آزمایش خون یکی از ابزارهای کلیدی در تشخیص و پایش سلامت بدن است و یکی از شاخص‌های مهمی که در این آزمایش‌ها بررسی می‌شود، سطح SGPT یا ALT است. آزمایش SGPT به پزشکان کمک می‌کند تا وضعیت سلامت کبد را ارزیابی کنند و آسیب‌های احتمالی آن را شناسایی نمایند.
کبد به عنوان یکی از مهم‌ترین اندام‌های بدن، نقش حیاتی در تصفیه سموم، تولید پروتئین‌ها و ذخیره انرژی دارد. افزایش سطح SGPT یا ALT در خون معمولا نشانه‌ای از مشکلات یا آسیب‌های کبدی است که می‌تواند ناشی از بیماری‌ها، مصرف برخی داروها یا عوامل محیطی باشد. در این مقاله از تهران لب، به بررسی آزمایش SGPT، نقش آن در بدن و نحوه تفسیر ALT می‌پردازیم.
ALT در آزمایش خون چیست؟
آزمایش خون ALT یا Alanine Transaminase میزان آنزیم ALT را در خون اندازه‌گیری می‌کند. افزایش سطح ALT در خون معمولا زمانی رخ می‌دهد که کبد آسیب دیده باشد. به همین دلیل پزشکان اغلب از این آزمایش برای ارزیابی سلامت کبد استفاده می‌کنند.
از آنجا که بسیاری از مشکلات کبدی می‌توانند باعث افزایش سطح ALT شوند، این آزمایش به تنهایی برای تشخیص بیماری‌ها کافی نیست. معمولا آزمایش SGPT به‌صورت بخشی از یک پنل آزمایش خون، مانند پنل آنزیم‌های کبدی HFP یا LFT (پنل متابولیک جامع CMP) انجام می‌شود. این نوع پنل‌های آزمایش خون جنبه‌های مختلف خون را با یک نمونه بررسی کرده و اطلاعات دقیقی درباره سلامت عمومی بدن ارائه می‌دهند.
آزمایش SGPT با نام‌های دیگری هم شناخته می‌شود که عبارتند از:
- Alanine Transaminase (ALT)
- Alanine Aminotransferase
- SGPT
- Serum Glutamic-Pyruvic Transaminase
- GPT
کاربردهای آزمایش SGPT چیست؟
آزمایش SGPT برای تشخیص بیماری‌های کبدی، به‌ویژه سیروز کبدی و هپاتیت، الکلی یا ناشی از مصرف دارو انجام می‌شود. این آزمایش همچنین به شناسایی آسیب‌های کبدی کمک کرده و مشخص می‌کند که آیا زردی (یرقان) ناشی از یک بیماری خونی یا مشکل کبدی است.
این آزمایش برای پایش تاثیر برخی داروها، به‌ویژه آن‌هایی که ممکن است به کبد آسیب برسانند یا سطح کلسترول را کاهش دهند، استفاده می‌شود. برای افرادی که در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به بیماری‌های کبدی قرار دارند، آزمایش SGPT ممکن است به‌صورت جداگانه یا همراه با سایر آزمایش‌ها تجویز شود.
برخی از موارد کاربرد آزمایش SGPT عبارتند از:
- افرادی که سابقه تماس با ویروس هپاتیت (احتمالی یا قطعی) دارند.
- افرادی که به طور مداوم و زیاد الکل مصرف می‌کنند.
- افرادی که در خانواده خود سابقه بیماری‌های کبدی دارند.
- افرادی که به‌طور متناوب داروهایی مصرف می‌کنند که ممکن است به کبد آسیب برساند.
- افراد مبتلا به دیابت و چاقی.
تفاوت ALT با AST چیست؟
آنزیم AST (Aspartate Transferase) نیز یکی دیگر از آنزیم‌هایی است که معمولا همراه با ALT (Alanine Transferase) در آزمایش‌های عملکرد کبد یا پنل متابولیک جامع اندازه‌گیری می‌شود. هر دو این آنزیم‌ها در صورت آسیب دیدن سلول‌های خاصی در بدن می‌توانند وارد جریان خون شوند.
هرچند ALT و AST هر دو به عنوان آنزیم‌های کبدی شناخته می‌شوند، اما مقدار بیشتری از AST در سایر قسمت‌های بدن مانند قلب، عضلات اسکلتی و پانکراس وجود دارد. به همین دلیل، ALT به طور مستقیم‌تر با سلامت کبد مرتبط است. با این حال، پزشکان برای ارزیابی وضعیت کبد از اندازه‌گیری هر دو آنزیم استفاده می‌کنند.
چرا به آزمایش ALT نیاز داریم؟
هدف از انجام آزمایش ALT ارزیابی سلامت کبد است. در صورت آسیب دیدن سلول‌های کبدی، آنزیم ALT می‌تواند وارد جریان خون شود؛ بنابراین این آزمایش می‌تواند به شناسایی مشکلات کبد کمک کند. پزشک ممکن است آزمایشی شامل آزمایش ALT را به عنوان بخشی از یک پنل خون برای غربالگری، پایش یا کمک به تشخیص بیماری‌های کبدی تجویز کند. این آزمایش در حالت کلی با سه هدف زیر تجویز می‌شود:
- غربالگری
- پایش
- تشخیص
غربالگری با آزمایش SGPT
غربالگری به معنای بررسی مشکلات بالقوه سلامتی قبل از بروز علائم است. اگر شما عوامل خطر برای بیماری کبد داشته باشید، پزشک احتمالا یک آزمایش SGPT را برای غربالگری پیشنهاد می‌کند. این عوامل خطر عبارتند از:
- مصرف زیاد الکل
- سابقه خانوادگی بیماری‌های کبدی
- دیابت
- چاقی
- استفاده از سوزن‌های مشترک برای تزریق مواد مخدر
همچنین از آنجا که آزمایش ALT اغلب بخشی از پنل‌های روتین خونی مانند پنل متابولیک جامع (CMP) است، ممکن است حتی در صورت نداشتن عوامل خطر بیماری کبد، این آزمایش انجام شود.
پایش وضعیت بدن با آزمایش SGPT
اگر دچار بیماری کبدی هستید، پزشک ممکن است آزمایش ALT را به‌عنوان بخشی از یک پنل برای پایش وضعیت شما تجویز کند تا ببیند آیا بیماری در حال بهبود، بدتر شدن یا ثابت ماندن است. همچنین، اگر دارویی مصرف می‌کنید که می‌تواند بر سلامت کبد تاثیر بگذارد، پزشک ممکن است آزمایش ALT و پنل آنزیم‌های کبدی را تجویز کند.
تشخیص بیماری‌های کبدی
اگر علائم و نشانه‌های احتمالی مشکلات کبدی دارید، پزشک ممکن است برای تشخیص، آزمایش ALT را تجویز کند. اگرچه سطح ALT به‌تنهایی برای تشخیص کافی نیست، اما می‌تواند بخش مهمی از فرایند تشخیص باشد.
نشانه‌ها و علائم مشکلات کبدی شامل موارد زیر هستند:
- حالت تهوع و یا استفراغ
- درد شکم
- خارش پوست
- زردی (یرقان) پوست یا سفیدی چشم‌ها
- خستگی
- کاهش اشتها
تفسیر آزمایش SGPT
نتایج آزمایش SGPT به دو صورت عادی یا غیرعادی گزارش می‌شود. در ادامه این دو حالت از نتایج آزمایش خون SGPT را شرح می‌دهیم:
نتیجه عادی آزمایش
مقدار نرمال SGPT نشان‌دهنده سطح این آنزیم در خون است. سطح طبیعی ALT معمولا بین 7 تا 55 واحد در لیتر (U/L) است، هرچند محدوده دقیق ممکن است بسته به آزمایشگاه متفاوت باشد. عواملی مانند سن و جنسیت نیز می‌توانند بر این محدوده تاثیر بگذارند. برای اطمینان از تفسیر درست نتایج، مهم است که آن‌ها را با پزشک خود در میان بگذارید.
محدوده نرمال SGPT/ALT چقدر است؟
سطح نرمال آزمایش SGPT ممکن است در آزمایشگاه‌های مختلف متفاوت باشد. به طور کلی، محدوده مرجع برای آزمایش خون SGPT بین 13 تا 69 واحد در لیتر (U/L) است. معمولا مقادیر ALT در مردان بیشتر از زنان است.
نکته: مهم است که گزارش نتیجه آزمایش خود را بررسی کنید تا محدوده مرجع خاص آزمایشگاه مربوطه را بدانید و نتایج را با کمک پزشک خود تفسیر کنید.
نتیجه غیرعادی آزمایش
سطوح بالاتر از مقدار نرمال SGPT ممکن است نشان‌دهنده بیماری کبدی باشد. افزایش سطح ALT می‌تواند ناشی از موارد زیر باشد:
- هپاتیت: بیماری کبدی که باعث التهاب می‌شود.
- سیروز: که منجر به زخم‌های شدید کبدی می‌شود.
- تخریب بافت کبد: آسیب شدید به سلول‌های کبدی
- رشد غیرعادی یا سرطان کبد
- کمبود جریان خون به کبد
- هموکروماتوز: شرایطی که باعث تجمع آهن در بدن می‌شود.
- مونونوکلئوز: بیماری‌ای که معمولا توسط ویروس اپشتین-بار (Epstein-Barr) ایجاد می‌شود.
- پانکراتیت: التهاب در پانکراس
بالا بودن آزمایش SGPT
سطح بالایALT در خون ممکن است به دلیل آسیب یا صدمه به سلول‌های کبد باشد. افزایش ALT می‌تواند نشان‌دهنده شرایط زیر باشد:
- آسیب کبدی ناشی از مصرف الکل
- بیماری کبد چرب (وجود چربی بیش از حد در کبد)
- هپاتیت (التهاب کبد)
- سیروز (زخم‌های کبدی)
- مصرف داروهایی که برای کبد سمی هستند
- تومور یا سرطان کبد
- ایسکمی کبد (کاهش جریان خون به کبد که باعث مرگ بافت کبد می‌شود)
- هموکروماتوز (مقدار بیش از حد آهن در بدن)
- مونونوکلئوز
- بیماری‌های ژنتیکی کبد
هرچند ALT بیشتر در کبد یافت می‌شود، اما افزایش سطح آن گاهی می‌تواند به آسیب سلول‌ها در بخش‌های دیگر بدن نیز اشاره داشته باشد.
نکته مهم این است که بالا بودن ALT لزوما به معنای وجود یک بیماری نیست. کمتر از 5% از افرادی که سطح ALT بالایی دارند، به مشکلات شدید کبدی دچار هستند. عوامل دیگری نیز می‌توانند بر سطح ALT تاثیر بگذارند. پزشک شما برای تفسیر نتایج، عوامل مختلفی از جمله سایر نتایج آزمایش‌ها و سابقه پزشکی شما را در نظر خواهد گرفت.
پایین بودن ALT در آزمایش SGPT
نتایج پایین‌تر از حد نرمال آزمایش SGPT معمولا نادر است و معمولا نیاز به نگرانی ندارد. با این حال سطح پایین ALT ممکن است نشان‌دهنده کمبود ویتامین B6 یا بیماری مزمن کلیه باشد.
اگر نتیجه آزمایش شما پایین‌تر از مقدار نرمال باشد، پزشک ممکن است از شما بخواهد دوباره آزمایش دهید یا آزمایش‌های بیشتری انجام دهید تا مطمئن شود هیچ عامل خاصی باعث کاهش سطح ALT نشده است.
آمادگی برای آزمایش ALT
داروها و مکمل‌های غذایی می‌توانند بر سطح ALT تاثیر بگذارند. بنابراین پزشک را از مصرف هر دارو یا مکمل مطلع کنید. گاهی ممکن است پزشک بخواهد مصرف داروهای خاصی را پیش از آزمایش متوقف کنید اما این کار را تنها با توصیه پزشک انجام دهید. همچنین ورزش شدید می‌تواند سطح ALT را تغییر دهد؛ بنابراین در صورت ورزش منظم، پزشک خود را مطلع کنید.
چه کسی آزمایش ALT را انجام می‌دهد؟
آزمایش ALT معمولا توسط متخصص نمونه‌گیری خون (فلبوتومیست) انجام می‌شود. البته هر فردی که آموزش‌های لازم برای نمونه‌گیری خون را دیده باشد می‌تواند این کار را انجام دهد. نمونه خون پس از جمع‌آوری به آزمایشگاه فرستاده می‌شود، جایی که متخصص آزمایشگاه آن را آماده کرده و با استفاده از دستگاه‌های آنالیزر بررسی می‌کند.
آیا برای آزمایش ALT باید ناشتا باشم؟
اگر آزمایش ALT بخشی از پنل آزمایش خون جامع (CMP) باشد، باید 10 تا 12 ساعت ناشتا باشید؛ به معنی عدم مصرف غذا یا نوشیدنی به جز آب. اما اگر تنها آزمایش ALT انجام می‌دهید، معمولا نیاز به ناشتا بودن نیست. همچنین پزشک شما دستورالعمل‌های لازم را ارائه خواهد داد.
مراحل انجام آزمایش ALT
- نشستن روی صندلی و یافتن رگ مناسب (معمولا داخل بازو)
- ضدعفونی کردن محل نمونه‌گیری
- وارد کردن سوزن به رگ و جمع‌آوری خون در لوله آزمایش
- توقف خونریزی با پنبه یا گاز و چسباندن بانداژ
این فرآیند معمولا کمتر از پنج دقیقه طول می‌کشد.
آزمایش SGPT و آزمایش ALT در منزل و شرایط انجام این آزمایش در منزل
آزمایش ALT (SGPT) یکی از آزمایش‌های معمول برای بررسی عملکرد کبد است که معمولاً در محیط‌های پزشکی انجام می‌شود، اما امروزه امکان انجام این آزمایش در منزل نیز فراهم شده است. آزمایش ALT در منزل معمولاً از طریق کیت‌های مخصوص و با همکاری کارشناسان مجرب آزمایشگاه انجام می‌شود. برای انجام این آزمایش در منزل، ابتدا کارشناس آزمایشگاه با استفاده از سوزن و سرنگ خون را از یکی از رگ‌های بازو یا دست بیمار نمونه‌برداری می‌کند و سپس نمونه خون به آزمایشگاه ارسال می‌شود. شرایط انجام این آزمایش در منزل نیاز به یک محیط آرام و بدون مزاحمت دارد و تکنسین آزمایشگاه باید اطمینان حاصل کند که همه تجهیزات به‌درستی استریل و آماده هستند. انجام این آزمایش در منزل به افراد کمک می‌کند تا از راحتی خانه خود آزمایش‌های لازم را انجام دهند و نتایج آن را سریع‌تر دریافت کنند.
برای درخواست هرگونه مشاوره ژنتیکی تلفنی و نمونه‌گیری در آزمایشگاه جهت انجام آزمایش ALT یا SGPT خون، با تلفن 1650 آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک پزشکی تهران لب تماس بگیرید.
آنچه از مقاله «SGPT در آزمایش خون چیست؟ + آزمایش SGPT و تفسیر ALT» آموختیم
آزمایش SGPT یا ALT یکی از ابزارهای مهم در ارزیابی سلامت کبد است که می‌تواند به تشخیص و پایش مشکلات کبدی کمک کند. افزایش یا کاهش سطح این آنزیم در خون می‌تواند نشانه‌ای از بیماری‌های مختلف کبدی مانند هپاتیت، سیروز، یا کبد چرب باشد. انجام این آزمایش به صورت منظم و تحت نظر پزشک می‌تواند در شناسایی مشکلات کبدی در مراحل اولیه موثر باشد. همچنین، انجام آزمایش ALT در منزل گزینه‌ای مناسب برای افرادی است که به دلایل مختلف نمی‌توانند به آزمایشگاه مراجعه کنند. برای انجام آزمایش SGPT و دریافت مشاوره‌های لازم، می‌توانید به آزمایشگاه تهران لب مراجعه کنید که با ارائه خدمات حرفه‌ای و انجام آزمایشات دقیق، سلامت شما را تضمین می‌کند.
منبع:
