ذخیره تخمدان یک زن با قدرت بارداری او ارتباط مستقیمی دارد. ذخیره تخمدان پایین امکان باردار شدن برای یک خانم را سخت می‌کند و ممکن است برای بارداری، نیاز به درمان داشته باشد. لذا، ذخیره تخمدان برای بارداری اهمیت دارد.
هدف از بررسی ذخیره تخمدان، مشاهده تعداد فولیکول‌های موجود در تخمدان می‌باشد که ارتباط مستقیم با باروری دارد. افزایش سن، شیمی درمانی، سیگار کشیدن، التهاب تخمدان‌ها و…، از علل کاهش ذخیره تخمدان می‌باشند.
با کاهش ذخیره تخمدان هنوز هم امکان بارداری وجود دارد. بر اساس گزارش مرکز بهداشت باروری (Center for Reproductive Health)، 33% از بیماران مبتلا به کاهش ذخیره تخمدانی می‌توانند پس از دریافت درمان با تخمک‌های خود باردار شوند. با این حال، این مرکز تاکید می‌کند که تشخیص زودهنگام مهم می‌باشد؛، زیرا شانس بیشتری برای باردار شدن به بانوان می‌دهد.
در ادامه مطالبی را در خصوص، ذخیره تخمدان، روش‌های تشخیصی ذخیره تخمدان، میزان ذخیره تخمدان نرمال، بهترین زمان آزمایش ذخیره تخمدان، بهترین راه افزایش ذخیره تخمدان و سایر موارد دیگر را بیان می‌کنیم.
برای درخواست هرگونه مشاوره، انجام آزمایش ذخیره تخمدان و ثبت درخواست تلفنی نمونه‌گیری (در آزمایشگاه، منزل، محل کار)
با تلفن 1650 برای استان تهران و تلفن 88709970-021 برای دیگر استان‌ها
با آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک پزشکی تهران لب تماس بگیرید.
ذخیره تخمدان چیست؟
ذخیره تخمدان (Ovarian Reserve) اصطلاحی می‌باشد که برای تعیین ظرفیت تخمدان برای تامین سلول‌های تخمکی که قادر به لقاح و در نتیجه بارداری سالم و موفق هستند استفاده می‌شود. با بالا رفتن سن مادر، تعداد سلول‌های تخمکی که می‌توانند با موفقیت برای بارداری احتمالی به کار گرفته شوند کاهش می‌یابد.
کاهش ذخیره تخمدان زمانی اتفاق می‌افتد که یک زن در مقایسه با افراد همسن خود، تخمک‌های کمتری در تخمدان‌های خود داشته باشد که گاهی اوقات به آن ذخیره تخمدان پایین می گویند. تخمک‌های بانوان بلوک‌های ساختمانی (همراه با اسپرم) برای بارداری می‌باشند. با افزایش سن، تعداد تخمک‌های خانم‌ها کاهش می‌یابد، اما این اتفاق برای برخی زنان زودتر از حد انتظار رخ می‌دهد. کاهش ذخیره تخمدان باردار شدن را سخت‌تر می‌کند. با انجام آزمایش ذخیره تخمدان، می‌توان ذخیره تخمدان پایین را تشخیص می‌دهد. آزمایش ذخیره تخمدان با اندازه‌گیری سطح AMH در خون انجام می‌شود.
ذخیره تخمدان پایین یک زن به این معنی نیست که نمی تواند باردار شود؛ بلکه به این معناست که ممکن است باردار شدن برای چنین فردی دشوارتر شود یا برای بارداری، نیاز به درمان باروری داشته باشد.
مطالعات نشان می‌دهد که میزان از دست دادن تخمک پس از 35 سالگی افزایش می‌یابد. تعداد تخمک‌های خانم‌ها با یکدیگر متفاوت است.
بنابر سایت clevelandclinic.org میانگین تعداد تخمک‌هایی که زنان در طول زندگی خود دارند عبارتند از:
- تولد: 1 تا 2 میلیون تخمک
- بلوغ: 300000 تا 400000 تخمک
- 40 سالگی: 25000 تخمک
- یائسگی: کمتر از 1000 تخمک
علل کاهش ذخیره تخمدان
با افزایش سن، تعداد تخمک‌های سالم کاهش می‌یابد که این امر می‌تواند باروری (توانایی بچه دار شدن) را کاهش دهد. همچنین، آسیب به تخمدان‌ها نیز می‌تواند ذخیره تخمدان و باروری را کاهش دهد. این امر ممکن است ناشی از سیگار کشیدن، برخی درمان‌های ضد سرطان (مانند شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی)، جراحی تخمدان‌ها یا سایر اندام‌های لگن و برخی بیماری‌ها یا شرایط ژنتیکی باشد.
مجموع این موارد سبب ذخیره تخمدان پایین می‌شوند. ذخیره تخمدان اغلب در زنانی که می خواهند بچه‌دار شوند و برای باردار شدن مشکل دارند بررسی می شود.
روش‌های تشخیصی ذخیره تخمدان
آزمایش ذخیره تخمدان شامل آزمایش هورمونی از جمله آزمایش هورمونی AMH، آزمایش هورمون استرادیول، سونوگرافی واژینال و آزمایش سطح هورمون محرک رشد فولیکول (FSH) از روش‌های تشخیصی ذخیره تخمدان می‌باشند.
شمارش فولیکول‌های آنترال (Antral Follicle Count) و حجم تخمدان (Ovariaan Volume) دو معیار مهم برای بررسی ذخیره تخمدان توسط سونوگرافی هستند.
میزان ذخیره تخمدان نرمال
بنابه تحقیقات سایت healthline.com، رنج طبیعی مقدار AMH (هورمون آنتی‌مولرین) در خون برای خانم‌ها در سنین مختلف مطابق زیر می‌باشد:
- 45 سالگی: 5 نانوگرم در میلی لیتر
- 40 سالگی: 1 نانوگرم در میلی لیتر
- 35 سالگی: 5 نانوگرم در میلی لیتر
- 30 سالگی: 5 نانوگرم در میلی لیتر
- 25 سالگی: 0 نانوگرم در میلی لیتر
بنابراین، میزان ذخیره تخمدان نرمال باتوجه به سن، باید مطابق بالا و یا نزدیک آن باشد. در صورت پایین بودن این ارقام در آزمایش یک زن با توجه به سن او، فرد مورد نظر از ذخیره تخمدان پایین برخوردار خواهد بود.
فرق تنبلی تخمدان با ذخیره تخمدان پایین
تنبلی تخمدان یا سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) یکی از شایع ترین اختلالات باروری است. در زنان مبتلاء به سندرم تخمدان پلی کیستیک، سطح آندروژن (هورمونهای مردانه) بالا می‌باشد و هورمونهای زنانه کمتر ترشح می‌شوند. سطوح بالای هورمونهای مردانه چرخه تخمک گذاری را مختل می‌کند و می‌تواند باعث مشکلات باروری شود.
تنبلی تخمدان به دلیل عوامل ژنتیکی و محیطی بروز پیدا می‌کند. در حالی که ذخیره تخمدان پایین به دلایلی مانند سن، نارسایی زودرس تخمدان (POF)، شیمی درمانی، جراحی تخمدان و…، رخ می‌دهد.
همچنین در ذخیره تخمدان پایین، تعداد تخمک‌های سالم و با کیفیت باقی‌مانده در تخمدان‌ها کم می‌باشد. در حالی که در تنبلی تخمدان ما شاهد عدم تخمک‌گذاری منظم هستیم و سطح بالایی از هورمونهای مردانه وجود دارد.
بهترین زمان آزمایش ذخیره تخمدان
بهترین زمان برای اندازه گیری هورمون آنتی مولرین (AMH)، هورمون محرک فولیکول (FSH) و استرادیول روز سوم قاعدگی می‌باشد. این هورمون از طریق آزمایش خون در آزمایشگاه اندازه‌گیری می‌شوند. بنابراین، زمان برای دانستن میزان ذخیره تخمدان در آزمایش خون، روز 3ام قاعدگی است.
بهترین زمان برای اندازه گیری تعداد فولیکول های آنترال نیز روز سوم قاعدگی می‌باشد که به وسیله سونوگرافی انجام می‌گردد.
برای درخواست هرگونه مشاوره، انجام آزمایش و ثبت درخواست تلفنی نمونه‌گیری (در آزمایشگاه، منزل، محل کار)
با تلفن 1650 برای استان تهران و تلفن 88709970-021 برای دیگر استان‌ها
با آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک پزشکی تهران لب تماس بگیرید.
بهترین راه افزایش ذخیره تخمدان
مبحثی که می‌تواند احتمال باروری را در روش‌های کمک باروری کاهش بدهد موضوع تعیین جنسیت است اما در کل برای جلوگیری از کاهش ذخیره تخمدان نمی‌توان اقدامات مناسبی را انجام داد؛ زیرا بیشتر علل خارج از کنترل شما هستند. اما می‌توان به حفظ کیفیت تخمک‌ها کمک کرد. کاهش استرس و مدیریت آن، خورن غذاهای سالم و مقوی و داشتن رژیم غذایی مناسب، کنترل وزن، برخورداری از خواب کافی، پرهیز از مصرف دخانیات و الکل، از بهترین راه‌ها برای افزایش ذخیره تخمدان و حفظ کیفت آن می‌باشند. انجام فعالیت ورزشی نیز موثر می‌باشد. این روش افزایش ذخیره تخمدان را منجر می‌گردد. مصرف ویتامین C و E نیز تاثیرگذار است.
کمبود ویتامین A نیز می‌تواند منجر به کاهش باروری گردد. ویتامین A در آقایان سبب ساختن اسپرماتوزوئید می‌گردد و در تولید هورمونهای جنسی در خانم‌ها، که به باروری کمک می‌کنند، هم موثر می‌باشد. لذا باید ویتامین A هم در برنامه غذایی وجود داشته باشد و مصرف گردد.
برخورداری از سطح AMH پایین، به معنای ذخیره تخمدان پایینی است. برخی تحقیقات نشان داده‌اند که ویتامین D و مکمل‌های DHEA (دهیدرواپی آندروسترون) ممکن است بتوانند به میزان کمی به افزایش سطح AMH کمک کنند. ولی در کل، هیچ راه اثبات شده‌ای برای افزایش سطح AMH و درمان ذخیره تخمدان وجود ندارد.
- منابع:
https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/23975-diminished-ovarian-reserve
