن است نیاز به درمان در بیمارستان داشته باشد.

آزمایش‌های تشخیصی فشار خون در بارداری

تشخیص فشار خون بالا در بارداری (پره‌اکلامپسی یا هیپرتانسیون بارداری) معمولاً با بررسی فشار خون و علائم بالینی انجام می‌شود، اما آزمایش‌های خونی برای ارزیابی علل و پیامدهای آن نیز انجام می‌گیرند. این آزمایش‌ها می‌توانند به شناسایی عوارض مرتبط کمک کنند. در زیر مهم‌ترین آزمایش‌های خون که ممکن است پزشک درخواست کند، آورده شده است:

1. آزمایش عملکرد کلیه‌ها

• کراتینین سرم: برای ارزیابی عملکرد کلیه‌ها. افزایش کراتینین ممکن است نشان‌دهنده آسیب کلیوی باشد.
• نیتروژن اوره خون (BUN): می‌تواند تغییرات عملکرد کلیوی را نشان دهد.

2. آزمایش عملکرد کبد

• آنزیم‌های کبدی (ALT، AST): افزایش این آنزیم‌ها ممکن است نشان‌دهنده مشکلات کبدی مرتبط با پره‌اکلامپسی باشد.

3. آزمایش‌های انعقادی

• پلاکت‌ها: کاهش تعداد پلاکت‌ها (ترومبوسیتوپنی) می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات انعقادی یا سندرم HELLP (نوعی اختلال شدید مرتبط با پره‌اکلامپسی) باشد.
• PT، aPTT، و INR: برای بررسی عملکرد سیستم انعقادی در صورت وجود علائم خونریزی یا اختلالات انعقادی.

4. آزمایش‌های مربوط به هموگلوبین و هماتوکریت

• CBC (شمارش کامل خون): برای بررسی سطح هموگلوبین، هماتوکریت و شمارش پلاکت‌ها.
• هماتوکریت: افزایش ممکن است به علت غلظت خون در نتیجه کم‌آبی باشد.

5. آزمایش اسید اوریک

• اسید اوریک سرم: سطوح بالا ممکن است نشان‌دهنده پره‌اکلامپسی باشد.

6. بررسی سطح پروتئین ادرار

• گرچه این آزمایش مستقیماً خونی نیست، اندازه‌گیری پروتئین در ادرار (آزمایش جمع‌آوری ادرار 24 ساعته یا آزمایش Dipstick) نیز انجام می‌شود. پروتئینوری یکی از شاخص‌های مهم پره‌اکلامپسی است.

7. آزمایشات خاص (در صورت نیاز)

• LDH (لاکتات دهیدروژناز): افزایش سطح LDH ممکن است نشان‌دهنده آسیب سلولی یا همولیز باشد.
• فیبرینوژن: برای بررسی سیستم انعقادی.

نکته: این آزمایش‌ها بسته به شرایط بیمار ممکن است به همراه سایر بررسی‌ها مانند سونوگرافی یا تست‌های بیشتر درخواست شوند. اگر هرگونه علامتی مانند سردرد شدید، ورم غیرمعمول، تاری دید یا درد در بالای شکم دارید، به پزشک خود اطلاع دهید.

درمان فشار خون در بارداری چیست؟

پزشکان برای درمان فشار خون بالا در دوران بارداری از روش‌های مختلفی استفاده می‌کنند. درمان به شدت وضعیت، سلامت کلی شما و مرحله بارداری شما بستگی دارد. پزشک مراقبت‌های بارداری شما به‌طور مداوم فشار خون شما را تحت نظر خواهد داشت و علائم هیپرتانسیون را بررسی می‌کند. این ممکن است به معنای ملاقات‌های بیشتر پیش از زایمان برای بررسی فشار خون شما و آزمایش ادرار برای نشانه‌های پری‌اکلامپسی باشد. پزشک همچنین ممکن است موارد زیر را به‌عنوان بخشی از درمان شما توصیه کند:

• نظارت بر فشار خون در منزل
• دارو برای کاهش فشار خون
• بستری شدن در بیمارستان

هدف از درمان کاهش فشار خون یا جلوگیری از بدتر شدن آن و ایجاد عوارض است.

پزشک همچنین برای نظارت بر وضعیت جنین، آزمایش‌های مکرری برای بررسی سلامت آن انجام خواهد داد. برخی از این آزمایش‌ها شامل موارد زیر هستند:

• سونوگرافی
• تست غیر استرسی
• پروفایل بیوفیزیکی
• سونوگرافی داپلر (نوعی سونوگرافی که جریان خون را اندازه‌گیری می‌کند)
• شمارش حرکات جنین (یا شمارش لگدها)

آزمایش بارداری در منزل و شرایط انجام این آزمایش در منزل

با توجه به اینکه مراجعه به آزمایشگاه برای خانم‌های باردار در بسیاری از موارد دشوار است، تیم آزمایشگاهی تهران لب برای راحتی هرچه بیشتر شما عزیزان، خدمات آزمایش در خانه ارائه می‌دهد. برای انجام انواع آزمایش، مانند آزمایش خون، ادرار و…، می‌توانید از بخش آزمایش در خانه درخواست خود را ثبت نمایید تا متخصصین ما در سریع‌ترین زمان ممکن با شما هماهنگ شده و برای انجام آزمایش در محل شما حاضر شوند.

آنچه از مقاله «فشار خون در بارداری و حاملگی | عوارض و تشخیص» آموختیم

فشار خون در بارداری یا هیپرتانسیون بارداری می‌تواند عوارض جدی برای مادر و جنین به همراه داشته باشد. خبر خوب این است که این نوع فشار خون معمولا پس از تولد نوزاد از بین می‌رود. درمان فشار خون بالا شامل اندازه‌گیری‌های مکرر فشار خون، دارو و تغییرات سبک زندگی است. زمانی که فشار خون به‌طور موثر مدیریت شود، مشکلات جدی ایجاد نمی‌کند. با این حال، اگر کنترل نشود، می‌تواند منجر به زایمان زودرس، جدا شدن جفت یا سایر عوارض جدی شود. در صورتی که نگرانی در مورد فشار خون خود دارید یا نحوه مدیریت آن را نمی‌دانید، با پزشک مراقبت‌های بارداری خود مشورت کنید.

منبع:

https://www.mayoclinic.org/healthy-lifestyle/pregnancy-week-by-week/in-depth/pregnancy/art-20046098