در دوران بارداری، ابتلا به سرطان نادر است، اما غیر ممکن نیست. برخی از زنان ممکن است در حین بارداری یا حتی در حین درمان سرطان باردار شوند. بارداری خود باعث ایجاد سرطان نمی‌شود و در اکثر موارد بارداری تأثیری در تسریع رشد سرطان ندارد.
سرطان در دوران حاملگی زنان به خودی خود باعث سقط جنین نمی‌شود، اما بسته به نوع سرطان، مرحله آن و درمان‌های مورد استفاده، ممکن است پزشک توصیه به زایمان زودرس کند.
اگرچه هورمون‌های بارداری تغییرات زیادی در بدن ایجاد می‌کنند، اما تنها در موارد بسیار نادر این تغییرات می‌توانند باعث تحریک برخی از انواع سرطان‌ها مانند ملانوم (سرطان پوست) شوند و اینگونه وضعیت‌ها به ندرت رخ می‌دهند.
تشخیص و درمان سرطان در دوران بارداری زنان به دقت و بررسی بیشتری نیاز دارد. پزشکان به دقت شرایط مادر و جنین را بررسی می‌کنند تا درمان مناسبی را با کمترین خطر برای جنین انتخاب کنند. بعضی از درمان‌ها مانند جراحی می‌توانند بدون ایجاد خطر قابل توجه انجام شوند، اما برخی درمان‌های دیگر مثل شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی (به خصوص در سه‌ماهه اول بارداری) باید با احتیاط بیشتری انجام شوند.
آیا سرطان در دوران بارداری شایع است؟
به نقل از وب‌سایت National Institutes of Health:
سرطان در دوران بارداری یک رویداد نادر است که تقریباً از هر 1000 بارداری در سال، 1 بار رخ می‌دهد.
با این وجود، با توجه به افزایش سن حاملگی زنان، متخصصان انتظار دارند که تعداد زنان باردار مبتلا به سرطان در آینده بیشتر شود. این امر به این دلیل است که با بالا رفتن سن، خطر ابتلا به بسیاری از انواع سرطان‌ها (از جمله سرطان پستان) افزایش می‌یابد. زنان امروزی به دلایل مختلف از جمله تحصیلات، شغل و مسائل شخصی ممکن است تصمیم بگیرند بارداری خود را به تأخیر بیندازند. در نتیجه، تعداد بیشتری از زنان در سنین بالاتر باردار می‌شوند و این مسئله باعث افزایش احتمال ابتلا به سرطان در دوران بارداری می‌گردد.
سرطان‌های شایع در دوران حاملگی کدامند؟
اگرچه بارداری معمولاً دوره‌ای سالم و شاد است، اما احتمال ابتلا به سرطان در این دوران نیز وجود دارد. برخی از شایع‌ترین سرطان‌هایی که ممکن است در دوران بارداری رخ دهند عبارتند از:
- سرطان پستان: شایع‌ترین سرطان در زنان و از جمله سرطان‌هایی است که ممکن است در دوران بارداری تشخیص داده شود.
- سرطان گردن رحم: این سرطان در سلول‌های دهانه رحم ایجاد می‌شود و می‌تواند در دوران بارداری نیز رخ دهد.
- سرطان تخمدان: هرچند کمتر شایع است، اما احتمال ابتلا به آن در دوران بارداری وجود دارد.
- لنفوم‌ها: شامل لنفوم هوچکین (Hodgkin’s lymphoma) و غیرهوچکین (Non-Hodgkin lymphoma یا به اختصار NHL) می‌شود. این سرطان‌ها در سیستم لنفاوی ایجاد می‌شوند.
- ملانوم (melanoma): خطرناک‌ترین نوع سرطان پوست است و می‌تواند در هر سنی، از جمله دوران بارداری، رخ دهد.
- لوسمی (سرطان خون): این سرطان در سلول‌های خونی ایجاد می‌شود و در دوران بارداری نیز ممکن است تشخیص داده شود.
- سرطان تیروئید: این سرطان در غده تیروئید ایجاد می‌شود و می‌تواند در دوران بارداری نیز رخ دهد.
- سرطان کولورکتال (colorectal cancer): این سرطان در روده بزرگ یا راست روده ایجاد می‌شود و در دوران بارداری نیز ممکن است تشخیص داده شود.
نحوه تشخیص سرطان در دوران بارداری
تشخیص سرطان در دوران بارداری به دلیل شباهت علائم سرطان با تغییرات طبیعی بارداری، چالش‌برانگیز است. برخی از علائمی که در بارداری رایج هستند و می‌توانند نشانه‌هایی از سرطان نیز باشند، عبارتند از:
- نفخ
- وجود حالت تهوع
- استفراغ
- خستگی
- سردرد
- تغییرات پستان
- خونریزی از ناحیه مقعد
بنابراین، برای تشخیص سریع و دقیق، بسیار مهم است که زنان باردار هرگونه علائم غیرعادی را به پزشک خود اطلاع دهند و ارتباط نزدیکی با تیم پزشکی خود داشته باشند.
آزمایش‌های تشخیصی سرطان در دوران بارداری
انتخاب آزمایش‌های تشخیصی در دوران بارداری به نوع سرطان مشکوک، مرحله بیماری و همچنین سلامت کلی مادر و جنین بستگی دارد. هدف اصلی از انجام این آزمایش‌ها، تایید تشخیص سرطان، تعیین گستردگی بیماری و برنامه‌ریزی برای درمان مناسب است.
تصویربرداری
آزمایش‌های تصویربرداری به پزشکان اجازه می‌دهند تا تصاویری دقیق از داخل بدن تهیه کنند و وجود تومورها، اندازه آن‌ها و گسترش بیماری را بررسی کنند. با این حال، به دلیل نگرانی در مورد تأثیر اشعه بر جنین، انتخاب نوع آزمایش و روش انجام آن بسیار مهم است.
سونوگرافی
یکی از رایج‌ترین و ایمن‌ترین روش‌های تصویربرداری در دوران بارداری است. سونوگرافی می‌تواند برای ارزیابی اندازه، شکل و بافت تومور استفاده شود.
MRI (تصویربرداری تشدید مغناطیسی)
این روش بدون استفاده از اشعه ایکس، تصاویر بسیار دقیقی از بافت‌های نرم بدن ارائه می‌دهد. MRI می‌تواند برای ارزیابی تومورها و تعیین گستردگی بیماری بسیار مفید باشد.
PET-CT (توموگرافی گسیل پوزیترون-توموگرافی کامپیوتری)
این آزمایش ترکیبی از دو روش PET و CT است و می‌تواند به تشخیص سلول‌های سرطانی فعال در بدن کمک کند. با این حال، به دلیل استفاده از مواد رادیواکتیو، استفاده از آن در دوران بارداری با احتیاط و در موارد خاص انجام می‌شود.
آزمایش‌های بافت‌شناسی
در آزمایش‌های بافت‌شناسی، نمونه کوچکی از بافت تومور برداشته شده و زیر میکروسکوپ بررسی می‌شود تا سلول‌های سرطانی شناسایی شوند.
بیوپسی
تنها روش قطعی برای تشخیص سرطان، بررسی نمونه‌ای از بافت تومور زیر میکروسکوپ است. بیوپسی می‌تواند به روش‌های مختلفی مانند بیوپسی با سوزن، بیوپسی با جراحی و یا بیوپسی آندوسکوپی انجام شود. انتخاب روش بیوپسی به محل تومور و اندازه آن بستگی دارد.
آزمایش‌های خون
آزمایش‌های خون نقش مهمی در تشخیص و پیگیری سرطان در دوران بارداری ایفا می‌کنند. این آزمایش‌ها می‌توانند به پزشک کمک کنند تا نوع سرطان، مرحله بیماری و پاسخ بیمار به درمان را ارزیابی کند.
آزمایش‌های شمارش کامل خون (CBC)
این آزمایش برای بررسی تعداد گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها انجام می‌شود. تغییرات در این سلول‌ها ممکن است نشانه‌ای از وجود سرطان یا عفونت باشد.
آزمایش‌های بیوشیمیایی
این آزمایش‌ها برای بررسی سطح برخی از مواد شیمیایی در خون انجام می‌شوند که ممکن است در بیماران سرطانی تغییر کنند. برای مثال، افزایش سطح برخی از آنزیم‌ها یا پروتئین‌ها می‌تواند نشان‌دهنده وجود تومور باشد.
آزمایش‌های نشانگرهای توموری
برخی از سرطان‌ها مواد خاصی به نام نشانگرهای توموری را در خون آزاد می‌کنند. اندازه‌گیری سطح این نشانگرها می‌تواند به تشخیص، پیگیری و ارزیابی پاسخ به درمان کمک کند. برخی از نشانگرهای توموری رایج عبارتند از:
آلفا فتوپروتئین (AFP): افزایش سطح AFP ممکن است نشانه‌ای از سرطان کبد یا تخمدان باشد.
CEA (آنتی ژن کارسینوامبریونیک): افزایش سطح CEA ممکن است نشانه‌ای از سرطان روده بزرگ یا پانکراس باشد.
CA-125: افزایش سطح CA-125 اغلب با سرطان تخمدان مرتبط است.
آزمایش‌های هورمونی
برخی از سرطان‌ها با اختلال در تولید هورمون‌ها همراه هستند. اندازه‌گیری سطح هورمون‌ها می‌تواند به تشخیص این نوع سرطان‌ها کمک کند. برای مثال، افزایش سطح هورمون HCG ممکن است نشانه‌ای از سرطان تخمدان یا برخی از انواع سرطان‌های سلول‌های جوانه زایی باشد.
تأثیر سرطان بر بارداری خانم‌ها چیست؟
ابتلاء به سرطان در دوران بارداری زنان، در اکثر مواقع به خودی خود منجر به ختم بارداری نمی‌شود. با این وجود، در برخی مواقع ممکن است نیاز به زایمان زودتر از موعد وجود داشته باشد. تصمیم‌گیری در مورد مدیریت همزمان بارداری و درمان سرطان باید با همکاری متخصصان زنان و انکولوژیست‌ها انجام شود. در ادامه، در خصوص اثرات سرطان بر جنین و هم چنین دوران شیردهی توضیحاتی بیان می‌شود.
تأثیر سرطان بر جنین مادر
اکثر سرطان‌ها تأثیر مستقیمی بر جنین نمی‌گذارند. با این حال، در موارد بسیار نادر مانند سرطان ملانوم و سرطان لوسمی، سرطان ممکن است از مادر به جفت و جنین منتقل شود. در چنین شرایطی پس از تولد، درمان مناسب برای کودک انجام خواهد شد.
نکته: تاکنون متخصصین، از تمام راه‌هایی را که سرطان از طریق آن می‌تواند بر جنین تأثیر بگذارد، اطلاعی ندارند.
تأثیر سرطان بر دروان شیردهی
در مورد اثرگذاری سرطان بر شیردهی باید گفت که سرطان به خودی خود از طریق شیر مادر به کودک منتقل نمی‌شود، اما در صورت دریافت شیمی‌درمانی یا سایر درمان‌های سرطان، شیر دادن به دلیل امکان انتقال مواد شیمیایی و داروهای شیمی‌درمانی به نوزاد توصیه نمی‌شود. برای اطمینان از بهترین تصمیم‌ها در هر مرحله از بارداری و درمان، مشورت مستمر با تیم پزشکی ضروری است.
درمان سرطان در دوران حاملگی و بارداری
برخلاف گذشته که پزشکان اغلب توصیه می‌کردند بارداری خاتمه یابد، امروزه بسیاری از زنان تصمیم می‌گیرند که همزمان با بارداری تحت درمان قرار گیرند. نوع و زمان درمان به عوامل مختلفی مثل تصیمیم خود فرد، نوع سرطان، محل آن، مرحله بیماری و مدت بارداری بستگی دارد.
روش‌های درمانی مانند جراحی معمولاً (به‌ویژه پس از سه ماهه اول) بی‌خطر هستند، اما روش‌هایی مثل شیمی‌درمانی و پرتودرمانی می‌توانند خطراتی برای جنین (به‌خصوص در سه ماهه اول که رشد اعضای حیاتی جنین صورت می‌گیرد) داشته باشند و سبب نقایص زمان تولد یا سقط جنین شوند.
در مواردی (از جمله این موارد می‌توان به تشخیص دیر سرطان در دوران بارداری یا در مرحله اولیه بودن سرطان اشاره کرد) ممکن است درمان به سه ماهه سوم یا بعد از تولد کودک به تعویق بیفتد تا خطرات برای جنین کاهش یابد. پزشکان با توجه به شرایط بیمار، بهترین تصمیمات را برای حفظ سلامت مادر و جنین اتخاذ می‌کنند.
نکته: از پرتودرمانی، برخی از شیمی‌درمانی‌ها و داروهای ضد سرطان را می‌توان با اطمینان در طول سه ماهه دوم و سوم بارداری استفاده کرد.
برای درخواست هرگونه مشاوره تلفنی و نمونه‌گیری در آزمایشگاه جهت انجام آزمایش تشخیص سرطان، با تلفن 1650 آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک پزشکی تهران لب تماس بگیرید.
آنچه از مقاله «تأثیر سرطان در دوران بارداری زنان» آموختیم
سرطان در دوران بارداری اگرچه نادر است، اما مدیریت صحیح و مشورت با تیم پزشکی می‌تواند به مادران این امکان را بدهد که بارداری سالمی را تجربه کنند. حاملگی تاثیری در بروز سرطان ندارد و در بیشتر موارد در رشد آن نیز بی‌تأثیر است.
سرطان در دوران حاملگی به‌تنهایی باعث سقط جنین نمی‌شود، اما بسته به نوع سرطان، مرحله پیشرفت آن و نوع درمان‌های مورد استفاده، ممکن است زایمان زودتر از موعد توصیه شود. در برخی از انواع سرطان مانند ملانوم و لوسمی، احتمال انتقال بیماری از مادر به جنین وجود دارد، اما این اتفاق بسیار کم رخ می‌دهد و نادر است.
تشخیص سرطان در دوران بارداری نیازمند همکاری دقیق متخصصان زنان و انکولوژیست‌ها است. آزمایش‌هایی مانند MRI، سونوگرافی و بیوپسی ایمن هستند، اما در مواردی مانند سی‌تی‌اسکن و اسکن اشعه ایکس، باید احتیاطات لازم برای محافظت از جنین، به‌ویژه محافظت از شکم، رعایت شود. همکاری متخصصان برای حفظ سلامت مادر و جنین حیاتی است.
امروزه بسیاری از زنان تصمیم می‌گیرند همزمان با بارداری تحت درمان سرطان قرار گیرند. نوع و زمان درمان به عواملی همچون نوع سرطان، مرحله آن و مدت زمان بارداری بستگی دارد. جراحی معمولاً بی‌خطر است، اما شیمی‌درمانی و پرتودرمانی در سه‌ماهه اول ممکن است خطراتی برای جنین ایجاد کنند. در برخی موارد، درمان به سه‌ماهه سوم یا بعد از زایمان موکول می‌شود تا از جنین محافظت شود. برخی از درمان‌ها (مثل پرتودرمانی، بعضی از شیمی‌درمانی‌ها و داروهای ضد سرطان) در سه‌ماهه دوم و سوم بی‌خطر هستند.
آزمایشگاه می‌تواند در تشخیص زودهنگام سرطان در دوران بارداری، از طریق انجام آزمایش سونوگرافی و بیوپسی، موثر ظاهر شود و به پزشکان در انتخاب بهترین روش‌های درمانی را برای حفظ سلامت جنین و مادر کمک کند.
منابع:
