آزمایش شمارش پلاکت خون یا PLT، نوعی آزمایش خون است که تعداد پلاکت‌ها را در خون شما اندازه‌گیری می‌کند. پلاکت‌ها سلول‌هایی هستند که به لخته شدن خون شما کمک می‌کنند. در یک قطره خون ده‌ها هزار پلاکت وجود دارد. تعداد بسیار کم پلاکت‌ها می‌تواند نشانه سرطان، عفونت یا سایر مشکلات سلامتی باشد. تعداد زیاد پلاکت‌ها هم شما را در معرض خطر لخته شدن خون یا سکته قرار می‌دهد. بنابراین در صورتی که پزشک آزمایش میزان نرمال خون پلاکت خون برای شما تجویز می‌کند، باید این آزمایش را جدی بگیرید و در زمان مناسسب به یک آزمایشگاه مناسب برای انجام آزمایش خون مراجعه کنید. در ادامه این مقاله از تهران لب، در مورد آزمایش PLT، روش انجام آن، تفسیر این آزمایش و اهمیت شمارش ترومبوسیت توضیح می‌دهیم.
آزمایش شمارش پلاکت خون چیست؟
آزمایش تعداد پلاکت یا شمارش ترومبوسیت یک آزمایش سریع و رایج است که تعداد پلاکت‌ها را در خون شما اندازه‌گیری می‌کند. پلاکت‌ها یا ترومبوسیت‌ها سلول‌های خونی ریزی هستند که از سلول‌های مغز استخوان (مگاکاریوسیت‌ها) جوانه می‌زنند. هنگامی که به رگ خونی آسیبی وارد می‌شود، پلاکت‌ها در محل زخم لخته ایجاد می‌کنند. به عنوان مثال، اگر انگشت خود را ببرید، پلاکت‌ها با عوامل لخته‌کننده (پروتئین‌های موجود در خون) مخلوط می‌شوند. آنها با هم یک ترکیب چسب مانند تشکیل می‌دهند که خونریزی را متوقف می‌کند.
آزمایش شمارش پلاکت خون معمولا بخشی از شمارش کامل خون است. این آزمایش، تعداد پلاکت‌ها، گلبول‌های سفید و گلبول‌های قرمز را اندازه‌گیری می‌کند؛ این سلول‌ها در مغز استخوان ساخته می‌شوند.
چه زمانی آزمایش شمارش پلاکت خون لازم است؟
پزشک شما ممکن است در طی یک معاینه فیزیکی معمول، آزمایش تعداد پلاکت را تجویز کند. همچنین در موارد زیر به احتمال زیاد از شما خواهد خواست که آزمایش Platelets را انجام دهید:
- ترومبوسیتوپنی (تعداد کم پلاکت‌ها)
- ترومبوسیتوز (تعداد پلاکت بالا)
چگونه برای آزمایش شمارش پلاکت خون آماده شویم؟
در اکثر موارد برای آماده شدن برای انجام شمارش پلاکت نیاز به انجام کاری ندارید. در برخی موارد هم ممکن است پزشک شما بخواهد که قبل از آزمایش ناشتا باشید (نخورید و ننوشید). قبل از آزمایش خون، حتما از پزشک خود بپرسید که آیا دستورالعملی وجود دارد که باید رعایت کنید یا از داروهای خاصی اجتناب کنید.
فرایند آزمایش شمارش پلاکت چگونه است؟
فرآیند دریافت خون برای آزمایش شمارش پلاکت خون فقط چند دقیقه طول می‌کشد. ممکن است آزمایش را در مطب پزشک، بیمارستان یا آزمایشگاه انجام دهید. در هر صورت یک تکنسین آزمایشگاهی نمونه خون شما را می‌گیرد.
این کار به این شکل انجام می‌شود که تکنسین آزمایشگاهی یک تورنیکه (بند یا کش محکم) را در اطراف بازوی شما می‌بندد، تورنیکه خون را به داخل رگ‌های شما فشار می‌دهد و خونگیری را آسان‌تر می‌کند، با استفاده از یک ضدعفونی‌کننده پوست اطراف رگ شما را ضدعفونی می‌کند. یک سوزن را وارد رگ شما می‌کند، مقداری خون را در آمپول کشیده و در یک لوله جمع‌آوری خون پر می‌کند.
نمونه خون شما در در یک دستگاه کوچک قرار داده می‌شود؛ این دستگاه پلاکت‌ها و سایر سلول‌های خونی را در حدود یک دقیقه شمارش می‌کند.
آیا شمارش پلاکت‌ها خطر دارد؟
شمارش پلاکت یک آزمایش ساده و رایج است. خطر قابل توجهی در این آزمایش وجود ندارد. فقط ممکن است در جایی که سوزن وارد رگ شما شده مقدار کمی خونریزی یا کبودی وجود داشته باشد که مورد مهمی نیست و خطری ندارد.
اگر از خونگیری بترسم چه؟
برخی از از آمپول می‌ترسند یا نسبت به آن احساس خطر دارند. اگر جز این دسته از افراد هستید، بدانید که این امر کاملاً طبیعی است. سعی کنید در طول آزمایش نفس عمیق بکشید تا خود را آرام کنید. هنگامی که خون شما گرفته می‌شود، سعی کنید به آمپول نگاه نکنید. همچنین می‌توانید در حین آزمایش با فردی صحبت کنید تا حواس خود را پرت کنید.
نتایج شمارش پلاکت به چه معناست؟
در آزمایش شمارش پلاکت خون، تعداد پلاکت‌ها در هر میکرولیتر خون اندازه‌گیری می‌شوند. محدوده نرمال تعداد پلاکت خون و محدوده بالا و پایین آن به شرح زیر است:
- محدوده شمارش پلاکت طبیعی: بین 150 تا 400 هزار پلاکت در میکرولیتر
- تعداد پلاکت کم: کمتر از 150 هزار پلاکت در میکرولیتر
- تعداد پلاکت بالا: بیش از 450 هزار پلاکت در هر میکرولیتر
تعداد پلاکت پایین در آزمایش PLT
پلاکت پایین باعث می‌شود که خون شما لخته نشود. پس از تشخیص پایین بودن پلاکت خون، پزشک باید دلیل آن را شناسایی کند. پایین بودن پلاکت خون می‌تواند نتیجه یکی از موارد زیر باشد:
- آسیب در مغز استخوان در اثر درمان‌های سرطان مانند شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی
- برخی از سرطان‌ها مانند لوسمی یا لنفوم
- مصرف بعضی داروهای خاص
- طحال بزرگ شده
- نوشیدن زیاد مشروبات الکلی
- سندرم همولیتیک اورمیک (بیماری که پلاکت‌ها را از بین می‌برد)
- ترومبوسیتوپنی ایمنی (نقاط خونریزی یا کبودی زیر پوست به دلیل پلاکت کم)
- خونریزی شدید پس از آسیب دیدگی
- پورپورای ترومبوسیتوپنیک ترومبوتیک (لخته شدن خون در رگ‌های خونی کوچک در سراسر بدن)
- عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی
علائم پلاکت بسیار کم
اگر در آزمایش تعداد پلاکت خون، تعداد پلاکت‌ها خیلی پایین باشد، ممکن است فرد با علائم زیر مواجه باشد:
- خون در استفراغ، ادرار یا حرکات روده
- به راحتی کبود می‌شود
- خونریزی بیش از حد ناشی از بریدگی‌های کوچک، لثه یا خونریزی بینی
- منوراژی (خونریزی شدید قاعدگی)
- درد عضلانی یا مفصلی
- سردردهای شدید
- ضعف یا سرگیجه
تعداد پلاکت بالا در آزمایش PLT
تعداد بالای پلاکت‌ها می‌تواند باعث لخته شدن بیش از حد خون در رگ‌های خونی شود. یا اگر پلاکت‌ها در لخته شدن اختلال ایجاد کنند، می‌تواند باعث خونریزی بیش از حد شود که احتمالا نشانه ای از موارد زیر است:
- مشکلات سیستم ایمنی
- عفونت‌ها
- مشکل در ژن‌هایی که تولید پلاکت را کنترل می‌کنند
- برخی سرطان‌ها
علائم پلاکت بسیار زیاد
علائم و عوارضی بالا بودن بیش از حد آزمایش platelets می‌تواند موارد زیر باشد:
- کبودی سریع
- درد قفسه سینه
- ترومبوز (لخته شدن خون در صورت عدم نیاز)
- خونریزی بیش از حد ناشی از بریدگی‌های کوچک، لثه یا خونریزی بینی
- تورم پا
- تنگی نفس
- سکته
- سوزن سوزن شدن یا سوزش در نوک انگشتان، دست‌ها و پاها
- ضعف، سرگیجه یا خستگی
تفسیر کامل نتایج آزمایش PLT
همانطور که در بالا اشاره کردیم، در یک فرد بزرگسال، تعداد طبیعی پلاکت‌ها حدود 150-400 هزار در هر میکرولیتر (150 تا 400 میلیارد در هر لیتر) خون است.
اگر سطح پلاکت به کمتر از 20 هزار برسد، ممکن است خونریزی خود به خودی رخ دهد و به عنوان یک خطر تهدید‌کننده زندگی در نظر گرفته شود. بیمارانی که به بیماری مغز استخوان، مانند لوسمی یا سرطان‌های دیگر در مغز استخوان مبتلا هستند، اغلب خونریزی بیش از حد را به دلیل کاهش قابل توجه تعداد پلاکت‌ها (ترومبوسیتوپنی) تجربه می‌کنند. با افزایش تعداد سلول‌های سرطانی در مغز استخوان، سلول‌های طبیعی مغز استخوان از بین می‌روند و در نتیجه سلول‌های تولیدکننده پلاکت کمتر می‌شوند.
تعداد کم پلاکت‌ها ممکن است در برخی از بیماران مبتلا به مشکلات خونریزی طولانی‌مدت (مثلاً زخم معده با خونریزی مزمن) رخ دهد. کاهش تعداد پلاکت‌ها ممکن است در بیماران مبتلا به سپسیس گرم منفی هم دیده شود.
افراد مبتلا به اختلالات خودایمنی، مانند لوپوس یا پورپورای ترومبوسیتوپنی ایدیوپاتیک (ITP)، که در آن سیستم ایمنی بدن می‌تواند آنتی‌بادی‌هایی علیه پلاکت‌ها تولید کند، ممکن است باعث تخریب پلاکت‌ها شود. در بیماران تحت شیمی درمانی نیز ممکن است تعداد پلاکت‌ها به دلیل اختلال در مغز استخوان کاهش یابد.
داروهای خاصی مانند کینین، کینیدین، داروهای سولفا، دیگوکسین، وانکومایسین و والیوم نمونه‌هایی از داروهایی هستند که با کاهش تعداد پلاکت ناشی از دارو مرتبط هستند. تا 5 درصد از زنان باردار هم ممکن است ترومبوسیتوپنی (اصطلاحاً ترومبوسیتوپنی حاملگی) را تجربه کنند.
مصرف پلاکت ممکن است در بیماری‌های کلیوی مشاهده شود. پورپورای ترومبوتیک، ترومبوسیتوپنیک (TTP) و سندرم اورمیک همولیتیک (HUS) در نارسایی کلیوی دیده می‌شود و می‌تواند منجر به کاهش پلاکت‌ها در گردش خون شود. به طور مشابه، وضعیتی به نام جداسازی طحال، که در آن پلاکت‌ها در طحال بزرگ شده جمع می‌شوند، نیز می‌تواند باعث کاهش پلاکت شود.
معمولاً (تا 1 درصد از جمعیت)، دچار کبودی یا خونریزی آسان، به دلیل یک بیماری ارثی به نام بیماری فون ویلبراند، باشند. در این افراد هرچند ممکن است تعداد پلاکت‌ها طبیعی باشد، توانایی آنها برای چسبیدن به هم مختل می‌شود؛ به دلیل کاهش فاکتور فون ویلبراند (پروتئینی که برای شروع فرآیند لخته شدن لازم است).
بسیاری از این موارد ممکن است به دلیل ماهیت خفیف بیماری تشخیص داده نشود. بسیاری از این موارد معمولاً زمانی که بیمار مجبور به جراحی یا کشیدن دندان یا زایمان است، کشف می‌شوند. با این حال، برخی از موارد شدیدتر هستند و ممکن است با استفاده از داروهای خاص تشدید شوند و در نتیجه وضعیتی تهدید کننده برای زندگی افراد ایجاد شود.
افزایش تعداد پلاکت‌ها (ترومبوسیتوز) ممکن است در بعضی از افراد به عنوان یک پاسخ واکنشی به یک محرک التهابی یا خونریزی تشخیص داده شود. این در حالی است که بعضی از افراد هم ممکن است یک مشکل خونی مهم‌تری به نام اختلال میلوپرولیفراتیو داشته باشند.
در بعضی افراد، اگرچه تعداد پلاکت‌هایشان زیاد هم باشد، اما ممکن است به دلیل عدم چسبندگی پلاکت‌ها، خونریزی زیادی داشته باشند. در برخی هم پلاکت‌ها چسبندگی خود را حفظ می‌کنند، اما به دلیل افزایش تعداد پلاکت‌ها، تمایل به چسبیدن به یکدیگر دارند و توده‌هایی را تشکیل می‌دهند که می‌توانند رگ‌های خونی را مسدود کرده و باعث آسیب‌هایی ملنند مرگ (ترومبوآمبولی) شوند. برای مهار این چسبندگی از داروهایی مانند آسپرین استفاده می‌شود.
برای درخواست هرگونه مشاوره ژنتیکی تلفنی و نمونه‌گیری در آزمایشگاه جهت انجام آزمایش PLT (شمارش پلاکت خون)، با تلفن 1650 آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک پزشکی تهران لب تماس بگیرید.
آنچه از مقاله «آزمایش شمارش پلاکت خون | تفسیر و میزان نرمال PLT» آموختیم
آزمایش شمارش پلاکت خون (PLT) یکی از آزمایش‌های حیاتی برای ارزیابی سلامت سیستم خونی است که به شمارش تعداد پلاکت‌ها در خون می‌پردازد. پلاکت‌ها نقشی مهم در فرآیند لخته شدن خون دارند و میزان کم یا زیاد آنها می‌تواند نشان‌دهنده مشکلات جدی مانند سرطان، عفونت یا بیماری‌های سیستم ایمنی باشد. تعداد کم پلاکت‌ها باعث افزایش خطر خونریزی می‌شود، در حالی که تعداد زیاد آنها می‌تواند منجر به تشکیل لخته‌های خونی خطرناک یا سکته شود.
بنابراین، در صورت تشخیص هرگونه ناهنجاری در شمارش پلاکت‌ها، پزشک باید علت را مشخص و درمان مناسب را تجویز کند. در این مقاله، روش انجام آزمایش، عوامل مرتبط با تعداد کم و زیاد پلاکت‌ها و اهمیت نظارت بر نتایج آن به طور کامل شرح داده شد. انجام به موقع این آزمایش می‌تواند به پیشگیری از مشکلات جدی مرتبط با لخته شدن یا خونریزی کمک کند.
منبع:
