قلب عضله‌ای است که ارگان اصلی در سیستم قلبی عروقی بدن محسوب می‌شود. اجزای مختلف قلب باهم کار می‌کنند تا خون را به طور هماهنگ در بدن انسان حرکت دهند. قلب دائماً اکسیژن را به سلول‌های مختلف بدن می‌فرستد و مواد زائد را از آنها می‌گیرد و از بین می‌برد. بسیاری از شرایط می‌توانند این اندام را تحت تاثیر قرار دهند و از عملکرد دست آن جلوگیری کنند. گاهی اوقات ممکن است قلب تحت تاثیر عوامل مختلف عملکرد طبیعی خود را از دست دهد که در این صورت ممکن است مشکلات کوچک و بزرگ زیادی برای بیمار قلبی ایجاد شود. با توجه به اهمیتی که سلامت قلب در بدن انسان دارد، لازم است که در صورت مشاهده کوچکترین علائم مربوط به بیماری‌های قلبی، چکاپ سلامت قلب انجام شود تا در صورت وجود بیماری، هرچه سریع‌تر توسط پزشک و متخصص تشخیص داده شود. در ادامه این مقاله از تهران لب، به بررسی قلب، آناتومی آن و بیماری‌هایی که قلب ممکن است داشته باشد می‌پردازیم.
قلب و اجزای تشکیل‌دهنده آن
قلب عضوی به اندازه یک مشت است که خون را در سراسر بدن پمپاژ می‌کند. این اندام، جزء اصلی در سیستم گردش خون شماست. عضله و بافت این اندام در واقع نیروگاه این سیستم را تشکیل می‌دهند.
قلب انسان شامل چهار بخش عضلانی (حفره) است که قبل از حرکت دادن خون به طور مختصر آن را نگه می‌دارند. تکانه‌های الکتریکی قلب شما را به تپش وادار می‌کند و خون را از طریق این حفره‌ها حرکت می‌دهد. مغز و سیستم عصبی هم عملکرد قلب را هدایت می‌کند.
وظیفه قلب در بدن چیست؟
وظیفه اصلی قلب این است که خون را در سراسر بدن شما حرکت دهد و از طریق خون، اکسیژن و مواد مغذی را به سلول‌های شما برساند. همچنین دی‌اکسید‌کربن و سایر مواد زائد را هم می‌گیرد تا سایر اندام‌ها بتوانند آنها را دفع کنند.
قلب شما:
- ریتم و سرعت ضربان قلب شما را کنترل می‌کند.
- فشار خون شما را حفظ می‌کند.
همچنین قلب با سیستم‌های زیر ضربان قلب و سایر عملکردهای بدن را کنترل می‌کند:
- سیستم عصبی: سیستم عصبی شما به کنترل ضربان قلب شما کمک می‌کند. سیگنال‌هایی را ارسال می‌کند که به قلب شما می‌گوید در زمان استراحت کندتر و در هنگام استرس تندتر بزند.
- سیستم غدد درون ریز: سیستم غدد درون ریز شما هورمون‌ها را ارسال می‌کند. این هورمون‌ها به رگ‌های خونی شما می‌گویند که منقبض یا شل شوند که بر فشار خون شما تأثیر می‌گذارد. هورمون‌های غده تیروئید شما همچنین می‌توانند به قلب شما بگویند که سریع‌تر یا کندتر بتپد.
اجزای تشکیل‌دهنده قلب
اجزای قلب را می‌توان مانند اجزای یک ساختمان دانست که در آن:
- دیواره‌های قلب مانند دیوارهای ساختمان است.
- حفره‌ها (اتاقک‌هایی) دارد که مانند اتاق‌های ساختمان هستند.
- دریچه‌هایی که مانند درهای اتاق باز و بسته می‌شوند.
- رگ‌های خونی مانند لوله‌های لوله‌کشی از ساختمان بدن عبور می‌کنند.
- یک سیستم هدایت الکتریکی دارد که مانند نیروی الکتریکی عمل می‌کند که از سراسر ساختمان عبور می‌کند.
دیواره‌های قلب
دیواره‌های قلب ماهیچه‌هایی هستند که منقبض و منبسط می‌شوند تا خون را به سراسر بدن ارسال کنند. لایه‌ای از بافت عضلانی به نام سپتوم دیواره‌های قلب را به دو طرف چپ و راست تقسیم می‌کند.
دیوارهای قلب سه لایه دارد:
- اندوکارد: لایه داخلی
- میوکارد: لایه میانی عضلانی
- اپی کاردیوم: لایه بیرونی محافظ
اپی کاردیوم یک لایه پریکارد است؛ یک کیسه محافظ که تمام قلب شما را می‌پوشاند، مایعی تولید می‌کند تا قلب شما را روان کند و از مالش آن به سایر اندام‌ها جلوگیری کند.
حفره‌های قلب
قلب شما چهار حفره مجزا دارد؛ دو حفره در بالا (دهلیزها) و دو حفره در پایین (بطن‌ها).
- دهلیز راست: دو رگ بزرگ خون فاقد اکسیژن را به دهلیز راست می‌رسانند. رگ اجوف فوقانی خون را از قسمت بالایی بدن شما حمل می‌کند. رگ اجوف تحتانی خون را از پایین تنه شما می‌آورد. سپس دهلیز راست خون را به بطن راست شما پمپاژ می‌کند.
- بطن راست: محفظه سمت راست پایین، خون فاقد اکسیژن را از طریق شریان ریوی به ریه‌های شما پمپ می‌کند. ریه‌ها خون را دوباره با اکسیژن پر می‌کنند.
- دهلیز چپ: پس از اینکه ریه‌ها خون شما را با اکسیژن پر کردند، وریدهای ریوی خون را به دهلیز چپ می‌برند. این محفظه بالایی خون را به بطن چپ پمپاژ می‌کند.
- بطن چپ: بطن چپ کمی بزرگتر از بطن راست است و خون غنی از اکسیژن را به بقیه بدن شما پمپ می‌کند.
دریچه‌های قلب
دریچه‌های قلب شما مانند درهایی هستند که بین حفره‌های قلب شما قرار دارند. آنها باز و بسته می‌شوند تا خون از آن عبور کند. این دریچه‌ها همچنین از حرکت خون شما در جهت اشتباه جلوگیری می‌کنند.
دریچه‌های دهلیزی
دریچه‌های دهلیزی بطنی (AV) بین حفره‌های فوقانی و تحتانی قلب شما باز می‌شوند و عبارتند از:
- دریچه سه لتی: بین دهلیز راست و بطن راست
- دریچه میترال: بین دهلیز چپ و بطن چپ
دریچه‌های نیمه‌هلالی
- دریچه‌های نیمه هلالی (SL) زمانی باز می‌شوند که خون از بطن خارج می‌شود. این دریچه‌ها عبارتند از:
- دریچه آئورت: زمانی باز می‌شود که خون از بطن چپ شما به سمت آئورت شما (رگی که خون غنی از اکسیژن را به بدن شما می‌رساند) جریان می‌یابد.
- دریچه ریوی: زمانی باز می‌شود که خون از بطن راست به شریان‌های ریوی شما (تنها شریان‌هایی که خون خالی از اکسیژن را به ریه‌های شما می‌رسانند) جریان می‌یابد.
رگ‌های خونی قلب
قلب شما خون را از طریق سه نوع رگ خونی پمپاژ می‌کند:
- سرخرگها: خون غنی از اکسیژن را از قلب شما به بافت‌های بدن می‌برند، به‌استثناء شریان‌های ریوی که به سمت ریه‌ها می‌رود.
- سیاهرگ‌ها: خون فاقد اکسیژن را به قلب شما برمی‌گردانند.
- مویرگ‌ها: رگ‌های خونی کوچکی هستند که در آن بدن شما خون غنی از اکسیژن و فقیر از اکسیژن را مبادله می‌کند.
عروق کرونری
قلب شما مواد مغذی را از طریق شبکه ای از سرخرگها دریافت می‌کند. این شریان‌ها در امتداد سطح قلب شما قرار دارند. عروق کرونری به خود قلب خدمت می‌کنند و شامل موارد زیر می‌شوند:
- شریان کرونر چپ: به دو شاخه (شریان سیرکومفلکس و شریان نزولی قدامی چپ) تقسیم می‌شود.
- شریان سیرکومفلکس: خون دهلیز چپ و پهلو و پشت بطن چپ را تامین می‌کند.
- شریان نزولی قدامی چپ (LAD): خون را به جلو و پایین بطن چپ و جلوی سپتوم می‌رساند.
- شریان کرونری راست (RCA): خون را به دهلیز راست، بطن راست، قسمت پایینی بطن چپ و پشت سپتوم می‌رساند.
سیستم هدایت الکتریکی قلب
سیستم هدایت قلب شما مانند سیم‌کشی برق یک ساختمان است. ریتم و سرعت ضربان قلب شما را کنترل می‌کند. سیگنال‌ها از بالای قلب شما شروع می‌شوند و به سمت پایین حرکت می‌کنند. سیستم هدایت الکتریکی قلب شامل موارد زیر است:
- گره سینوسی دهلیزی (SA): سیگنال‌هایی را ارسال می‌کند که قلب شما را به تپش وادار می‌کند.
- گره دهلیزی بطنی (AV): سیگنال‌های الکتریکی را از حفره‌های فوقانی قلب به اتاق‌های تحتانی آن منتقل می‌کند.
- شاخه چپ: تکانه‌های الکتریکی را به بطن چپ می‌فرستد.
- شاخه سمت راست: تکانه‌های الکتریکی را به بطن راست شما ارسال می‌کند.
- Bundle of His: تکانه‌هایی را از گره AV شما به فیبرهای پورکنژ می‌فرستد.
- فیبرهای پورکنژ: بطن‌های قلب شما را منقبض کرده و خون را بیرون می‌فرستند.
اختلالات و بیماری‌های رایج قلب
بیماری‌های قلبی یکی از شایع‌ترین انواع اختلالات است. طبق آمار، در سراسر جهان بیماری قلبی یکی از علل اصلی مرگ و میر است. اختلالات رایجی که بر عملکرد قلب تأثیر می‌گذارد عبارتند از:
- آریتمی: ضربان قلب خیلی سریع، خیلی آهسته یا با ریتم نامنظم
- کاردیومیوپاتی: ضخیم شدن، بزرگ شدن یا سفت شدن غیر معمول عضله قلب
- نارسایی احتقانی قلب: قلب آنقدر سفت یا ضعیف است که نمی‌تواند به درستی خون را در سراسر بدن پمپاژ کند
- بیماری عروق کرونر: ایجاد پلاک که منجر به باریک شدن عروق کرونر می‌شود
- دیابت: قند خون بالا
- حمله قلبی (انفارکتوس میوکارد): انسداد ناگهانی عروق کرونر که باعث قطع اکسیژن به بخشی از عضله قلب می‌شود
- بیماری دریچه قلب: دریچه‌ای در قلب درست کار نمی‌کند
- فشار خون بالا: خون به شدت به دیواره شریان فشار می‌آورد
- کلسترول بالا: خون دارای چربی‌های زیادی است
- پریکاردیت: التهاب در پوشش داخلی قلب شما (پریکارد)
محافظت از سلامت قلب
انواع چکاپ قلب از مهم‌ترین ابزارها برای ارزیابی سلامت قلب و پیشگیری از بیماری‌های قلبی و عروقی هستند. این چکاپ‌ها شامل مجموعه‌ای از آزمایش‌ها و معاینات پزشکی می‌شوند که به پزشکان کمک می‌کنند تا عملکرد قلب را بررسی کنند و علائم بیماری‌های قلبی را در مراحل اولیه تشخیص دهند.
یکی از آزمایش‌های رایج در چکاپ سلامت قلب، نوار قلب (ECG) است که فعالیت الکتریکی قلب را ثبت می‌کند و می‌تواند بی‌نظمی‌های ضربان قلب یا آسیب‌های قلبی را نشان دهد. اکوکاردیوگرافی نیز با استفاده از امواج صوتی، تصویری از ساختار و عملکرد قلب ارائه می‌دهد و به تشخیص مشکلات در دریچه‌ها یا عضلات قلب کمک می‌کند.
آزمایش خون نیز بخش مهمی از چکاپ قلبی هستند. اندازه‌گیری سطح کلسترول و تری‌گلیسرید به تشخیص خطرات گرفتگی عروق کمک می‌کند. همچنین، بررسی سطح CRP (پروتئین واکنشی C) می‌تواند نشان‌دهنده التهاب در بدن باشد که یکی از عوامل مهم در بروز بیماری‌های قلبی است.
علاوه بر این، آزمایش ورزش یا تست استرس نیز در چکاپ سلامت قلب برای ارزیابی عملکرد قلب در زمان فعالیت‌های بدنی استفاده می‌شود. این آزمایش می‌تواند مشکلاتی که در حالت استراحت ظاهر نمی‌شوند را آشکار کند.
برای درخواست هرگونه مشاوره تلفنی و نمونه‌گیری در آزمایشگاه جهت انجام آزمایش‌های لازم برای چکاپ قلب، با تلفن 1650 آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک پزشکی تهران لب تماس بگیرید.
آنچه از مقاله «قلب انسان | آناتومی، بیماری‌های قلبی» آموختیم
قلب شما به عنوان ارگان اصلی سیستم گردش خون شما را زنده نگه می‌دارد. خون را در سراسر بدن پمپاژ می‌کند و اکسیژن را به سلول‌ها و بافت‌های شما می‌رساند. از آنجایی که قلب شما چنین نقش حیاتی ایفا می‌کند، مهم است که از آن مراقبت کنید. شرایط مختلفی وجود دارد که بر عملکرد قلب تأثیر می‌گذارد. بنابراین بسیار مهم است که در صورت احساس مشکلی در قلب، سریعا به پزشک مراجعه کنید تا آزمایش‌ها و بررسی‌های لازم را انجام دهد.
منبع:
