با تشخیص و بررسی تفاوت تودههای خوش‌خیم و بدخیم در انواع سرطان، پزشکان می‌توانند سریع‌تر برای درمان و عدم گسترش بیماری به قسمت‌های دیگر بدن اقدام کنند. تومورهای خوش‌خیم سلول‌های غیر طبیعی هستند که به مرور زمان رشد می‌کنند، اما به دیگر قسمت‌های بدن گسترش پیدا نمی‌کنند. این تومورها معمولاً کپسوله شده و توسط یک بافت فیبری احاطه می‌شوند که مانع حمله آنها به سایر بافت‌ها می‌شود.
در حالی که تومورهای بدخیم به بافت‌های مجاور حمله می‌کنند. این توده‌هایی که خطرناک‌تر هستند، به سرعت تقسیم می‌شوند و می‌توانند در هر جایی از بدن تشکیل شوند. راه تشخیص انواع تومور خوش‌خیم و بدخیم، از طریق آزمایش‌های تصویربرداری مانند سی تی اسکن، سونوگرافی و ام آر آی است. در برخی از موارد نیز پزشکان آزمایش‌های غربالگری سرطان و بیپوسی را تجویز می‌کنند که برای ارزیابی سلول‌های غیر عادی بسیار مؤثر است.
تودههای خوش‌خیم و انواع آن
تفاوت تودههای خوش‌خیم و بدخیم در انواع سرطان در سرعت رشد و انتشار آنها است. تومورهای خوش‌خیم، توده‌هایی از سلول‌های غیرطبیعی هستند که به سرعت رشد نمی‌کنند و به سایر قسمت‌های بدن گسترش پیدا نمی‌کنند. این تومورها معمولاً کپسوله‌ای دارند و از بافت‌های اطراف خود جدا هستند.
این نوع توده‌ها می‌توانند در هر جایی از بدن تشکیل شوند و بر اساس نوع سلول‌هایی که تومور را تشکیل می‌دهند، طبقه‌بندی می‌شوند. با این حال بیشتر تومورهای خوش‌خیم تهدید کننده نیستند و پزشکان از طریق جراحی این نوع توده‌ها را برمی‌دارند. به‌طور کلی بسته به اندازه و محل شکل‌گیری تومور برخی از تودههای خوش‌خیم باعث مشکلات سلامتی می‌شوند و ممکن است نیاز به درمان داشته باشند.
تقسیم‌بندی تومورهای خوش‌خیم بر اساس بافت منشأ
تومورهای خوش‌خیم را می‌توان بر اساس بافت منشأ آنها به گروه‌های زیر تقسیم کرد:
تومورهای بافت اپیتلیال
این تومورها از سلول‌های پوششی که سطح خارجی و داخلی اندام‌ها را می‌پوشانند، منشأ می‌گیرند. نمونه‌هایی از این نوع تومورها عبارتند از:
-
- آدنوم: توموری است که از غدد تولید می‌شود و معمولاً در اندام‌هایی مانند روده بزرگ، پروستات و تیروئید دیده می‌شود.
- پاپیلوم: توموری است که به صورت زائده‌ای بر روی سطح بافت رشد می‌کند و معمولاً در دستگاه تنفسی، ادراری و تناسلی دیده می‌شود.
تومورهای بافت همبند
این تومورها از بافت‌هایی مانند استخوان، غضروف، چربی و رباط‌ها منشأ می‌گیرند. نمونه‌هایی از این نوع تومورها عبارتند از:
-
- فیبروما: توموری است که از بافت همبند فیبری تشکیل شده و معمولاً در پوست و زیر پوست دیده می‌شود.
- لیپوما: توموری است که از سلول‌های چربی تشکیل شده و معمولاً در زیر پوست دیده می‌شود.
- کندروما: توموری است که از غضروف تشکیل شده و معمولاً در استخوان‌ها دیده می‌شود.
- استئوما: توموری است که از استخوان تشکیل شده و معمولاً در جمجمه و استخوان‌های صورت دیده می‌شود.
تومورهای بافت عضلانی
این تومورها از بافت عضلانی منشأ می‌گیرند. نمونه‌هایی از این نوع تومورها عبارتند از:
-
- لیومیوما: توموری است که از عضلات صاف تشکیل شده و معمولاً در رحم، روده و دستگاه گوارش دیده می‌شود.
تومورهای بافت عصبی
این تومورها از سلول‌های عصبی یا سلول‌های پشتیبانی کننده سیستم عصبی منشأ می‌گیرند. نمونه‌هایی از این نوع تومورها عبارتند از:
-
- مننژیوما: توموری است که از غشای پوشاننده مغز و نخاع منشأ می‌گیرد.
- نوروما: توموری است که از سلول‌های عصبی تشکیل شده و معمولاً در اعصاب محیطی دیده می‌شود.
تودههای بدخیم و انواع آن
توده بدخیم از سلول‌های غیرطبیعی تشکیل شده است که به بافت‌های مجاور حمله می‌کند و به دیگر بخش‌های بدن گسترش می‌یابد. تفاوت تومور خوش‌خیم و بدخیم این است که در تومور بدخیم سلول‌های سرطانی به سرعت تقسیم می‌شوند و بافت‌های سالم را نیز از بین می‌برند.
تودههای بدخیم در هر جایی از بدن تشکیل می‌شوند و بر اساس نوع سلول‌های تشکیل‌دهنده دسته‌بندی می‌شوند. این نوع تومورها خطرناک‌تر از تودههای خوش‌خیم هستند و به سرعت تکثیر می‌شوند. از این رو می‌توانند عملکرد طبیعی بدن را دچار اختلال کنند و منجر به مشکلات جدی برای سلامتی فرد شوند.
تقسیم‌بندی تومورهای بدخیم بر اساس بافت منشأ
تومورهای بدخیم بر اساس نوع بافتی که از آن منشأ می‌گیرند، به گروه‌های مختلفی تقسیم می‌شوند. هر نوع تومور بدخیم، ویژگی‌ها، علائم و روش‌های درمانی خاص خود را دارد. برخی از مهم‌ترین انواع تومورهای بدخیم عبارتند از:
کارسینوما (Carcinoma)
شایع‌ترین نوع سرطان است که از سلول‌های پوششی (اپیتلیال) منشأ می‌گیرد. این سلول‌ها سطح داخلی و خارجی اندام‌ها را می‌پوشانند. کارسینوماها می‌توانند در هر جایی از بدن، از جمله پوست، ریه‌ها، سینه، روده بزرگ و پروستات ایجاد شوند.
سارکوما (Sarcoma)
این نوع سرطان از بافت‌های همبند مانند استخوان، عضله، غضروف و چربی ایجاد می‌شود. سارکوماها معمولاً در اندام‌ها و بافت‌های نرم بدن رخ می‌دهند.
لنفوما (Lymphoma)
لنفوما نوعی سرطان است که از سلول‌های سیستم لنفاوی، که بخشی از سیستم ایمنی بدن است، منشأ می‌گیرد. غدد لنفاوی، طحال، تیموس و مغز استخوان از جمله اندام‌هایی هستند که ممکن است تحت تأثیر لنفوما قرار بگیرند.
میلوما (Myeloma)
این نوع سرطان از پلاسما سلول‌ها، نوعی گلبول سفید، در مغز استخوان ایجاد می‌شود. میلوما باعث تولید پروتئین‌های غیرطبیعی می‌شود که می‌توانند به استخوان‌ها آسیب برسانند و عملکرد کلیه‌ها را مختل کنند.
لوکمیا (Leukemia)
لوکمیا نوعی سرطان خون است که در مغز استخوان رخ می‌دهد و باعث تولید بیش از حد گلبول‌های سفید غیرطبیعی می‌شود. این گلبول‌های سفید غیرطبیعی نمی‌توانند به درستی عمل کنند و می‌توانند به سلول‌های سالم بدن آسیب برسانند.
اوسمی (Osteosarcoma)
این نوع سرطان در استخوان‌ها، به ویژه در استخوان‌های بلند مانند استخوان ران و ساق پا، ایجاد می‌شود.
تشخیص تفاوت تودههای خوش‌خیم و بدخیم در انواع سرطان
تشخیص دقیق بین تودههای خوش‌خیم و بدخیم (سرطانی) از اهمیت بسیار بالایی در برنامه‌ریزی درمان برخوردار است. این تشخیص بر اساس مجموعه‌ای از آزمایش‌ها و بررسی‌های بالینی انجام می‌شود.
بیوپسی
قطعی‌ترین روش تشخیص است. در این روش، نمونه کوچکی از بافت تومور برداشته می‌شود و تحت بررسی میکروسکوپی دقیق قرار می‌گیرد. پاتولوژیست با بررسی ویژگی‌های سلولی مانند اندازه، شکل، رنگ، الگوی رشد و وجود تقسیمات غیرطبیعی (آتیپی)، می‌تواند تشخیص قطعی خوش‌خیم یا بدخیم بودن تومور را ارائه دهد.
تصویربرداری پزشکی
روش‌های تصویربرداری مانند سونوگرافی، توموگرافی کامپیوتری (CT scan)، ام آر آی (MRI) و پت اسکن (PET scan) تصاویری دقیق از داخل بدن ارائه می‌دهند و به پزشکان کمک می‌کنند تا اندازه، شکل، محل و ارتباط تومور با بافت‌های اطراف را ارزیابی کنند. این روش‌ها همچنین می‌توانند به تشخیص وجود متاستاز (گسترش سرطان به سایر نقاط بدن) کمک کنند.
آزمایش‌های خون
برخی آزمایش‌های خون می‌توانند به تشخیص وجود پروتئین خاص در خون که توسط سلول‌های سرطانی تولید می‌شوند، کمک کنند. این مواد نشانگرهای توموری نامیده می‌شوند و می‌توانند به تشخیص و پیگیری بیماری کمک کنند. مارکرهای توموری شامل موارد زیر هستند:
- PSA: نشانگر اختصاصی برای سرطان پروستات
- CA-125: نشانگر برای سرطان تخمدان
- CEA: نشانگر برای سرطان روده بزرگ
- AFP: نشانگر برای سرطان کبد و برخی تومورهای تخمدان
علاوه بر آزمایش‌های خونی که برای تشخیص نشانگرهای توموری انجام می‌شود، موارد زیر هم جزئی از آزمایش‌های خون است که برای تشخیص بهتر تومورها کمک می‌کند:
- شمارش کامل خون (CBC): این آزمایش تعداد گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها را اندازه‌گیری می‌کند. تغییرات در این سلول‌ها می‌تواند نشانه‌ای از وجود برخی انواع سرطان، مانند لوسمی، باشد.
- آزمایش‌های بیوشیمی: این آزمایش‌ها سطح مواد شیمیایی مختلف در خون را اندازه‌گیری می‌کنند، مانند آنزیم‌ها، پروتئین‌ها و مواد معدنی. برخی از این مواد می‌توانند در صورت وجود تومور، تغییر کنند.
- آزمایش‌های ایمونولوژی: این آزمایش‌ها به بررسی سیستم ایمنی بدن و میزان آنتی‌بادی‌ها می‌پردازند. برخی از تومورها می‌توانند باعث تولید آنتی‌بادی‌های خاصی شوند.
- آزمایش‌های ژنتیک سرطان: این آزمایش‌ها تغییرات ژنتیکی در سلول‌های توموری را بررسی می‌کنند که می‌تواند به تشخیص نوع تومور و انتخاب درمان مناسب کمک کند.
ویژگی‌های متمایزکننده تودههای خوش‌خیم و بدخیم در بررسی میکروسکوپی
| ویژگی | تومور خوش‌خیم | تومور بدخیم |
|---|---|---|
| سرعت رشد | آهسته | سریع |
| اندازه و شکل سلول‌ها | یکنواخت، شبیه به سلول‌های طبیعی | نامنظم، بزرگ‌تر، هسته‌های بزرگ‌تر |
| آتیپی | کم | زیاد |
| آناپلازی | کم | زیاد |
| کپسول | معمولاً دارای کپسول | معمولاً فاقد کپسول یا کپسول ناقص |
| تهاجم | محدود به یک ناحیه | توانایی نفوذ به بافت‌های اطراف و ایجاد متاستاز |
| تقسیم سلولی | تقسیم سلولی منظم | تقسیم سلولی نامنظم و سریع |
تاثیر علائم بیماری در تشخیص تودههای خوش‌خیم و بدخیم
علائم بیماری نقش مهمی در تشخیص اولیه توده‌ها و تمایز بین تودههای خوش‌خیم و بدخیم دارند. با این حال، باید توجه داشت که بسیاری از توده‌ها، خصوصاً در مراحل اولیه، ممکن است هیچ علامتی نداشته باشند و به طور اتفاقی در معاینات روتین کشف شوند.
علائم رایج مرتبط با توده‌ها که می‌توانند به پزشک در تشخیص کمک کنند عبارتند از:
- توده قابل لمس: وجود یک برآمدگی یا توده در هر نقطه از بدن، یکی از واضح‌ترین علائم است.
- درد: برخی توده‌ها می‌توانند باعث درد شوند، اما درد لزوماً نشانه بدخیمی نیست.
- تغییرات در پوست: قرمزی، تورم، خارش، پوسته‌پوسته شدن یا فرورفتگی پوست روی توده می‌تواند نشانه‌ای از بدخیمی باشد.
- تخلیه از نوک پستان: ترشحات غیرعادی از نوک پستان، خصوصاً اگر خونی یا همراه با توده باشد، می‌تواند نشانه‌ای از مشکل جدی باشد.
- سرفه مداوم: توده در ریه‌ها می‌تواند باعث سرفه مداوم شود.
- مشکل در بلع: توده در گلو یا مری می‌تواند باعث مشکل در بلع شود.
- خستگی مفرط: برخی سرطان‌ها می‌توانند باعث خستگی مفرط و بی‌حالی شوند.
- کاهش وزن بدون دلیل: کاهش وزن قابل توجه بدون تغییر در رژیم غذایی یا فعالیت بدنی می‌تواند نشانه‌ای از یک بیماری جدی مانند سرطان باشد.
با این حال، وجود یا عدم وجود علائم به تنهایی نمی‌تواند به طور قطعی تشخیص خوش‌خیم یا بدخیم بودن یک توده را مشخص کند.
برای درخواست هرگونه مشاوره تلفنی و نمونه‌گیری در آزمایشگاه جهت انجام آزمایش‌های تشخیص سرطان، با تلفن 1650 آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک پزشکی تهران لب تماس بگیرید.
آنچه از مقاله «تفاوت تودههای خوش‌خیم و بدخیم در انواع سرطان» آموختیم
توده‌هایی که در بدن ایجاد می‌شوند می‌توانند خوش‌خیم یا بدخیم باشند. تودههای خوش‌خیم رشد آهسته‌ای دارند، به بافت‌های اطراف نفوذ نمی‌کنند و معمولاً خطرناک نیستند. این توده‌ها اغلب کپسوله‌ای دارند و از بافت‌های سالم جدا هستند. در مقابل، تودههای بدخیم یا سرطان‌ها به سرعت رشد می‌کنند، به بافت‌های مجاور حمله می‌کنند و می‌توانند به سایر قسمت‌های بدن گسترش پیدا کنند. این نوع توده‌ها خطرناک هستند و نیاز به درمان فوری دارند. برای تشخیص دقیق نوع توده، پزشک از روش‌هایی مانند بیوپسی، سونوگرافی، سی تی اسکن، ام آر آی و آزمایش خون استفاده می‌کند. تشخیص زودهنگام تومورهای بدخیم بسیار مهم است، زیرا در مراحل اولیه، امکان درمان کامل‌تر و موفقیت‌آمیزتر وجود دارد.
منبع:
