کم خونی (Anemia) زمانی است که سطح گلبول‌های قرمز سالم برای حمل اکسیژن در بدن شما کم می‌شود. علائم کم خونی عمدتاً شامل خستگی، ضعف و احساس تنگی نفس است. کم خونی می‌تواند خفیف یا شدید باشد و حتی در بعضی از موارد ممکن است تهدید کننده زندگی هم باشد. عوامل زیادی ممکن است باعث ایجتاد کم خونی در انسان شوند و انواع مختلفی از این بیماری وجود دارد. درمان کم خونی هم بسته به علت کم خونی شما متفاوت خواهد بود. بر همین اساس، در ادامه این مقاله از تهران لب، در مورد کم خونی، علائم آن و راه‌های پیشگیری کم خونی بیشتر توضیح می دهیم.
کم خونی چیست؟
کم خونی یک اختلال خونی است که زمانی اتفاق می‌افتد که شما گلبول‌های قرمز کافی ندارید یا گلبول‌های قرمز خون شما آنطور که باید کار نمی‌کنند. برخی از انواع کمخونی ارثی هستند، اما افراد ممکن است در طول زندگی خود نیز به این بیماری مبتلا شوند.
کم خونی می‌تواند زندگی شما را به طرق مختلف تحت تاثیر قرار دهد. برخی از انواع کمخونی علائم خفیفی دارند که به‌راحتی درمان می‌شوند. انواع دیگر اما جدی‌تر هستند؛ مانند برخی از کم‌خونی‌ها که افراد به ارث می‌برند و باعث مشکلات پزشکی مادام‌العمر در آنها می‌شوند. کم خونی شدید می‌تواند تهدید‌کننده زندگی باشد. این وضعیت همچنین ممکن است نشانه شرایط جدی مانند سرطان در انسان باشد.
طبق تخمین کارشناسان، کم خونی یک بیماری شایع است که از هر 3 نفر در جمعیت جهانی 1 نفر را تحت تاثیر قرار می‌دهد. طبق آمار، 3 میلیون نفر در ایالات متحده به کم خونی مبتلا هستند.
چه چیزی باعث کم خونی می‌شود؟
خیلی از عوامل وجود دارد که می‌تواند باعث کمخونی شود. به عنوان مثال، کم خونی ناشی از فقر آهن شایع‌ترین نوع کم خونی است. اگر آهن کافی از غذایی که می‌خورید دریافت نکنید یا در اثر آسیب یا بیماری خون از دست بدهید، می‌توانید به این نوع کمخونی مبتلا شوید. پزشکان کم خونی را به دو دسته اصلی اکتسابی یا ارثی طبقه‌بندی می‌کنند.
کم خونی‌های اکتسابی
شما ممکن است در اثر اتفاقی که برای شما رخ می‌دهد، دچار کم خونی اکتسابی شوید. کم خونی‌های اکتسابی عبارتند از:
- کم خونی بیماری مزمن: در صورت ابتلا به بیماری که باعث التهاب مزمن می‌شود، می‌توانید به این وضعیت مبتلا شوید. این وضعیت بدن شما را در استفاده از آهن مورد نیاز برای ساخت گلبول‌های قرمز مختل می‌کند.
- کم خونی همولیتیک خودایمنی: در این حالت سیستم ایمنی بدن شما به گلبول‌های قرمز خون شما حمله می‌کند.
- کم خونی ماکروسیتیک و کم خونی مگالوبلاستیک: انواعی از کم خونی هستند که زمانی ایجاد می‌شوند که مغز استخوان شما گلبول‌های قرمز غیرعادی بزرگی تولید کند. برخی شرایط پزشکی و کمبود ویتامین ممکن است باعث این نوع کم خونی شود. بعضی از پزشکان این شرایط را کم خونی کمبود ویتامین می‌نامند.
- کم خونی نورموسیتیک: در این نوع کم خونی، بیمار گلبول‌های قرمز کمتر از حد معمول دارد. علل زیادی برای کم خونی نرموسیتی وجود دارد.
- کم خونی پرنیشیوز: این بیماری که یکی از علل کمبود ویتامین B12 است، یک وضعیت خودایمنی است که بدن شما را از جذب ویتامین B12 باز می‌دارد.
در صورت ابتلا به بیماری‌های مزمن خاصی نیز می‌توانید دچار کم خونی شوید. کم خونی ممکن است نشانه یا عارضه ای از موارد زیر هم باشد:
- بیماری‌های خود ایمنی
- سرطان
- بیماری التهابی روده (IBD)
- بیماری کلیوی
- بیماری کبد
- بیماری تیروئید
کم خونی‌های ارثی
کم خونی ارثی زمانی است که شما با این بیماری متولد می‌شوید. کم خونی‌های ارثی عبارتند از:
- کم خونی Diamond-Blackfan: این اختلال ارثی مغز استخوان شما را از تولید گلبول‌های قرمز کافی باز می‌دارد.
- کم خونی فانکونی: این مورد یک اختلال خونی نادر است. افراد مبتلا به کم خونی فانکونی در معرض خطر ابتلا به انواع اختلالات خونی از جمله کمخونی هستند.
- کم خونی داسی شکل: این وضعیت شکل گلبول‌های قرمز شما را تغییر می‌دهد و دیسک‌های گرد و انعطاف پذیر را به سلول‌های داسی شکل سفت و چسبنده تبدیل می‌کند که جریان خون را مسدود می‌کنند.
- تالاسمی: در این شرایط، بدن شما هموگلوبین کمتری تولید می‌کند و در نتیجه گلبول‌های قرمز کوچک و کم خونی در فرد ایجاد می‌شود.
سایر انواع کم خونی
برخی از انواع کم خونی ممکن است ارثی باشند اما اکتسابی نیز هستند، مانند موارد زیر:
- کم خونی آپلاستیک: این کمخونی زمانی اتفاق می‌افتد که سلول‌های بنیادی در مغز استخوان شما سلول‌های خونی کافی تولید نمی‌کنند.
- کم خونی همولیتیک: در این کم خونی، گلبول‌های قرمز خون شما سریع‌تر از حد معمول تجزیه می‌شوند یا می‌میرند.
- کم خونی میکروسیتیک: این کم خونی زمانی اتفاق می‌افتد که گلبول‌های قرمز خون شما به اندازه کافی هموگلوبین نداشته باشند بنابراین کوچکتر از حد معمول خواهند بود. کم خونی میکروسیتیک با کمبود آهن، تالاسمی و کم خونی سیدروبلاستیک رخ می‌دهد. همچنین در برخی از افراد مبتلا به کم خونی بیماری مزمن هم این مورد رخ می‌دهد.
- کم خونی سیدروبلاستیک: کم خونی سیدروبلاستیک ناشی از مصرف غیرطبیعی آهن در طول رشد گلبول‌های قرمز خون است.
علائم کم خونی چیست؟
خستگی (احساس خستگی بیش از حد برای مدیریت فعالیت‌های روزانه) قابل‌توجه‌ترین علامت کم خونی است. علائم دیگر کمخونی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- درد قفسه سینه
- سرگیجه
- عفونت‌های مکرر
- تپش قلب
- سردرد
- رنگ پریدگی
- وزوز ضربان‌دار
- تنگی نفس (یا تندتند نفس زدن)
کم خونی چگونه تشخیص داده می‌شود؟
برای تشخیص کم خونی معمولا پزشک در مرحله اول سوالاتی در مورد علائم شما می‌پرسد. از آنجایی که کم خونی زمانی رخ می‌دهد که گلبول‌های قرمز سالم کافی نداشته باشید، آزمایشات خونی زیر هم برای شما تجویز می‌شود:
شمارش کامل خون (CBC)
پزشک از آزمایش CBC خون برای بررسی تمام سلول‌های خونی شما با تمرکز بر گلبول‌های قرمز استفاده می‌کنند. آسیب‌شناسان پزشکی نمونه‌های خون را برای شمارش گلبول‌های قرمز شما بررسی می‌کنند. آنها همچنین اندازه و شکل گلبول‌های قرمز شما را بررسی می‌کنند. پزشک ممکن است از این آزمایش برای بررسی سطح ویتامین B12 یا B9 شما استفاده کند.
آزمایش هموگلوبین
آزمایش هموگلوبین به بررسی سطح هموگلوبین در خون می‌پردازد که پروتئین اصلی گلبول‌های قرمز است و وظیفه حمل اکسیژن به بافت‌های بدن را دارد. هموگلوبین پایین می‌تواند نشان‌دهنده کمخونی یا مشکلات خونی دیگر باشد، در حالی که سطح بالای آن ممکن است به مشکلاتی مانند بیماری‌های ریوی یا قلبی اشاره کند.
آزمایش هماتوکریت
آزمایش هماتوکریت درصد گلبول‌های قرمز خون را اندازه‌گیری می‌کند و نشان می‌دهد چه مقدار از حجم خون توسط گلبول‌های قرمز اشغال شده است. کاهش هماتوکریت ممکن است نشان‌دهنده کمخونی یا خونریزی باشد، در حالی که سطح بالای آن می‌تواند به بیماری‌های ریوی، کم‌آبی شدید یا مشکلات مغز استخوان اشاره داشته باشد.
اسمیر خون محیطی
در آزمایش اسمیر خون محیطی، متخصصان با استفاده از میکروسکوپ، گلبول‌های قرمز خون را از نظر اندازه، شکل و وضعیت کلی بررسی می‌کنند. تغییرات در اندازه یا شکل گلبول‌های قرمز ممکن است نشان‌دهنده مشکلاتی مانند کم‌خونی‌های خاص، عفونت‌ها، یا بیماری‌های ژنتیکی باشند.
تعداد رتیکولوسیت‌ها
رتیکولوسیت‌ها گلبول‌های قرمز نابالغ هستند. این آزمایش بررسی می‌کند که آیا مغز استخوان شما به اندازه کافی گلبول‌های قرمز سالم تولید می‌کند یا خیر.
کم خونی چگونه درمان می‌شود؟
درمان شما بسته به علت آن متفاوت خواهد بود. اگر به دلیل داشتن یک بیماری زمینه‌ای به کمخونی مبتلا هستید، پزشک شما آن بیماری زمینه‌ای را درمان می‌کند. همچنین ممکن است درمان‌های زیر را به طور خاص برای کم خونی انجام دهند (درمان‌ها ممکن است شامل مکمل‌های غذایی یا داروها هم باشد).
مکمل‌های غذایی برای کم خونی
پزشک شما ممکن است مکمل‌های زیر را برای کم خونی توصیه کند:
- مکمل‌های آهن: این مکمل در کپسول‌ها یا قرص‌هایی وجود دارد که می‌توانید از طریق دهان با یک لیوان آب مصرف کنید.
- مکمل‌های اسید فولیک: ویتامین B9 (فولات) یک ویتامین ضروری است که به بدن شما کمک می‌کند تا گلبول‌های قرمز خون و DNA را تشکیل دهد که بلوک‌های سازنده بدن شما هستند.
- مکمل‌های ویتامین B12: مکمل‌های ویتامین B12 از تولید گلبول‌های قرمز سالم حمایت می‌کنند.
داروهای کم خونی
پزشک ممکن است داروهایی را برای کم خونی تجویز کند که متداول‌ترین آنها عبارتند از:
- اریتروپویتین: این دارو به مغز استخوان شما کمک می‌کند تا سلول‌های بنیادی خون بیشتری تولید کند.
- داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی: اگر به دلیل یک اختلال خودایمنی دچار کم خونی هستید، پزشک ممکن است داروهایی را تجویز کند که سیستم ایمنی شما را از حمله به گلبول‌های قرمز جلوگیری می‌کند.
سایر درمان‌های کم خونی
- در برخی موارد، ممکن است فرایندهای زیر هم برای درمان کم خونی تجویز شوند:
- تیرزق خون برای جایگزینی گلبول‌های قرمز
- پیوند سلول‌های بنیادی (مغز استخوان) برای جایگزینی سلول‌های بنیادی خون ناسالم با سلول‌های سالم
- جراحی برای درمان خونریزی داخلی که باعث کم خونی شده است
پیشگیری از کم خونی و نحوه مدیریت آن
ممکن است بتوانید با گنجاندن غذاهای غنی از آهن در وعده‌های غذایی و میان‌وعده‌های روزانه‌تان از شایع‌ترین نوع کمخونی، یعنی کمخونی ناشی از فقر آهن پیشگیری کنید. اما انواع دیگری از کم خونی وجود دارد که نمی‌توانید از آنها پیشگیری کنید؛ از جمله اختلالات ارثی.
هرچند برخی از انواع کم خونی کوتاه مدت و خفیف هستند، برخی دیگر می‌توانند تا آخر عمر ادامه داشته باشند. صرف نظر از این، چندین کار وجود دارد که می‌توانید برای کمک به مدیریت علائم انجام دهید. مهمترین پیشنهادات برای مدیریت کم خونی عبارتند از:
- از یک برنامه غذایی سالم پیروی کنید: عادات غذایی نامناسب دلیل اصلی ایجاد کم خونی در افراد است. از پزشک خود در مورد غذاهای غنی از آهن و سایر غذاهایی که باید برای تامین نیازهای غذایی بدن خود مصرف کنید، سوال کنید.
- مکمل‌های خود را طبق دستور مصرف کنید.
- به اندزاه کافی آب و مایعات دیگر تا هیدراته بمانید.
- جنب‌وجو و ورزش: ورزش منظم بخشی از یک سبک زندگی سالم است. بهتر است با پزشک خود در مورد راه‌های ورزش ایمن مشورت کنید.
- محافظت در برابر عفونت: دست‌های خود را مرتب بشویید. از پزشک خود در مورد واکسن‌هایی که به جلوگیری از عفونت‌های ویروسی و باکتریایی کمک می‌کند، بپرسید.
برای درخواست هرگونه مشاوره تلفنی و نمونه‌گیری در آزمایشگاه جهت انجام آزمایش کم خونی، با تلفن 1650 آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک پزشکی تهران لب تماس بگیرید.
آنچه از مقاله «علائم کم خونی چیست؟ | آزمایش، تشخیص و پیشگیری» آموختیم
همانطور که گفته شد، کم خونی زمانی اتفاق می‌افتد که شما گلبول‌های قرمز کافی ندارید یا گلبول‌های قرمز خون شما به خوبی وظیفه خود را انجام نمی‌دهند. برخی از افراد با انواع کم خونی متولد می‌شوند، اما اکثر افرادی که کم خونی دارند به مرور زمان دچار این بیماری می‌شوند. به همین دلیل مهم است که تغییرات بدن خود را پیگیری کنید. به عنوان مثال، همه ما روزهایی را داریم که احساس می‌کنیم فرسوده شده‌ایم. اما اگر با وجود استراحت برای چند روز احساس خستگی زیادی می‌کنید، حتماً در زمان مناسب با پزشک خود مشورت نمایید تا با انجام آزمایش‌های لازم کم خونی، علت و راه‌های درمان و تشخیص کم خونی شما انجام شود.
مقالات مرتبط برای مطالعه بیشتر:
نحوه تشخیص تالاسمی مینور از روی آزمایش خون
کم خونی در بارداری | علت، عوارض، درمان
منبع:
